Op een dinsdagochtend kocht ik twaalf doosjes speelgoed soldaatjes. Het was in de zomervakantie van de derde klas lagere school. Mijn ouders sloten hun winkel nog voor de lunch. Enthousiast toonde ik de soldaatjes aan mijn vader. Hij is het toonbeeld van kalmte.

Dit keer viel hij echter tegen me uit. Zijn tirade kwam er op neer dat ik de waarde van geld niet kende door mijn zakgeld in een keer uit te geven aan al die speelgoed soldaatjes. Het is de enige keer dat ik hem zo heb gezien. De gebeurtenis is onlosmakelijk verbonden met mijn beeld van speelgoed soldaatjes.

Speelgoed soldaatjes

Vanzelfsprekend moest ik er weer aan denken toen ik bij Rob was. Daar lagen tientallen tijdschriften over modelvliegtuigen en speelgoed soldaatjes. Ik bladerde er enkele door. Daarbij verwonderde ik me over de passie die de liefhebbers stoppen in het verfraaien van de monochrome soldaatjes.

Zelf had ik dat nooit gedaan. Op mijn tiende speelden de blauwe tegen de groene soldaatjes zoals ze uit het doosje kwamen. Uit zo’n doosje kwam een heel leger, hangend in een plastic frame. Daar moest je ze uitdraaien en dan kon je spelen.

Hobby

Voorbeeld van een geverfd speelgoed soldaatje – dit is een Engelse Longbowman

De hobbyisten in de tijdschriften schilderen hun speelgoed soldaatjes in allerlei kleuren. Die kleuren komen zoveel mogelijk overeen met de originele legerkleuren. Een gewone soldaat ziet er daarbij anders uit dan een luitenant of kapitein.

Niet alleen verven ze de speelgoed soldaatjes. Met vijltjes en mesjes worden ook oneffenheden in het plastic weggehaald. De redactie beschrijft allerlei technieken om dit te doen en in lezersrubrieken delen lezers hun tips en trucs.

Meer dan soldaatjes

In de tijdschriften zag ik dat er veel meer is dan speelgoed soldaatjes. Er zijn speelgoed mensjes uit de Griekse oudheid, figuren uit films en uit bijzondere gebeurtenissen, zoals het huwelijk van koningin Elisabeth of een bijzondere veldslag. Een bijzondere groep zijn de poppetjes van prehistorische dieren,

Grootte

De grootte van de poppetjes verschilt ook. In ieder geval vergeleken met de speelgoed soldaatjes uit mijn jeugd. Die waren hooguit tweëneenhalve centimeter hoog, maar waarschijnlijk kleiner. In de tijdschriften zag ik echter ook exemplaren van zelfs acht centimeter. Een zo’n ‘pop’, van een poppetje kun je nauwelijks nog spreken, kost 20 dollar.

Ze zijn ook niet allemaal massief. Sommige worden geleverd met losse romp, armen, benen en hoofd. In één van de tijdschriften wordt uitgelegd hoe je die het best in elkaar zet.

Veel tijdschriften

De tijdschriften van Rob zijn allemaal Engelstalig. Dat kan bijna niet anders. De Nederlandse markt is waarschijnlijk te klein. De Nederlandse Stichting voor Modelfiguren heeft een fraai tweemaandelijks tijdschrift. Voor het overige zijn het in Nederland waarschijnlijk vooral gestencilde clubblaadjes. Bij Rob telde ik alleen aan Amerikaanse glossy bladen over speelgoed soldaatjes zeven verschillende titels.

Daarnaast had hij bladen over model speelgoed in het algemeen. Daarin ging het hoofdzakelijk over vliegtuigen en treinen. Speelgoed soldaatjes en varianten kwamen daar op allerlei manier in voor.

Tinnen soldaatjes

Friedrich de Grote – het eerste tinnen soldaatje. Van de broers Hilpert ca. 1775

In het algemeen worden de speelgoed soldaatjes nog steeds tin soldiers genoemd. Want in het begin, zo rond 1780, waren ze van tin. De Nederlandse wiki houdt het erop dat een tinnen soldaatje van tin is. In Engelstalige landen kunnen ze ook van ander metalen zijn of van plastic.

Het eerste tinnen soldaatje werd overigens gemaakt door de Duitse broers George en Gottfried Hilpert. Hun tinnen soldaatje was een eerbetoon aan Frederik van Pruisen (ook wel Frederik de Tweede genoemd).

Hans Christiaan Andersen

Ruim vijftig jaar later schreef Hans Christiaan Andersen het sprookje over de standvastige tinnen soldaat. Uit een gesmolten tinnen lepel werden vijfentwintig speelgoed soldaatjes gemaakt. Bij eentje ontbreekt een been, omdat de tin op was. Dit soldaatje wordt verliefd op een prinsesje van papier.

’s Avonds komen de poppetjes tot leven, behalve het prinsesje en het eenbenige soldaatje. Het verhaal ontrolt zich verder op een manier die duidelijk maakt waar Steven Spielberg zijn inspiratie voor Toy Story vandaan heeft.

Meer informatie:

• De Nederlandse Stichting voor Modelfiguren (NSM) bestaat sinds 1955. Ze houden zich bezig met de bevordering en verbreding van kennis over modelfiguren. Culturele en militaire geschiedenis is daarbij hun inspiratiebron.
• Het Nationaal Tinnen Figuren Museum (NTFM) in Ommen. Ze hebben ruim 100.000 tinnen figuren en duizenden figuren van andere materialen. Een kwart van de collectie wordt permanent geëxposeerd in het museum.
• Webshop 1001modellen heeft allerlei speelgoed, waaronder speelgoed soldaatjes