De wens meer te weten over menigte controle ontstond in de jaren zestig. Het was in een periode dat alleen al de aanwezigheid van politie tot geweld leidde. In 1967 gaf de Amerikaanse regering opdracht tot onderzoek.

Menigte controle leidde tot een nieuwe richting in de sociologie, de menigte sociologie (crowd sociology – mob sociology). Onderdelen ervan zijn ook terug te vinden in de massapsychologie. Beiden bestuderen het gedrag van menigten. De bevindingen worden onder andere ingezet bij menigte controle.

Menigte controle

De theorieën die eind zestiger jaren werden vastgelegd waren niet nieuw. Tientallen jaren daarvoor hadden psychologen en sociologen al over de massa geschreven. Voorlopers van de moderne menigte controle waren bijvoorbeeld de Franse sociologen Gustav LeBon en Gabriel Tarde en hun Amerikaanse vakgenoten Robert Park en Herbert Blumer. Zij deelden groepen al in naar soort en maakten typeringen van demonstranten. Deze werden later gebruikt bij menigte controle.

Joseph Lohman

De Amerikaanse socioloog Joseph Lohman bracht de verschillende ideeën in 1947 bijeen. Hij werkte bij de universiteit van Chicago. In die plaats werd hij ook consultant voor de politie. Hij onderzocht hoe agenten in Chicago op basis van gelijkheid konden omgaan met etnische groepen. Hij verwerkte zijn bevindingen in 1950 in de Principles of Police Work with Minority Groups.

Raymond Mombaisse

In 1967 maakte Raymond Momboisse daar handig gebruik van. Zonder bronvermelding naar zijn voorgangers schreef hij het boek, ook wel de handleiding genoemd, Riots, Revolts and Insurrection (Rellen, Oproer en Opstand).

Hij wordt nu gezien als de grondlegger van de menigte controle. Maar dat is dus niet juist. Zijn voorgangers maakten al onderscheidt naar de vier soorten menigten. Daarbij werd een menigte gedefinieerd als een ongeorganiseerd samenzijn van individuen, die zich aan de wet houden:

• Toevallige menigte – toevallig aanwezig op een bepaalde plek, maar verenigd
• Gewone menigte – bij elkaar voor een specifiek doel, zoals een sport, muziekvoorstelling
• Expressieve menigte – bij elkaar om uiting te geven aan niet-agressieve expressie, zoals samen dansen of zingen
• Vijandige menigte – bij elkaar, meestal ongeorganiseerd, om deel te nemen aan een wetteloze activiteit

De drie niet vijandige groepen kunnen ook veranderen in een agressieve, wetteloze menigte. In de jaren zestig veroorzaakte alleen de aanwezigheid van politie al voor een grimmige sfeer.

Mobs

In Amerika wordt het woord mob gebruikt om menigten aan te geven. Tegenwoordig wordt bij mob vaak gedacht aan maffia. Het woord komt echter van mobiliteit, dat in dit geval verwijst naar de willekeurige beweeglijkheid van een groep gewone mensen.

Tijdens de Amerikaanse drooglegging in het begin van de vorige eeuw ontstond zo’n groep. Ze hielden zich bezig met de voorraad en productie van drank. Hun spontaan georganiseerde samenwerking legde de basis van georganiseerde misdaad zoals we dat nu kennen. Maar er was geen link met de maffia, de Siciliaanse criminaliteit.

De definitie van mobs in menigte controle luidt: a mob is a crowd whose members, under the stimulus of intense excitement or agitation, lose their sense of reason and respect for law and follow leaders to lawless acts (een mob is een menigte waarvan de leden, onder de impuls van intense opwinding of opruiing, hun gevoel van rede en respect voor de wet verliezen en leiders volgen in daden van wetteloosheid).

Demonstranten

In 1967 onderscheidde de FBI zeven typen demonstranten. Ze dachten daarbij niet aan het kerkgenootschap. Van het protestantisme zijn immers veel meer typen te onderscheiden. Het ging hen om de controle van menigten of groepen demonstranten. Zoals de activisten tegen zwarte piet die onlangs de intocht van Sinterklaas verstierden.

• De impulsieve demonstrant – de demonstrant met een kort lontje. Een ingebeelde belediging of lichte provocatie prikkelt hem al tot geweld of het aanzetten van anderen tot geweld.
• De beïnvloedbare demonstrant – hij behoort tot degenen die al snel tot actie komen. Hij is makkelijk te beïnvloeden tot het (na)volgen van anderen die gewelddadiger zijn.
• De voorzichtige demonstrant – de demonstrant bij wie de idee van anonimiteit hem de moed geeft gewelddadig te zijn.
• De kudde volgende demonstrant – de demonstrant die pas actief wordt als er al een groot aantal anderen een indruk van samenzijn geven.
• De aanmoedigende demonstrant – hij ondersteunt in woorden. Hij neemt niet deel, maar geniet langs de lijn en schreeuwt aanmoedigingen.
• De psychopathische demonstrant – de demonstrant met een ziekelijke persoonlijkheid, die boos is op de wereld en de situatie aangrijpt om zich tegen de maatschappij te richten.
• De koelbloedige demonstrant – de demonstrant die zich, door zijn normen- en waardenbesef, niet laat leiden door de menigte. Hij blijft bij zichzelf en kan het zelfs oneens zijn met de acties van de meerderheid.

Training menigte controle

De FEMA (Federal Emergency Management Agency) is in 1978 opgericht om rampen te coördineren, waar nationale en lokale overheden waarschijnlijk niet goed op kunnen reageren. Ze zijn ook belast met het trainen van lokale overheden in menigte controle. Officieel heet dat het trainen in technieken voor het onderdrukken van protesten.

De handleiding (pdf), ontwikkeld door FEMA’s afdeling CPD (Centre of Domestic Preparedness), bevat onderwerpen als groepsarrestaties, teamtactieken, tactieken van Demonstranten, gedrag van menigte, oproepbeheersing, munitiegebruik, controleapparatuur en dergelijke.

Trump en de professionele demonstrant

Tijdens de verkiezingscampagne schreef Donald Trump over de door de media opgehitste professionele demonstrant. De FEMA heeft de professionele demonstrant toegevoegd aan de bovenstaande lijst van zeven typen.

De FEMA adviseert agenten de professionele demonstrant te zien als geen alledaagse burger of anarchistische demonstrant. Ze mogen er bij menigte controle op een andere manier mee omgaan, sneller en met hardere actie.