‘Zo’n nikab draag je bij een zandstorm’, zegt Peter, wanneer we het hebben over het mogelijke nikab en burka verbod. ‘In de woestijn moest het de Toearegs en andere Afrikaanse en Arabische stammen en volkeren beschermen tegen de natuur’.

De ijs- en formule 1 nikab

‘Ik heb dat ook lange tijd gedacht’, reageer ik. ‘Het lijkt logisch. Mensen beschermen zich tegen de natuur. Als ik vroeger ging schaatsen en helemaal bij een toerrit, draaide ik een sjaal om mijn hoofd waarbij alleen mijn ogen vrij bleven. Zeker bij snijdende kou was dat een oplossing. Ik heb in die tijd ook een muts gehad, die ik helemaal over mijn hoofd kon trekken. Voor de ogen was daarin een uitsparing gemaakt’.

‘Zo’n muts die autocoureurs als Max Verstappen dragen’.

‘Ja, zoiets. Alleen met een smallere opening’.

Achtergrond

‘Maar als het niet koud is of je loopt niet in de woestijn, dan heb je zo’n muts of nikab niet nodig’, verklaart Peter zijn standpunt.

Ik ben het om meerdere redenen met hem eens dat de nikab en burka verboden kunnen worden. Maar niet om dezelfde reden. ‘De huidige nikab en burka zijn niet voortgekomen uit bescherming tegen zandstormen’, zeg ik. ‘Het heeft echter ook geen religieuze achtergrond’.

‘Oh nee, wat is dan wel de achtergrond’, reageert Peter half vragend, half spottend. Ik gaf hem ongeveer dit antwoord:

Historisch

Historisch gezien zijn er meerdere verhalen, maar geen enkele heeft iets met religie, de Islam of iets dergelijks. Het is wel zo dat de Islam, en de andere twee monotheïstische godsdiensten, voorschrijven dat vrouwen zich bescheiden kleden en zich niet uitdagend gedragen. Geen van de drie vertellen daarbij hoe dat moet gebeuren.

Cultuur

Duizenden jaren geleden, dus ruim voor de opkomst van religies, droegen Arabische vrouwen al sluiers. Dat deden sommige volkeren vanuit culturele overweging, anderen om het klimaat en bij de meesten was het een combinatie van cultuur en klimaat.

Van de meeste landen zijn de nikab, burka of andere sluierbedekking vanuit het cultuuraspect te verklaren. Evenals vroeger bij ons de klederdrachten per dorp verschilden, zijn die verschillen er nog in Arabische landen.

Jaren vijftig

In Nederland droegen vrouwen rond de Tweede Wereldoorlog ook hoofddoekjes. In het historisch archief van Polyvisie, nu onderdeel van het Beeldhuis van Nederland, zag ik regelmatig foto’s van vrouwen die een hoofddoekje dragen. In de jaren vijftig en zestig werden die gedragen bij het schoonmaken, zoals in die bekende advertenties, maar verder eigenlijk bij alles wat buiten gebeurde… en in de kerk.

Tegen het einde van de jaren zestig wordt het geleidelijk minder gebruikelijk. In de meeste Arabische landen werden toen al jaren geen sluiers meer gedragen. Evenmin als de totale bedekking van het hoofd zoals bij de nikab en burka. Dat gebruik is pas ongeveer twintig jaar geleden weer teruggekomen.

Kalifaat

Een ander verhaal over de geschiedenis van de nikab begint bij het ontstaan van de Islam, maar staat daar verder los van. Zoals je verderop zult zien.

De Islam ontstond door oorlogszuchtige verovering van volkeren. Bij het ontstaan van de Islam waren er vooral Katholieken en Joden in het Arabische gebied. Toen deze werden overwonnen eiste het Kalifaat (staat geregeerd door Kalief, opvolger van de Islamitische profeet Mohammed) belasting van deze Katholieken en Joden. Moslims waren vrijgesteld.

Er waren Arabieren die van geloof veranderden om aan de belasting te ontkomen. Eigenlijk vonden de heersers dat helemaal niet prettig. Katholieken en Joden waren een interessante bron van inkomsten. De Islamitische leiders raakten gewend aan de luxe die ze zich konden aanschaffen.

Toen er geleidelijk minder Katholieken en Joden waren moesten ze op zoek naar andere inkomstenbronnen. Ze gingen hun eigen volk benadelen. Dat ging zelfs zover dat ze vrouwen gingen misbruiken of opeisen.

Dat begon al met Mohammed. Die vorderde de vrouw van een goede vriend en eentje van zijn schoonzoon. De kaliefen en andere heersers volgden dat voorbeeld. Al snel begonnen mannen hun vrouwen te verbergen onder lijkwaden. Dat kan worden uitgelegd als vrome oefening in bescheidenheid, als je het wilt geloven. Het was eenvoudig het verbergen en beschermen van vermogen.