Bescherm je boeken met vloeken? Ja, dat is een hele oude manier, maar wellicht werkt het nog of weer. Je kon erover bijvoorbeeld lezen in Umberto Eco’s ‘Naam van de Roos’.

In de Middeleeuwen duurde het schrijven van een boek jaren. Wanneer wij het over schrijven hebben, dan bedoelen we vaak het voorwerk. Het bedenken van een verhaallijn. In de Middeleeuwen lag dat anders. Het verhaal was al klaar, maar het schrijven moest letterlijk nog gebeuren.

Monniken

De schrijver, vaak een monnik, hing dagen over zijn lessenaar. Letter voor letter kringelde hij de letters op het papier. En moest er een kopie komen, dan werd hetzelfde werk nogmaals gedaan. Soms door een kopieermonnik.

Het was een zwaar beroep. Een monnik schreef eens: schrijven dooft het licht uit de ogen, buigt je rug, verdrukt je ingewanden en ribben, zorgt voor pijn aan je nieren en geeft vermoeidheid aan het hele lichaam.

Dooft het licht uit de ogen… ik zie die enge kopieermonnik uit de film ‘Name of the Rose’. Zijn ogen zijn nog slechts witte vlakken met een pupil. De iris is al weg.

Daglicht

De monniken werkten bij het licht van een raam, want kaarsen waren te gevaarlijk. Met een omgevallen kaars kon maanden werk voor niets zijn geweest of zelfs een hele bibliotheek vernietigd worden.

Een ander probleem waren dieven. Je kon als monnik de volgende dag verder willen werken aan dat boek, waar je al weken op zwoegden. Misschien was het bijna af. En dan was het weg.

Bescherm je boeken

De leidraad van monniken was daarom, bescherm je boeken. Dat deden ze door voorin of achterin, of op beide plaatsen, een vloek te zetten. En als zij het niet deden dan schreef later de eigenaar van het boek er eentje.

Zo’n vloek bestond uit de dramatische beschrijving. De dief zou iets heel ergs overkomen als hij het boek stal of beschadigde. In de Middeleeuwen waren het vaak religieus getinte vloeken, met hel en verdoemenis.

De boekvloek

In zijn boek Anathema! Middeleeuwse Schriftgeleerden en de geschiedenis van Boek Vloeken zegt Marc Drogin, dat je een boek alleen kon beschermen met vloek. Gelukkig geloofden men toen in vloeken. Anders werkt het natuurlijk niet.

Nam je het boek mee of scheurde je er een bladzijde uit, dan was je voor eeuwig verdoemd. Dat wilde je toen op alle manieren voorkomen.

Marc Drogin

Marc Drogin is een illustrator en schrijver. Hij is gespecialiseerd in gotische letters en middeleeuwse kaligrafie. Tijdens onderzoek voor zijn eerste boek ontdekte hij een middeleeuws boek met een vloek. Het intrigeerde hem en hij zocht verder.

Hij ontdekte steeds meer boekvloeken. Niet eens alleen in de voor- of achterkant van een boek. Sommige waren verstopt in het boek, wat een extra geheimzinnige dimensie gaf aan de vloek.

Recent

De boeken met vloeken waren niet eens oud. Bescherm je boeken met vloeken was blijkbaar ook in de 19e eeuw een goed advies. Drogin’s boekencollectie met vloeken vulde zich van de Oude Grieken tot de Renaissance en meer recent.

Het maakte Marc Drogin duidelijk dat de waarde van boeken voor Schriftgeleerden en kopieermonniken groot was. Groter dan historici lange tijd hadden gedacht.

Vloekenboek

Het in 1983 verschenen boek van Drogin is nog steeds het meest uitgebreide boek ooit verschenen over boekvloeken. Het bevat talrijke voorbeelden van vloeken. Met name de Anathema, de vloek van excommunicatie, was geliefd.

In het boek staan daarvan meerdere voorbeelden. Er waren hele lange, maar ook korte. Zoals bijvoorbeeld:

Si quis furetur, Anathematis ense necetur. Grof vertaald staat er: Als iemand dit boek wegneemt, zal het vervloekte zwaard hem treffen.

Andere vloeken waren expliciet. Dan stond er bijvoorbeeld: Als iemand dit boek wegneemt, laat hem een vreselijke dood sterven, laat hem branden in een pan, laat de vallende ziekte en koorts hem slopen, laat hem breken onder het karrenwiel en hang hem. Amen’.

Je eigen vloek

Sommige vloeken werden door meerdere schrijvers gebruikt. Die werden dus in het algemeen als waardevol gezien. Drogin ontdekte ook dat sommige schrijvers een eigen vaste vloek hadden.

Dat is mijn advies, bescherm je boeken met een eigen vloek. Heus, mensen worden weer dommer. De mensheid gaat weer terug naar een preutsheid en vooral bijgeloof. Zet een vloek in je boeken, dat kan zelfs in een ebook.

Dreigen met hel en verdoemenis zal niet meer werken. Zoek het in enge virussen, exploderende smartphones en dergelijke: Wie dit boek steelt, vervreemdt, beschadigt of vernield zal een vreselijke dood sterven door onzichtbare micro-organismen.