Gerrit toonde me een ansichtkaart van een Kevelaar pelgrimage. Het was een fraaie afbeelding, getekend door Nico Jungman in 1899. Ik ben ooit met mijn ouders in Kevelaar geweest. Ik zal een jaar of tien zijn geweest tijdens die vakantie, twee weken in Beek (Montferland).

Het verhaal over Kevelaar is beslist verteld. Maar het is toen volledig langs me heengegaan. Hieronder beschrijf ik het verhaal in het kort. Maar met wat meer detail dan ik op veel andere sites zag. Over Kevelaar en de Kevelaar pelgrimage staat op veel websites geschreven.

Kevelaar

Kevelaar behoorde ooit bij Nederland. In de middeleeuwen is het onderdeel van het graafschap Gelre (later het kleinere Gelderland). Na vele oorlogen en verandering van landeigendommen, gaat het in 1701 naar de Pruisen. In de 80-jarige oorlog hoort het nog wel bij het bisdom Roermond, tot 1801.

Tijdens het twaalfjarige vredesbestand in die oorlog groeit Kevelaar tot enkele honderden inwoners. Bij de voortzetting van de oorlog wordt bijna de gehele bevolking van Kevelaar uitgemoord door Kroatische troepen. Dat is in 1635. Ter nagedachtenis plaatst men kort daarna een Kroatisch kruis. Al in 1639 zou daar Maria zijn verschenen.

De verschijning

De vrome Gelderse marskramer Hendrik Busmann (1607-1649) uit Geldern reist regelmatig via Kevelaar naar Meeze. Hij gaat op zijn route van 17 kilometer altijd even langs het kruis. Op een dag in 1641, waarschijnlijk 24 december, hoort hij een stem, ‘bouw op deze plaats een kapelletje’. De analfabeet Busmann schrijft niets op. Maar in 1947 wordt zijn verhaal opgetekend tijdens een vergadering van het bisdom Roermond.

Thuisgekomen bij het kruidenierswinkeltje van zijn tien jaar oudere vrouw, Mechel Schrouse, vertelt hij haar wat hij meemaakte. Een paar dagen later gaat hij weer naar Mees en langs het kruis. Hij hoort de stem opnieuw. ’s Avonds vraagt hij zijn vrouw elke dag een beetje van haar winst opzij te leggen voor de bouw van een kapel.

Halverwege januari 1642 hoort hij de stem van Maria opnieuw smeken om een kapelletje. Daarmee verdwijnt zijn laatste nog aanwezige twijfel.

Het licht

Er gebeurt een aantal weken niets. Dan verschijnt in een nacht kort voor Pinksteren een licht aan zijn vrouw Mechel. Ze ziet daarin het kappelletje en een beeltenis dat haar eerder die dag is aangeboden; twee soldaten wilden haar, onafhankelijk van elkaar, een kopergravure verkopen van de Maria van Luxemburg (Trooster der Bedroefden).

Hendrik Busmann gelooft zijn vrouw niet als ze hem vertelt over het licht. Dan komen echter twee buren. Zij hebben het felle lichtschijnsel ook gezien en vragen zich af wat er bij hen aan de hand is. Busmann vraagt zijn vrouw achter de kaart aan te gaan.

Bouwen en de kaart

Zelf gaat hij Johannes Schink, de pastoor, toestemming vragen om een kapel te mogen bouwen in Kevelaar. Hij krijgt bouwmaterialen van relaties en koopt wat verder nodig is. Op 31 mei 1642 is de bouw van het kapelletje, dat overigens niet meer is dan een bidzuil, gereed.

Mechel Schrouse is in de tussentijd achter de kaarten aangegaan. Ze blijken allebei gekocht te zijn door een luitenant, die inmiddels gevangen is genomen. Wanneer hij wordt vrijgelaten smeekt Mechel hem een kaart te verkopen. Hij weigert echter de plaatjes af te staan. Totdat ze hem het verhaal vertelt van haar man en zijn kapelletje. De luitenant geeft haar een kaart gratis.

De nonnen

Een schilder zaagt en schildert planken en Busmann plakt daar de kaart op. De planken zullen in het kapelletje worden gezet. Het verhaal van Busmann doet inmiddels de ronde. Nonnen van het Karmelieten Klooster in Geldern horen het ook. Zij overtuigen de schilder hen de planken met kaart te bezorgen, opdat ze het met Devotie kunnen bewaren.

Wanneer de schilder de planken de volgende dag wil ophalen weigeren de nonnen ze hem terug te geven. De schilder biecht zijn verhaal op bij Busmann. Deze haast zich naar het klooster. Daar eist hij met harde stem zijn planken op. Het loopt uit op een ruzie die buiten te horen is.

Gelovigen

Als hij uiteindelijk met de planken huiswaarts gaat, wordt hij gevolgd door tientallen mensen. Als een processie lopen ze met hem mee. De gelovige volgers bieden hem geld en anderszins. Busman besluit dat de planken dan nog maar even in Geldern moeten blijven. Hij brengt ze naar de kerk van de Kapucijnen.

De planken met de beeltenis van de Maria van Luxemburg staat drie dagen in de kerk. Al die tijd stromen mensen toe die offers brengen. Dit stuit de priesters tegen de borst. Ze besluiten dat de planken naar Kevelaar moeten. Wat hen betreft op 31 mei in een processie.

De nacht ervoor sluipt Johan Schink, de pastoor uit Kevelaar, echter de kerk in Geldern binnen. Hij neemt de kaart met de beeltenis van Maria mee. Niemand heeft het gezien, niemand kent de reden. Vijf jaar later noteert het bisdom Roermond in haar analen, ‘dat het zo heeft moeten zijn’.

Officiële plaatsing

Maar zo was het niet. Nicolaus Richardt, vanaf 1659 burgemeester van Geldern, vertelt dat de kaart van Maria vijf weken in de Kapucijnerkerk heeft gestaan. Daarna is het onder zijn begeleiding, in processie, naar Kevelaar gebracht. Het is begin juli 1642 in het kapelletje geplaatst. En dus niet op 1 juni 1642, zoals nu nog altijd officieel wordt aangehouden als begin van de pelgrimage.

En zo gaat het verhaal nog veel verder….

… nog enkele opmerkingen

1980

Bij de afbeelding van het Kroatische kruis boven deze tekst. De foto is uit 1930. Het kruis bevat een paneel met tekst. In 1980 is er, zeer tegen de zin van velen, een tweede paneel naast geplaatst. Hierop werden ook de Kroatische soldaten herdacht. Het kruis staat tegenwoordig op een ander muurtje, omgeven door struiken.

Genadekapel

Om de bidzuil van Busmann is in 1654 een zeshoekige koepel gebouwd in barokvorm. Het geheel heet de Genadekapel en ligt aan het Kapellenplein. Naast de kapel is rond 1645 door bouwmeester Hendrik van Arssen een bedevaartkerk gebouwd, de Kaarsenkerk. Later werd op een ander deel van het plein een ook nog de Sint Maria basiliek gebouwd; een bedevaartkerk die plaats biedt aan 5000 mensen.

Zie ook het bericht ‘Volendam en de Kevelaar pelgrimage‘