Laatst schreef ik een bevriende fotograaf over zijn foto compositie. ‘Jij hebt bij fotograferen een natuurlijk oog voor de goede compositie’, vertelde ik hem. Later realiseerde ik me twee dingen. Er zijn mensen die geboren zijn of aanleg hebben tot een goed gevoel voor foto compositie.

Daarnaast zijn er die de regeltjes leerden en deze langdurig toepasten. Die laatste, veel grotere, groep trainde zich daarmee. Ze kunnen nu haast zonder nadenken de juiste compositie pakken. Hoewel er ook tallozen zijn die het nooit leren.

Foto compositie

Goede foto compositie zorgt ervoor dat een kijker deze als prettig en natuurlijk ervaart. Het is als met kunst, reclame ontwerpen en andere uitingen van vormgeving. Iemand ziet het en het spreekt hem aan of niet.

Dat de beschouwer niet kan benoemen waarom hij een foto compositie, kunst of andere vormgeving mooi vind is het best. Het betekent dat de afbeelding in balans is. Het voldoet aan min of meer natuurlijke wetten.

Natuurlijke wetten

In het begin van mijn werkzame leven was ik filmproducent. Daarbij leerde ik dat er wetten zijn die je bij het filmen moet respecteren. Je mag ze overtreden. Dan zal je echter ervaren dat het de toeschouwer verwart.

Een belangrijke wet bij filmen is bijvoorbeeld ‘ge zult de as van continuïteit niet overschrijden’. Eenvoudig betekent dat het volgende. Stel je  een opname voor met twee mensen, bijvoorbeeld een BN’er en een interviewer. De denkbeeldige as loopt dan over hun hoofden.

Zit de BN’er bij het eerste shot voor de kijker links dan moet hij daar in de volgende shots ook zitten. Het camera standpunt mag veranderen. Maar als de camera ineens aan de andere kant van de as wordt gezet, en de BN’er dus rechts zit, wordt dat als verwarrend ervaren.

Suggestieve regels van foto compositie

Zo zijn er bij fotograferen ook wetten van foto compositie. Sommige zijn belangrijk. Maar je kunt ze vrijwel allemaal overtreden. De kijker zal daar minder moeite mee hebben, zoals bij de as van continuïteit. Wellicht moet je ze beschouwen als tips of suggesties; suggestieve regels van foto compositie.

Door de regels of tips te gebruiken kun je aantrekkelijke foto’s maken. Je kunt dan zelfs van een saai voorwerp een interessante foto maken. Er zijn meerdere van die regels. Je kunt ze het best niet allemaal tegelijk gebruiken.

Regel van drie

Eerder schreef ik over de veel gebruikte Gulden Snede. Deze lijkt enigszins op de Regel van Drie bij foto compositie, maar ze zijn niet hetzelfde. De regel van drie toepassen maakt een foto compositie in veel gevallen interessanter, spannender en aantrekkelijker.

De meeste mensen passen de regel niet toe. Je  zou denken dat het is omdat ze de regel niet kennen. Maar het komt vooral doordat bij het automatisch scherpstellen het onderwerp in het midden staat. Bij de regel van drie wordt het hoofdonderdeel van een onderwerp juist niet in het midden gezet.

Voor de opname verdeel je het beeld met vier denkbeeldig lijnen in negen gelijke vakken. Het hoofdonderdeel plaats je op een van de vier kruisingen van deze lijnen. In de praktijk stel je dus scherp, desnoods met de autofocus in het midden. Daarna draai je, terwijl je de scherpte vasthoudt, de camera zodanig dat het hoofdonderwerp op een van de kruisingen rust.

Horizon

De plaatsing van de horizon is ook een goed gebruik van de regel van drie. Dit kan een echte horizon zijn, bijvoorbeeld die je ziet als je aan een strand staat. Het kan echter ook een tafelblad zijn of andere enigszins horizontale lijn.

Plaats deze lijn van het onderwerp op een van de twee denkbeeldige horizontale lijnen van de regel van drie. Je zult zien dat je foto er direct aantrekkelijker uit ziet. In de header zie je een voorbeeld. Daarbij zie je dat het niet exact hoeft te zijn. Je kunt rekening houden met bijvoorbeeld de verhouding tussen kleur- of andere vlakken. Zoals in de afbeelding die tussen lucht en grond, of blauw en groen.

Bij specifieke onderwerpen is het vanuit dezelfde regel beter te kiezen voor de rand van de foto. Een in de verte verdwijnende weg laat je dan aan de bovenkant weglopen. Daarbij kun je er dan wel voor kiezen het midden van zo’n weg op een verticale lijn te leggen; of je laat het vanuit het midden van de foto weglopen. Een lange tafel komt van onderaf de foto in en eindigt in de buurt van een van de denkbeeldige horizontale lijnen.

Invoerende lijn

De voorbeelden van de weg en tafel brengen me bij een andere regel/suggestie: de invoerende lijn. Het is de weg, tafel, rails of andere lijn die de foto in komt van beneden, boven, links of rechts. Met de lijn kun je de kijkrichting van de toeschouwer bepalen.

Een kronkelende lijn maakt het beeld aantrekkelijker. Het hoeft niet uit het beeld te verdwijnen, maar kan bijvoorbeeld eindigen bij een onderwerp, zoals bij een weg een huis. Dat onderwerp staat dan wellicht weer op een van de kruisingen van de regel van drie.

Doe eens gek

Zoals gezegd kun je de bovengenoemde regels vrij gebruiken. Het zijn wel regels die je foto’s een natuurlijke compositie geven. Daarmee bedoel ik dat ze aantrekkelijk worden gevonden, zonder dat de kijker weet waarom hij een foto mooi vindt.

Een regel die ik zelf regelmatig adviseer is: doe eens gek. Dat betekent niet per se dat je tegen de regels van natuurlijke foto compositie in moet gaan. Maar maak eens een close-up, neem een ongebruikelijke hoek in, plaats lijnen diagonaal en ja, overtreedt de regels.