- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Het Spaarvarken, waar komt ie vandaan.

spaarvarken

‘Weet jij waar het spaarvarken vandaan komt?’, vraagt Coba aan niemand specifiek. ‘Jij weet nogal veel’, zegt ze al snel daarna naar Martin kijkend, ‘waar komt het spaarvarken vandaan?’.

We zitten met een paar mensen te lunchen. ‘Ik zou het niet weten’, antwoordt Martin, ‘en eerlijk gezegd interesseert het me ook niet’.

‘Ik ben wel benieuwd’, antwoord ik, ’maar je kijkt alsof je het antwoord al weet’.

Coba schudt heftig haar hoofd en zegt, ‘nee, echt niet. Ik vroeg me gewoon ineens af wat de geschiedenis van het spaarvarken is’.

Een geschiedenis

Stefan heeft inmiddels op zijn mobiel zitten turen. ‘Boeren gaven restanten voedsel in de zomer aan de varkens’, begint hij zijn verhaal. ‘In de winter hadden de boeren minder voer voor zichzelf en het varken. Dat varken was inmiddels flink vetgemest met al dat restantvoer. Dat vetmesten met overgebleven voedsel kun je vergelijken met sparen. De boeren slachtten in de winter het varken om te eten’.

‘Ik word er helemaal blij van, dat ik het nu eindelijk weet’, reageert Martin met een sarcastische ondertoon in zijn stem.

‘Ik vind het interessant’, zeg ik, ‘en ik ga toch eens kijken of dit verhaal klopt of dat er een ander geschiedenis is’.

Andere geschiedenissen

Er blijken meerdere verhalen te bestaan rond de geschiedenis van het spaarvarken. Het verhaal van Stefan zit daar niet bij.

Een uitgangspunt bij de geschiedenis van het spaarvarken is dat mensen al sparen zolang er geld bestaat. Het is daarbij gebruikelijk het geld dat over was, in een bepaalde periode, apart te leggen. Geleidelijk worden daarvoor speciale bakjes, doosjes en andere bewaarplaatsen gebruikt.

Met een gleuf

Het oudste doosje met een gleuf heeft de vorm van een tempel. Het is gevonden in een streek van het huidige Turkije en komt uit de 2e eeuw voor Christus. Ruim een eeuw later doen de Romeinen zich gelden als spaarpottenmakers. Uit het Romeinse Rijk zijn er meerdere bewaard gebleven.

De Romeinen boetseerden de spaarpot van klei. Geleidelijk worden ook andere materialen gebruikt. De gilden in de Middeleeuwen maken ze van ijzer. Er komt in die tijd ook een oranje kleisoort op.

Pygg – Piggy

Die oranje klei heet Pygg. Het is goedkoop materiaal en daarom zeer geschikt om geld te bewaren. Immers, als de spaarpot vol is wordt hij kapotgeslagen. De spaartpot heet in Engeland Pygg Jar. Dat zou volgens sommigen geleidelijk zijn veranderd in ‘pig jar’. Anderen beweren dat het woord pygg van het oranjeroze varken komt.

Varken

Hoe dan ook. Het varken is een dier dat symbool staat voor vruchtbaarheid, voorspoed en nuttigheid. Daarbij komt het verhaal van Stefan weer tevoorschijn, over het vetmesten van varkens in de zomer om in de winter eten te hebben. De gunstige eigenschappen van het varken geven de link naar sparen.

Er zijn echter in het verleden ook veel andere dieren gebruikt als spaarpot. Dat gebeurt bijvoorbeeld omdat symboliek per cultuur verschilt. In sommige landen is een olifant, koe (cash cow) of lieveheersbeestje gebruikt als spaarpot. Daarnaast worden huisjes, dichte vaasjes en andere vormen gebruikt. De bijenkorf was ook lange tijd populair.

Spaarvarken

Het varken is vanaf de 18e eeuw in Nederland en omliggende landen doorgebroken als spaarpot. Het spaarvarken is geboren. Door het gebruik van het spaarvarken in promoties van banken, overheden en andere organisaties krijgt het spaarvarken een vaste plek in ons taalgebruik.

Niet in het algemene gebruik, want er zijn nog altijd veel andere spaarpotten. Het spaarvarken is in ons land echter wel min of meer synoniem aan spaarpot.