Vanmorgen kreeg ik een email over de waarde van een e-book (ebook). De schrijver beklaagde zich over het gezeur over de prijs van zijn e-book. Hij bracht meerdere argumenten naar voren, zoals de hoeveelheid werk om de uitgave te maken, de kennis die erin is samengebracht en de waarde die het heeft voor de koper… die het hoge bedrag wel wil betalen.

Dat laatste anders gezegd, de koper beseft dat het ebook waardevol voor hem kan zijn en wil daarvoor de hoge prijs betalen. Ik vond het wel iets hebben. Waarde is iets bijzonders en soms vraag ik me af of we (nog) wel genoeg waardebesef hebben.

Handels- en beurswaarde

Waarde is een lastig begrip. Bij aandelen bijvoorbeeld gaat het in het begin over nominale waarde, het bedrag dat als eerste geldelijke waardering van een bedrijf werd vastgesteld. Voor mezelf onderscheid ik daarna een handelswaarde en een beurswaarde.

Handelswaarde is gebaseerd op de boekhoudkundige cijfers en een realistische beoordeling van het bedrijf: het management, bedrijfscultuur, het product en dergelijke. Beurswaarde is in mijn ogen vooral een fictieve, onrealistische waarde. Je mag het van mij ook gebakken lucht noemen. In het beste geval is beurswaarde een gezonde mix van de hier beschreven handelswaarde aan de ene kant en fantasie, emotie en gegoochel met formules aan de andere kant.

Emotionele waarde

Emotionele waarde heb ik persoonlijk altijd een belachelijke grootheid gevonden. Daarbij denk ik aan programma’s als Familiediner en Rijdende Rechter. Familieleden slaan elkaar de hersens in. Is het familielid echter overleden dan is diens ring of ander voorwerp ineens heel bijzonder en heeft het emotionele waarde.

Bij de meeste mensen die emotionele waarde hechten aan materie van bijvoorbeeld overledenen, zie ik waarheid ontkennend (aberratie) gedrag. Ze blijven hangen in het verleden. Dat kan verschillende redenen hebben, zoals het verlies niet verwerken, niet kunnen loslaten, schuldgevoelens hebben over iets dat nooit meer rechtgezet kan worden.

Geschiedkundige, emotionele waarde

Een bijzondere vorm van ongeveer hetzelfde fenomeen is de geschiedkundige, emotionele waarde. Het is een toegeschreven waarde. De ordinaire pen waarmee Harry Mulish zijn debuut schreef, de bevuilde lakens waar Marilyn Monroe onder sliep of het laatste doosje Xanax waaruit Whitney Houston te veel pillen nam. Door een verhaal krijgt het onbenullige waarde.

Een prachtig voorbeeld vind ik de veiling van spullen van Michael Jackson. Een paar jaar voor zijn dood was er een veiling van kleding en ander persoonlijk bezit van de zanger. Het was een fiasco. Er werd bijna niets verkocht omdat de zanger in diskrediet was geraakt door een aanklacht van kindermisbruik. Na zijn dood kwamen dezelfde spullen opnieuw onder de hamer en brachten miljoenen op. De PR-machine had overuren gemaakt.

Vraag en aanbod

Ooit werd een stapeltje bakstenen met wat arbeidsinspanning voor een gering bedrag tot een huis gemetseld. Zonder er waarde aan toe te voegen is de prijs van dat huis nu niet meer te vergelijken met de bouwprijs. Met inflatie en andere economische begrippen heeft dat nauwelijks te maken, want alles is daardoor duurder geworden. Het gaat in dit voorbeeld om de kostprijs en de verhoudingen. De huizenprijs varieert op emotie, sentiment en tijdgeest.

Willen we met zijn allen in de stad wonen, dan stijgen daar de huizenprijzen. Maar waarom willen we ineens allemaal naar de stad? Op basis van verhalen van politici, economen, PR-mensen, trendwatchers en de buurman. En natuurlijk weer dat valse sentiment (emoties).

Antieke meubels zijn ook een leuk voorbeeld. Tien jaar geleden betaalde je voor een mooie, oude kast gemiddeld 2500 euro. Nu zijn dezelfde kasten bij de boedelmakelaar voor minder dan 250 euro te koop. We willen ineens allemaal zestiger jaren meubels uit Scandinavische landen.

Waardebesef

Er zijn nog veel meer invalshoeken rondom waarde. Uiteindelijk blijkt het neer te komen op de betekenis die een persoon, een groep personen of een gehele samenleving aan iets geeft. Al dan niet in samenhang met grotere verbanden.

Hierboven vroeg ik me af of we (nog) wel genoeg waardebesef hebben. Ik denk dat het antwoord ontkennend moet zijn.

Dommer

Er zijn meerdere oorzaken waarom het waardebesef in het algemeen minder is dan vroeger. Bijvoorbeeld ebooks worden gratis aangeboden als lokkertje om iets groters te verkopen. Dat devalueert het waardebesef van het ebook. Dat soort oorzaken liggen doorgaans buiten de massa.

Maar de individuele persoon is wel degene die moet oordelen, keuzes maken en beslissen. En dat is lastig, want de mensheid wordt steeds dommer. Wetenschappers geven daarvoor verschillende redenen. Bij het beoordelen van waarde speelt vooral gebrek aan kennis.

Vergelijken

We weten niet meer hoe iets wordt gemaakt, wat er allemaal bij komt kijken. Verpest door goedkope rommel herkennen we kwaliteit niet meer. Wanneer we het wel herkennen vergelijken we de prijs met de goedkope rommel.

Om het nog lastiger te maken wordt er aan het rommel- of kwaliteitsproduct, een verhaal gehangen. De verkoper omkleedt het product met een persoon, situatie of voorval, waardoor de emotionele (onrealistische) waarde krijgt. Bij de meeste mensen ontbreekt de kennis om daar doorheen te kijken. De kennis om de werkelijke waarde, de waarde van het product op zichzelf, te zien.

Het ebook

Het e-book van de auteur waarmee ik dit bericht begon is de complete weergave van een workshop. Hij geeft die workshop voor 1200 euro. Nu staat alle informatie in het digitale boek. Het is te koop voor 80 euro. Misschien is het dat wel waard. In vergelijking tot de inhoud en de waarde van zijn workshop, niet tot de prijs van e-books in het algemeen.