Allergie 5/5
HYPOSENSIBILISATIE
De meest voor de hand liggende methode om een allergische reactie te voorkomen is het vermijden van het contact met allergenen. Dat is gemakkelijk gezegd, maar in veel gevallen niet eenvoudig uit te voeren. Naast de zogenaamde huissaneringsmaatregelen ter voorkoming of bestrijding van allergene prikkels in de woonomgeving kunnen medicijnen worden gebruikt. Zowel het vermijden van het contact met allergenen als het gebruik van geneesmiddelen onderdrukken de klacht, waardoor de hinder minimaal kan worden gehouden. Het blijft echter gaan om symptoombestrijding; de oorzaak wordt niet aangepakt. Een methode die wel de oorzaak van een allergie aanpakt is hyposensibilisatie.
DE HYPOSENSIBILISATIEKUUR
Hyposensibilisatie wordt ook wel immunotherapie of desensibilisatie genoemd. Het principe is eenvoudig. Gedurende een bepaalde periode worden regelmatig kleine hoeveelheden van een extract van het allergeen waarvoor de patiënt(e) allergisch is onder de huid van de bovenarm ingespoten. Op deze manier “went” het lichaam aan het allergeen, waardoor de reactie van het immuunsysteem minder heftig wordt.
De kuur strekt zich uit over een periode van 3 tot 5 jaar, waarbij de arts de patiënt(e) eens per maand een injectie met het allergeenextract geeft. Meestal is er sprake van een instel- of opdoseringsfase waarbij één keer per week een injectie wordt gegeven. Daarna wordt de patiënt(e) in de onderhoudsfase om de 4 tot 6 weken geïnjecteerd.
De hyposensibilisatiekuur is bewerkelijker dan het gebruik van medicijnen. Daar staat echter tegenover dat hyposensibilisatie in de meeste gevallen een blijvende genezing geeft. Vaak is al na enkele maanden een duidelijke verbetering waarneembaar, zeker wanneer in een vroeg stadium van de allergie met de kuur wordt begonnen.
ALLERGEENEXTRACTEN
Het succesvol behandelen met hyposensibilisatie staat en valt met de kwaliteit van het gebruikte allergeenextract. Toen ruim 70 jaar geleden met de methode werd begonnen, was de kennis daarvan zeer gering. De kwaliteit van de eerste extracten was niet bijzonder. Bovendien ontbraken de huidige kwaliteitscontrolemethoden. Toch werden er interessante resultaten behaald, vooral in het geval van allergieën voor insektegif.
De kennis over allergie, de derde volksziekte van Nederland, is inmiddels enorm toegenomen. Tevens is er een verfijndere technologie ontstaan waardoor bijzonder hoogwaardige extracten kunnen worden gemaakt. Een van de Nederlandse specialisten in het produceren van allergeenextracten is het Groningse bedrijf Laboratorium Diephuis/ALK (tegenwoordig ALK Abello). Zij produceert diverse hoogwaardige extracten voor de behandeling van allergieën. Voor het maken van preparaten voor de behandeling van huisstofmijtallergie kweekt ze deze mijtensoort zelf. Voor de mijtenkweek verzamelt Laboratorium Diephuis/ALK huisstof, maar ook worden jaarlijks honderden kilo’s mensenhaar gebruikt als basis voor de voeding van deze angstaanjagende diertjes.
Allergeenextracten bestaan altijd uit meerdere allergenen. Zo bevat kattehaarextract ongeveer 10 verschillende allergenen. Deze worden gehaald uit kattehaar dat 1 mm boven de huid wordt afgeschoren. Het kattehaar wordt betrokken uit centra waar gezonde katten een operatie ondergaan, bijvoorbeeld een sterilisatie. Bij het isoleren van de allergenen uit kattehaar worden ook alle ballaststoffen verwijderd.
Laboratorium Diephuis/ALK produceert verder zo’n 80 verschillende soorten schimmels. Schimmelextracten kunnen meer dan 60 afzonderlijke allergenen bevatten.
Producenten van allergeenextracten maken onderscheid tussen “major allergens” (hoofdallergenen) en “minor allergens”. De “major allergens” zijn krachtige allergenen. Ze veroorzaken in meer dan 50% van de patiënten die allergisch zijn voor slechts één stof (mono-allergische patiënten) de allergie en onderscheiden zich ook van de “minor allergens” door hun sterke binding aan de IgE-antistof.
De afgelopen 10 jaar is in verschillende onderzoekingen vastgesteld dat hyposensibilisatie een bijzonder effectieve behandelingsmethode is van allergische aandoeningen. Bij het gebruik van immunologisch gestandaardiseerde pollenextracten blijkt de overgevoeligheid van patiënten voor stuifmeel (vooral in de bovenste luchtwegen en de neus) in 3 jaar tijd tot een minimaal niveau gereduceerd. Na een jaar hyposensibiliseren met kattehaarextracten constateerden onderzoekers een sterke verbetering in astmatische patiënten. Bij een provocatievergelijking van de longen was na 2 jaar al acht keer zoveel allergeen nodig om eenzelfde allergische reactie op te roepen als voor de aanvang van de kuur.
KLACHTENBESTRIJDING
Een volledige effectiviteitsvergelijking tussen hyposensibilisatie en andere methoden gaat mank door het feit dat hyposensibilisatie de oorzaak aanpakt en de patiënt(e) geneest, terwijl andere methoden de klacht onderdrukken waardoor de patiënt(e) denkt dat hij of zij geneest.
Wanneer alleen wordt gekeken naar de klachtenbestrijding is er wel een vergelijking mogelijk. Verschillende onderzoekingen bevestigen dat hyposensibilisatie bijdraagt tot het wegnemen van de oorzaak van de klacht. Tijdens een onderzoek van de Franse allergoloog Prof. Dr. Jean Bousquet werden allergische patiënten in vier groepen verdeeld. Bij alle patiënten werd door middel van provocatie (bijvoorbeeld het inademen van allergenen) een pollenallergie opgewekt. Twee groepen kregen vervolgens een placebo (een pilletje zonder werkzame stof) toegediend. De derde groep kreeg het medicijn terfenadine en de vierde groep werd gehyposensibiliseerd. Na 3 jaar werden alle patiënten opnieuw geprovoceerd. De beide placebo-groepen gaven geen verandering te zien. In de terfenadine-groep waren de klachten minder, en in de gehyposensibiliseerde groep reduceerden de overgevoeligheid en de klachten nog aanzienlijker.
LANGE TERMIJN EFFECT
Het lange termijn-effect van hyposensibilisatie kan alleen worden beoordeeld na onderzoek over een langere periode. Onderzoek hiernaar is relatief jong: zo’n 10 jaar geleden werd hier serieus een aanvang mee gemaakt. Onlangs werden de eerste gegevens over het lange termijn-effect van hyposensibilisatie bekend gemaakt. De wetenschappers Mosbach en Østerballe onderzochten een groep patiënten die 5 jaar tevoren een hyposensibilisatiekuur had beëindigd. Alle patiënten hadden de behandeling als positief ervaren: ze hadden in die 5 jaar geen allergische klachten meer gehad. Het medicijngebruik was na de kuur niet veranderd, en de onderzoekers concludeerden dat het effect van de hyposensibilisatiekuur in ieder geval 5 jaar had aangehouden.
PREVENTIEVE WERKING
Naar de preventieve werking van hyposensibilisatie op de ontwikkeling van astma bij allergische patiënten is nog niet veel onderzoek gedaan. De beschikbare resultaten tonen aan dat een preventief effect zichtbaar is bij astmatische klachten. In 1961 al beschreven Johnston en Crumb de bevindingen van hun onderzoek bij gehyposensibiliseerde kinderen met een astmatische aanleg. Veertien jaar na het beëindigen van de kuur bleek het aantal kinderen dat een astma had ontwikkeld aanzienlijk lager dan in een niet-gehyposensibiliseerde controlegroep.
In verschillende onderzoekingen naar de preventieve werking van hyposensibilisatie werd ontdekt dat patiënten met klachten in de omgeving van de neus (bijvoorbeeld hooikoorts) grote kans lopen om tevens astmaklachten te krijgen. In een observatie-onderzoek kreeg 50% van de hooikoortspatiënten astma. Dit betrof in alle gevallen patiënten met een allergisch astma van graspollen, die langer dan 8 jaar klachten hadden.
ASTMA EN HYPOSENSIBILISATIE
De afgelopen 10 jaar is er een enorme toename in astma geconstateerd. Opmerkelijk is dat, ondanks de introductie van nieuwe anti-asthmatica, verbeterde toedieningsvormen en een toename in het gebruik van deze medicatie, het aantal CARA-doden (astma, bronchitis en longemfyseem) met 30% is gestegen.
Door de positieve ervaringen in het algemeen wordt steeds vaker aan hyposensibilisatie gedacht in gevallen waar astmaklachten het gevolg zijn van allergische reacties en waar het longweefsel nog niet onherstelbaar beschadigd is. Gebleken is dat de resultaten van hyposensibilisatie bij dergelijke astmaklachten bijzonder gunstig zijn, vooral wanneer er in een vroeg stadium mee wordt gestart.
De “ontdekking” dat hyposensibilisatie vooral de late allergische reactie aanpakt, is voor chronische astmaklachten een interessant gegeven. Een astmatische klacht heeft namelijk een progressief beloop: zij neemt geleidelijk toe. Toch schrijven huisartsen vaak medicijnen voor die snel verlichting geven (symptomatica), omdat deze worden aangeboden in handige pillen, poeders en inhalators. Een hyposensibilisatiekuur is echter bewerkelijker en moet bij voorkeur worden toegediend door een specialist, bijvoorbeeld een allergoloog of longarts.
VEILIGHEID VAN HYPOSENSIBILISATIE
Het injecteren van patiënten geeft wat meer risico’s dan het slikken van een tabletje. Hoewel – ingegeven door praktische argumenten – met de ontwikkeling van een allergeenextract in pil- of poedervorm een aanvang is gemaakt, zal voorlopig alleen van de injecteermethode gebruik worden gemaakt. Wanneer hyposensibilisatie wordt toegepast, zal een arts met enkele factoren rekening moeten houden. Deze factoren, zoals de toegepaste dosering en mogelijke bijwerkingen, zullen vaak ook van belang zijn bij gebruik van andere medicijnen.
Na de injectie zal de patiënt(e) minstens een half uur onder controle van de arts moeten blijven omdat er een geringe kans bestaat dat er een allergische reactie plaatsvindt; de patiënt(e) wordt immers ingespoten met allergenen waarvoor hij of zij gevoelig is. De reactie van de patiënt(e) bestaat uit herkenbare klachten als een rode jeukende huid, jeukende ogen, niezen of kortademigheid. In sommige gevallen zal de arts een tegeninjectie geven om de klachten te laten verdwijnen.
SLOT
Voor de allergische patiënt(e) is de hyposensibilisatiekuur een alternatief voor symptoombestrijdende medicijnen. Met hyposensibilisatie wordt de oorzaak van allergieën aangepakt. De hooikoortspatiënt(e) is na 3 tot 5 jaar klachtenvrij, maar ook is er nieuwe hoop voor met name allergische astmapatiënten met een mild klachtenpatroon.
Een willekeurig bericht
Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.