‘Ik ben mijn kwartierstaat aan het uitzoeken’, vertelt Christa, de dochter van een vriend ongeduldig. Ze hangt over een groot vel papier en is omringt door 3M-velletjes. Ik moest wel wat interesse tonen. Maar ze is druk. Alsof ze een puzzel oplost en niet gestoord mag worden.

Thuisgekomen heb ik een mail van een onbekende. Niet vreemd wanneer er gemiddeld tien mensen per dag op dit blog reageren. Het is van Martin de Boer. Hij vertelt dat hij is getrouwd met een ver familielid. Hij is bezig met de kwartierstaat van de familie uit te zoeken en vraagt informatie over het takje van mijn ouders.

Genealogisch onderzoek

Is iedereen tegenwoordig met zijn stamboom bezig, vraag ik me even af. Christa en Martin zijn niet de enigen die ik de afgelopen weken over genealogisch onderzoek hoorde of ermee bezig zag. Zou het aan de tijdgeest liggen, de hang naar nostalgie, door tradities die ons worden afgenomen. Of is het gewoon een leuk tijdverdrijf.

Van de vader van Christa weet ik dat hij een software bundel kocht. Dat doet hij regelmatig. Hij zoekt een specifiek hulpprogramma en kan dat voordelig in een bundel vinden. Daar zitten dan ook andere programma’s bij. Zoals het genealogische programma dat Christa enthousiast maakte haar kwartierstaat te maken.

Gedeeld leven

Een dag nadat ik Martin de gevraagde gegevens stuur mailt hij me een reactie. Er ontstaat een leuke berichtenwisseling waarbij ons leven meerdere raakvlakken blijkt te hebben. Buiten de verre familieband. Het gaat over school, klasgenoten, vriendinnetjes van vroeger en leraren.

Oscar en Coen Swijnenberg

Meest bijzondere is het verhaal van mijn leraar Frans, toen nog frater Oscar. Hij trouwde en ging verder als Oscar Swijnenberg. Hij kreeg een zoon en dochter. De zoon werd een populaire radio-DJ, waar ik bijna dagelijks naar luister op weg naar huis. Kort na de geboorte van zijn zoon en dochter verliet Oscar zijn gezin. Nadat de kerk het huwelijk nietig verklaarde werd hij tot priester gewijd.

Kwartierstaat

‘Vind je het leuk een kwartierstaat te hebben van je familie?’, vraagt Martin wanneer de wederzijdse verhalen zijn uitgewisseld. De volgende dag ontvang ik een stamboom met mijzelf als uitgangspunt (probandus heet dat in officiële kwartierstaat en stamboom termen; probanda als het uitgangspunt een vrouw is). Vandaaruit ontspruiten steeds twee takken van mijn twee ouders naar de vier grootouders, acht overgrootouders en zestien overovergrootouders.

De kwartierstaat blijkt een lijst met namen en persoonsgegevens, allemaal voorzien van een nummer. Ik moet even puzzelen hoe ik dit moet lezen, want het zijn heel veel verschillende namen. Er lijkt een logica in te zitten. De vader is telkens een verdubbeling van het nummer van de zoon en de moeders gaan via oneven getallen.

Een uur

Kwartierstaat is een woord waarvan ik wil weten wat het betekent, waar het vandaan komt. Een Kwartierstaat is de opstelling van kwartierdragers, lees ik op wiki. Oh, wat kan ik me ergeren aan dat soort uitleg. Helemaal wanneer het woord kwartierdragers dan niet wordt uitgelegd. Daar schiet ik dus niets mee op.

Het blijkt uiteindelijk niets met 15 minuten of een uur te maken te hebben. Het komt uit de heraldiek, de leer van de familiewapens. Daar is een kwartier een kwart of kleiner deel van een schild, een wapenuitrusting van ridders. Daarin werd vroeger het wapen (het logo) van de voorouders afgebeeld.

Stephan Kekulé von Stradonitz

Huwelijksinschrijving Herman en Ailtgen … van Maarsseveen

De kwartierstaat die ik van Martin kreeg was er eentje volgens het Kekulé-systeem. Daarbij is de probandus of probanda, de persoon waarvan wordt uitgegaan, nummer 1. De vader krijgt nummer 2 en de moeder is nummer 3. Daarna is de vader telkens een verdubbeling en de moeder een verdubbeling plus 1.

Martin is al heel ver met zijn onderzoek. De kwartierstaat eindigt met nummer 8192. Daar staat Pauwel Jans als enig eenzaam lid van de veertiende generatie. Hij was de vader van Herman Pauwel Janssoonzoon van Maarsseveen. Herman trouwde op 4 april 1589 met de 19-jarige Ailtgen Jan Ailtensdochter van Utrecht.

Stamboom

Een kwartierstaat kan een tekst zijn zoals ik het kreeg met een nummertje voor de namen. Vaak wordt het wat overzichtelijker in de vorm van een stamboom afgebeeld. Bij de lengte van Martins overzicht is een lijst handig. Voor een stamboom zou minstens een A0-vel nodig zijn om het leesbaar te houden.

Vanwege dat ruimtegebrek worden door genealogen nauwelijks stambomen gemaakt. Ze houden het bij kwartierstaten, wat ook de officiële naam is bij het vastleggen van een voorouder geschiedenis. Stamboom is daarvan de vaak ingekorte grafische representatie. Bij dieren is het wel de meest gebruikelijke benaming, ook wanneer het geen grafische vorm heeft.

Cirkel

Een stamboom hoeft overigens niet meer de vorm van een boom te hebben. Juist vanwege de weinige ruimte worden ook andere grafische vormen gebruikt. Christa zette haar kwartierstaat in een cirkel, met zichzelf in het midden, de ouders in een halve cirkel daar omheen enzovoort.

Een paar weken later blijkt ze een stuk minder ongeduldig. De informatie op de 3M-velletjes is verwerkt. De hiaten op de cirkel vergen nu nog slechts intensiever zoekwerk. Daar is nog meer geduld voor nodig, maar zonder ongeduldig te zijn in het moment.

Meer informatie:

• wiki over Stephan Kekulé
• Youtube van gesprek van en over vader en zoon Oscar en Coen Swijenberg
• Utrechts Archief met link naar huwelijksinschrijving voorouder Herman … van Maarsseveen. De burgelijke stand werd pas in 1811 ingevoerd. Daarvoor werden Dopen, Trouwerijen en Begrafenissen (DTB-archief) bijgehouden door de kerk.
• Het bezoeken waard, de website van Meindert van der Meulen. Hij heeft bijna 100.000 namen in zijn genealogische database en op zijn site de kwartierstaat van BN’ers met een Friese achtergrond.