Het totaal aantal mensen ooit op aarde levert een interessante vraag. Veel wetenschappers hebben zich erover gebogen. Ze beginnen vaak ergens in het verleden. De oerknal is wat ver weg, maar ook dichterbij blijven de antwoorden altijd met een flinke slag om de arm.

Totaal aantal mensen ooit op aarde

Ongeveer zeventig jaar geleden was er iemand die een boute bewering deed. Hij zei dat de hoeveelheid mensen op aarde op dat moment een kwart was van het totaal aantal mensen ooit op aarde. Het was een serieus bericht.

Er waren rond die tijd zo’n 3 miljard mensen op aarde. De man schatte het totaal aantal mensen ooit op aarde dus op 12 miljard. Meerdere wetenschappers en anderen gingen er serieus op in. Ze vonden de stelling overdreven. Hun eigen berekeningen lagen er echter niet ver vandaan.

Sterke groei

Veel antwoorden werden later gerelateerd aan de sterke groei in de afgelopen eeuw. Door minder oorlog, of in ieder geval minder doden in de oorlog, verbeterde hygiëne en dergelijke groeit de wereldbevolking sterk. De laatste vijftig jaar zelfs met ongeveer 1 miljard mensen per twaalf jaar.

Kun je vanuit de momentopnamen van bevolkingsregistraties en aannames daarbij over het verleden bepalen wat het totaal aantal mensen ooit op aarde is? En wat weten we eigenlijk over heel lang geleden. Er wordt aangenomen dat de bevolkingsgroei lange tijd traag ging en dat het pas de afgelopen eeuw sterk toenam.

Kort door de bocht: volgens de beredenering vanuit registraties zouden er inmiddels ongeveer 140 miljard mensen op aarde hebben geleefd.

Bevolkingsregistratie

Nicolaas Struyck (1686-1769)

De eerste volkstelling is in Nederland gehouden in 1795. Er bleken toen iets meer dan 2 miljoen Nederlanders te zijn. Vanaf dat moment wordt het bevolkingsaantal beter bijgehouden. Dat kon mede door de kerkelijke registratie van dopen, huwelijken en begrafenissen. Daarnaast waren er individuele tellingen, bijvoorbeeld door de belastingdienst, defensie en dergelijke, die specifieke registraties deden.

Alle ideeën over bevolkingsaantallen voor die datum zijn schattingen met aannames. Er waren in de 17e eeuw twee internationaal gerenommeerde wetenschappers Nicolaas Struyck en Willem Kersseboom. Nederland liep voorop op het gebied van onderzoek en registratie van bevolkingsaantallen en -onderzoek. Bij wereldwijde cijfers van voor de 19e eeuw kun je wellicht vraagtekens zetten.

Marco Polo

Een paar jaar geleden vroeg ik aan mensen die ik tegenkwam of ze wel eens van Marco Polo hadden gehoord. De meesten kenden hem als ontdekkingsreiziger. Bij verder praten bleek dat de meesten dachten dat hij, wellicht met enkele hulpjes, als enige vanuit Italië naar Azië trok.

Er gingen in zijn tijd echter tienduizenden mensen heen een weer tussen Europa en Azië om handel te drijven. Marco Polo was de enige die erover schreef. Waarmee ik maar wil zeggen dat we vaak een verkeerd beeld hebben van situaties en dat het onze aannames beïnvloedt.

Adam en Eva

Aannames zijn er natuurlijk ook rond Adam en Eva. Veel mensen zien dat Bijbelverhaal als een serieus begin. De mensheid begon met deze twee mensen. Anderen nemen een ander beginpunt of beschouwen Adam en Eva als bedenksel van iemand met een grote duim. Zo zijn er meer ideeën, zowel over Adam en Eva als over het ontstaan van de mens.

Het grappige is dat ook over de vraag wanneer Adam en Eva leefden verschillende theorieën rondgaan. Een paar weken terug las ik ergens dat Adam en Eva ongeveer 8000 jaar geleden leefden, 6000 voor Christus.

Omdraaien

Bij een vraag als het totaal aantal mensen ooit op aarde kun je ook creatief zijn. Je kunt bijvoorbeeld ook andersom denken. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het maken van een kwartierstaat of stamboom. Daarbij ga je uit van jezelf of een ander persoon in het heden.

Hoeveel voorouders moet jij al hebben gehad om hier nu te kunnen leven. Jij hebt twee ouders, die ook ouders hadden. Jij met je ouders en grootouders zijn al zeven mensen. Je vier grootouders hadden ook ieder twee ouders. Dat maakt het totaal al vijftien mensen.

Exponentieel

Om een lang verhaal kort te maken. Elke voorouder heeft steeds twee ouders. Daardoor is de voorliggende generatie steeds een verdubbeling van de generatie erna. Wil je weten hoeveel voorouders jij al moet hebben gehad, bijvoorbeeld 47 generaties voor jou, dan bereken je 2 tot de 47e macht.

Dan kom je op 140 miljard voorgangers. Dat is ongeveer het aantal dat momenteel door veel wetenschappers als totaal aantal mensen ooit op aarde wordt beschouwd. Maar ik ga verder terug.

Generaties

Stel dat een gemiddelde generatie 25 jaar is, dan zijn er vier generaties in 100 jaar. Tot het begin van onze jaartelling zijn dat 80 generaties (van 2017 naar 0 is 20 x 100 jaar x 4 generaties is 80 generaties). Het aantal voorouders, alleen van jou, is dan al een veelvoud van de genoemde 140 miljard mensen.

Die 2⁸⁰ (2 tot de 80ste macht) is dus een directe lijn terug vanuit jou of een ander persoon. Het aantal benodigde voorouders om te komen tot jou, uitgaande van 80 generaties, is 1,2 quadriljard (1.200.000.000.000.000.000.000.000).

Hoeveelheid mensen

Kun je die enorme hoeveelheid mensen waar jij uiteindelijk uit bent voortgekomen als totaal aantal mensen ooit op aarde beschouwen. Nee. Je broers en zusters hebben een eigen lijn terug, met andere schoonouders, voorouders et cetera. Dat betekent theoretisch nog veel meer mensen.

Gelukkig blijkt uit stamboomonderzoek dat er een addertje onder het gras zit. Bij de meeste mensen zal de vader van hun moeder geen kinderen hebben met de moeder van hun moeder en wellicht een overgrootvader niet met een van de overgrootmoeders. Maar wat verder terug blijkt dat er al een neef kinderen heeft met een de dochter van een broer, de dochter van een neef met een oudoom et cetera .

Bovendien trouwden velen tot nog niet zo lang geleden vaak met mensen uit het eigen dorp of omgeving. Daarmee nam de kans op vermenging binnen een klein aantal families toe.

Theorieën en schattingen

Er zijn talloze schattingen over het aantal mensen dat op aarde heeft geleegd. Ze verschillen enorm en sommige zijn meer accuraat dan anderen. Zoals bij alle wetenschap bouwen onderzoekers voort op al dan niet bewezen theorieën die in een bepaalde periode aannemelijk lijken.

Vanaf 1795, maar eigenlijk pas sinds ongeveer 70 jaar, zijn schattingen (dat blijven het ondanks alle tellingen) een stuk makkelijker. Verder terug in de tijd wordt het een stuk moeilijker. Er zijn slechts weinig wetenschappers die zich wagen aan schattingen. Bevolkingsaantallen in het verleden zijn gebaseerd op interpretatie van oude boeken, met het risico van Marco Polo-dwalingen.

Huidige aannames

De min of meer officiële antwoorden op de vraag naar het totaal aantal mensen ooit op aarde zijn gebaseerd op enkele gegevens. Momenteel op de gegevens van Colin Clark. Hij kwam in 1968 met zijn boek ‘Population Growth and Land Use’. Het boek geeft globale schattingen bevolkingsaantallen per regio in de wereld van het begin van onze jaartellen tot 1900.

Tien jaar later kwamen Colin McEvedy en Richard Jones. Zij brachten de Atlas van de Geschiedenis van de Wereldbevolking uit. Per regio noemen zij getallen (beredeneerde schattingen) van ongeveer 10.000 v. Chr tot 1975.

Met deze en enkele andere boeken, met de daarin genoemde en getallen, wordt tegenwoordig gewerkt. Dat het schattingen zijn, en daarmee onnauwkeurigheden, blijkt uit het feit dat de verschillen soms groot zijn. Het verschil in schatting over bijvoorbeeld ons jaar 0 is ongeveer 150 miljoen mensen.

Een filmpje over de bevolkingsgroei gebaseerd op gegvens van Clark, McEvedy, Jones en anderen:

Mijn veronderstelling

Ik denk dat er (nog) veel onduidelijk is over het aantal mensen in vroeger tijden. Wellicht zijn er periodes geweest in een ver verleden waarin er veel meer mensen leefden op bepaalde plekken op aarde, waar we nog geen weet van hebben.

Dat het totaal aantal mensen ooit op aarde geen 1,2 quadriljard of meer is lijkt me duidelijk. Maar meer dan 110 of 140 miljard? De toekomst zal het wellicht uitwijzen. Zo niet dan is er ook geen man overboord. Waar we ons nu drukker over moeten maken is de toekomst.