De Pashtunwali vond ik vooraf al het opmerkelijkst aan het boek de Lone Survivor. Het verhaal van de Amerikaanse soldaat die door deze erecode wordt gered in Afghanistan. Ik begon er jaren geleden aan, maar legde het na enkele hoofdstukken weg. Het boeide me niet of ik kreeg een aantrekkelijker boek of vrijetijdsbesteding.

Afgelopen weekend zag ik de film de Lone Survivor op Netflix. Een weinig bijzondere schietfilm van de jacht op een Taliban-leider. Na veel computerbloed is er uiteindelijk een soldaat over. Deze Marcus Luttrell wordt gered dankzij een Afghaan, Mohammad Gulab, die is grootgebracht met de Pashtunwali.

Pashtunwali

Wiki noemt Pashtunwali een normensysteem. Maar dat vind ik te vaag. Ik vind erecode beter. Het is ook een levenswijze. Ik heb wat onderzoeken gelezen (zie enkele daarvan hieronder) waaruit blijkt dat het heel ver gaat, maar vooral door overlevering.

Er is dus weinig opgeschreven door de aanhangers van de Pashtunwali. Toch bestaat de pashtunwali uit wetten en bestuurlijke regels. Grondregels is dat je bescherming biedt aan je familie, de volk, je land en je eer.

Gastvrijheid en meer

De Pashtunwali kent meerdere principes. Bijvoorbeeld belangeloos gastvrijheid (melmastia) bieden aan iedereen, ongeacht geloof, ras, nationaliteit en dergelijke. Gastvrij moeten ook mensen worden onthaald die mogelijk de wet hebben overtreden, tot hun situatie is verduidelijkt. Deze vorm van voorlopige vergevingsgezindheid (nanawatai) ondervond Marcus Luttrell.

Andere principes kunnen doorslaan en zijn voor meerdere uitleg vatbaar. De overlevering zonder schriftelijke vastleggen is daarbij een extra handicap. Nang bijvoorbeeld is het principe dat je de zwakke moet verdedigen. Sabat is de loyaliteit naar de stam. Overtreding brengt schaamte over de familie.

Pathanen

Pashtunwali komt van een volk, de Pathanen of Pashtun, dat voornamelijk leeft in Pakistan en Afghanistan. Het is de grootste bevolkingsgroep van Afghanistan. De erecode wordt echter vooral gebruikt door dorpelingen. In steden komt het minder voor.

Geleidelijk zijn ook anderen de code gaan gebruiken. Doorgaans wel mensen die in de buurt van dorpen wonen waar veel Pathanen wonen. De Taliban, de islamitische guerilla-strijders, bestaat grotendeels uit Pathanen en hun uitgangspunten komen deels uit de Pashtunwali.

Lone Survivor

Het boek en de film vertellen een waargebeurde verhaal. Onder de missienaam ‘Operatie Rode Vleugel’ worden op 28 juni 2005 zes Navy Seals gedropt in Afghanistan. Hun doel is het doden van Taliban-leider Ahmad Shah. Al snel lopen ze in een hinderlaag bij het Hindu Kush gebergte.

In de film schieten de Amerikanen vaker raak dan de Afghanen. De geromantiseerde verhouding ligt ongeveer 1 op 10. Maar uiteindelijk vallen vijf Amerikanen in een bloedige strijd. Mark Luttrell, gespeeld door Mark Wahlberg, overleeft dankzij Pashtunwali.

Twee jaar later kwam zijn boek uit. Het is geschreven door  bestseller auteur Patrick Robinson, aan de hand van interviews met Luttrell.

Mohammad Gulab

Mark Luttrell werd gered door Mohammead Gulab van de Sabray stam. Diens erecode de Pashtunwali verplichtte hem de Amerikaanse soldaat te helpen en te beschermen tegen andere stammen.

Voor de Taliban werd hij daardoor een vijand en zijn leven stond vanaf dat moment op het spel. Hij heeft inmiddels meerdere moordaanslagen overleefd. Uiteindelijk zat er niets anders op dat te vluchten. Dat was niet makkelijk.

Pas in 2015 lukte het hem en nog zo’n veertig dorpelingen als vluchteling te worden erkend door de Verenigde Naties. Hij woont nu in Texas met zijn vrouw en zeven kinderen. Hij is nu zijn eigen boek aan het schrijven, waarbij hij ook wordt geholpen door Patrick Robinson.

Meer informatie:

• Artikel ‘the village that saved Marcus Luttrell‘ en artikel ‘Gulab says Marcus got it wrong‘
• Onderzoek en rapporten:
  • Pashtunwali and the American military
  • Being Pashtun – Being Muslim (person and war in afghanistan)
  • Tribal Law of Pashtunwali and Women’s Legislative Authority
  • Doing Pashto – ideal of honourable behaviour
  • Economic Interpretation of the Pashtunwali
• De vijf Navy Seals die omkwamen op 28 juni 2005 (in de film heten ze anders):
  • Matthew Axelson – 25 juni 1976
  • Danny Dietz – 26 januari 1980
  • Erik S. Kristensen 15 maart 1972
  • Michael Patrick Murphy – 7 mei 1976
  • Shane Eric Patton – 15 november 1982