Door de uitvinding van het mes gingen we anders kauwen. Het zorgde voor belangrijke veranderingen in de evolutie van de mens. Met het mes konden we ons eten kleiner snijden. We hoefden het niet meer met onze tanden van het bot te scheuren. Volgens onderzoekers van de Harvard Universiteit (zie onderaan tekst) begonnen onze kaakspieren en tanden daardoor geleidelijk te krimpen.

Dat ons gebit is veranderd in de loop van de tijd was al bekend. Tijdens hun onderzoek vergeleken Katherine Zink en Daniel Lieberman voedselverwerking in het stenen tijdperk met kauwtechnieken. Ze legden daarbij voor het eerst, door eigen waarneming, het verband vast tussen verandering in voeding, anders kauwen en de grootte van tanden en kaak.

Het onderzoek

Voor het onderzoek aten 34 deelnemers meerdere producten, zoals die waarschijnlijk door onze voorouders werden gegeten een half miljoen jaar geleden. Twee groepen kauwden op wortelknollen, bietenbollen en penen. Een derde groep deed zich te goed aan geitenvlees.

De onderzoekers hadden elektroden bevestigt aan de kaakspieren. Hiermee berekenden ze de kracht van de neerwaartse kauwbeweging. Daarna combineerden ze die kracht met het aantal kauwbewegingen om globaal de verbruikte energie te meten.

In plaats van doorslikken moesten de deelnemers het vermalen voedsel uitspugen. De onderzoekers konden daardoor beoordelen hoe goed het voedsel was verkauwd.

Meer bereidingstechnieken

Toen onze voorouders meer gereedschappen kregen en vuur uitvonden gingen ze mogelijk al anders kauwen. Ze konden toen immers hun voedsel op een andere manier bereiden. De onderzoekers probeerden dat te simuleren in hun onderzoek.

Ze voerden hun experiment uit op vier verschillende manieren. De deelnemers kregen voedsel rauw, plat gewalst, in plakken gesneden en gekookt.

Anders kauwen

We gingen anders kauwen. De onderzoekers keken echter ook naar hoe ons uiterlijk daardoor veranderde. Het bleek dat onze voorouders geleidelijk geen grote kiezen (molaar of maaltand) en kaakspieren meer nodig hadden. De grootte van beide kromp daardoor de afgelopen 2 miljoen jaar.

De verandering in samenstelling van onze voeding speelde daarbij, volgens andere onderzoekers, ook een rol. Door de uitvinding van het mes, andere jachtgereedschappen en verbetering van jachttechnieken veranderde het voedsel. Mensen begonnen bijvoorbeeld meer vlees te eten omdat het calorierijker is dan de meeste planten.

Hersenontwikkeling

Doordat ook de kooktechnieken verbeterden, konden ze met minder inspanning meer calorieën nuttigen. Die extra energie werd onder andere gebruikt voor de ontwikkeling van de hersenen. Die werden daardoor geleidelijk groter.

Het leidt tot de conclusie dat ons uiterlijk is veranderd door een combinatie van nieuwe bereidingstechnieken, uitvinding van gereedschappen en andere, meer op vlees gebaseerde maaltijden.

Van hapklaar naar slikbaar

Vandaag de dag kauwen we bijna gedachteloos. Onze voorouders moesten nog lange tijd op hun eten kauwen. Dankzij het mes en een andere voedselbereiding kunnen we ons voedsel al afbreken voor het in onze mond komt. Dit heeft volgens de onderzoekers beslist voordelen gehad voor onze ontwikkeling.

Fabrikanten kunnen met de huidige technieken onze voeding zelfs slikbaar aanbieden. Minstens 24 keer kauwen blijft echter aan te bevelen. Als het niet is voor het vermalen van het voedsel, dan toch op zijn minst voor het toevoegen van enzymen die verderop in onze darmen noodzakelijk zijn.

De onderzoeken in pdf: Impact of meat and Lower Palaeolithic food processing techniques on chewing in humans (pdf) van Zink en Lieberman en Cooking as a biological trait (pdf) van Wrangham en Conklin-Brittain.

Zie ook bijvoorbeeld het bericht ‘Jan, Piet en de voedselindustrie‘ of het overzicht van alle berichten met voeding als zoekwoord