- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Kraaien, even intelligent als mensapen

kraaien - even intelligent als mensapen

Afgelopen juli in Vancouver kreeg ik de schrik van mijn leven. De eerste ochtend al vliegen duizenden kraaien over. Duizenden kraaien. Daar kun je je geen voorstelling van maken als je het niet hebt gezien. De film Birds is er niets bij vergeleken.

De vrienden waar ik logeer lachen. Ze vertellen dat het elke ochtend gebeurd. Afhankelijk van de tijd van het jaar vliegen de kraaien door of zoeken ze een plek in Vancouver. Hoeveel zijn het er. Het is moeilijk te schatten. Net zo min als de spreeuwen die zich op plekken in Nederland verzamelen.

Kraaien verspreiden zich

Bob vertelt dat de kraaien in de herfst en winter bij elkaar blijven. In dit jaargetijde verspreiden ze zich meer over de stad. Het is het eind van de broedtijd en ze zijn op zoek naar voedsel. Later zie ik ze in parken, bij fastfood ketens, in tuinen en op telefoonkabels, zoals in de film van Hitchcock.

Op een namiddag gaan Bob, Ellen en ik naar een café. Onderweg zegt Bob, ‘ik zal je wat laten zien’. Aan Ellen zie ik dat ze weet wat hij bedoelt. De kraaien zijn al een tijdje geen onderwerp meer. Ik weet niet wat ik moet verwachten.

Happy hour van de kraaien

In een park hebben zich een kleine honderd kraaien verzameld. Ze huppen heen en weer van de ene naar de ander. Het lijkt een namiddag samenkomst aan het eind van de dag. Zoals wij een borrel halen in het café. ‘Happy hour van de kraaien’, zegt Bob.

Ze doen niets, maar helemaal op mijn gemak voel ik me niet. ‘Ze houden ons wel in de gaten’, zeg ik. En ik beken dat ik het enge vogels vind. Ze zijn zwart en hebben van die gemene kraalogen. Het zijn duidelijk roofvogels. Je ziet niet precies waar ze naar kijken, maar je voelt dat ze je zien.

Informatie

Wanneer we die avond thuiskomen geeft Bob me een map. Het blijkt dat hij allerlei informatie heeft verzameld over kraaien en over dieren in steden. ‘Steden worden steeds groter en daarmee verstoren we de natuurlijke omgeving van veel dieren’, zegt Bob. ‘Vogels, konijnen, eekhoorns en beren zijn veel vaker in steden te vinden dan vroeger’.

Ik blader door de map. De daarop volgende dagen lees ik het van voor naar achter. Wat me vooral is bijgebleven is de opmerking van een onderzoeker, John Marzluff. Deze ornitoloog en professor aan de Universiteit van Washington beschrijft allerlei voorvallen met kraaien. Hij concludeert dat kraaien even intelligent zijn als mensapen.

Intelligente kraaien

Marzloff vertelt over een experiment op de campus. Daar vingen ze kraaien om ze te ringen. Om dat te doen droegen de onderzoekers Halloween-maskers. Steeds vaker werden ze daarna lastig gevallen door kraaien, ook door niet geringde. Maar alleen als ze dat masker droegen. Zonder masker of bij het dragen van andere maskers werden ze met rust gelaten.

Het was duidelijk dat de kraaien elkaar waarschuwden. Hoe ze dat doen is nog onbekend. Wel werd duidelijk dat ze een enorm geheugen hebben. Marzloff werd een keer aangevallen door een kraai die hij elf jaar daarvoor had geringd.

Emotionele dieren

Tot enkele jaren terug dachten wetenschappers dat mensen zich onderscheiden van dieren door taalgebruik, informatie uitwisseling, probleem oplossen en gebruik van gereedschappen. Het wordt echter steeds vaker aangetoond dat dieren ook tot deze dingen in staat zijn.

Van apen was dat al langer bekend. Steeds vaker blijkt uit onderzoek dat veel dieren in staat zijn tot communicatie, emoties hebben of over bijzondere cognitieve vaardigheden beschikken. Er staan voorbeelden in de map van Bob. Als ik lees dat honden verdriet en emoties hebben, denk ik aan een hond die wij in mijn jeugd hadden.

Polly

We hadden een hond. Toen deze was overleden wilden mijn moeder weer een hond. Het werd een cocker spaniel en ze noemde hem Polly. Ik had niets met die hond en hij of zij niet met mij. We tolereerden elkaar. Maar toen hij oud en ziek was, moest ik met hem naar de dierenarts.

Aan de riem liep hij rustig met me mee, heel dicht bij me, alsof hij wilde schuilen. Af en toe keek hij me aan alsof hij iets wilde zeggen. Onze blikken vingen elkaar en het voelde bijna als menselijk contact. Onbeschrijfelijk was de band die leek te zijn ontstaan en waar ik zelf, onverwacht, emotioneel onder werd. Ik kijk er nog steeds op terug als naar een bijzondere ervaring.

Mensen observeren

Een andere wetenschapper, Kevin McGowan, doet al meer dan twintig jaar onderzoek naar kraaien. De onderzoeker van het ornithologisch laboratorium van Cornell Universiteit heeft gezien dat de intelligentie van kraaien is toegenomen. Volgens hem komt het doordat ze mensen bekijken. Kraaien observeren ons gedrag en leren daarvan.

Onderzoeken van psychologe Debbie Kelly bevestigen dat. Onderzoekers concluderen dat kraaien kunnen analyseren, redeneren en plannen. Het zijn belangrijke eigenschappen voor vogels met een levensverwachting van twintig jaar.

Voorbeelden

Tijdens een onderzoek naar probleem oplossen drukte een kraai een ijzeren draad in een spleet. Daarna pakte het de andere kant en boog het tot een kleine haak. Daardoor kon het een lekkernij uit een buis peuteren. Andere kraaien losten ook complexe problemen op om een beloning te krijgen.

Kraaien kunnen zichzelf leren herkennen in een spiegel. Ze zien het verschil met een andere kraai of kraaiachtigen. Raven en gaaien zorgen dat kraaien niet kijken als ze beloningen verstoppen. Dat laatste is interessant volgens onderzoekers. Omdat het onderscheid maken in bijvoorbeeld de interesses van anderen een belangrijke stap is in de psychologische ontwikkeling, die ook bij kinderen is waar te nemen.

Hersenen

Thuis lees ik over het boek van John Marzluff, ‘Gifts of the Crow’. Hij vertelt dat kraaien grote hersenen hebben in verhouding tot hun lichaamsgewicht. Alleen die van Papagaaien is groter in verhouding.

De vogelhersenen zit wel anders in elkaar. Ze bestaan uit hokjes in plaats van lagen. Daarna volgt een uitleg over de evolutie van vogels, waarbij Darwin weer even in de discussie wordt gebracht. Daarbij stelt Marzluff dat de evolutie mogelijk niet een lijn is van bijvoorbeeld vis, vogel naar zoogdier en mens. Maar dat er verschillende lijnen naast elkaar liepen, van slimme vissen, vogels en zoogdieren.

Steeds slimmer

De mens kreeg in de afgelopen decennia met veel nieuwe ontwikkelingen te maken. Denk alleen al aan de enorme kast bij de autotelefoon een paar jaar geleden en het mobieltje dat we nu hebben. Dat mobieltje dat ook krachtiger en veelzijdiger dan de super computer van twintig jaar geleden.

Zo hebben volgens Marzluff ook kraaien en andere dieren zich doorontwikkeld. Ze blijven kijken naar hun omgeving en leren van de mens. Er is in Vancouver een kraai die meereed met de metro, vertelde Bob. Op een bepaald station wachtte hij en stapte in met de mensen. Een paar haltes verder stapte hij weer uit. Het moet toch niet gekker worden… of toch wel.

Zie ook: Dode vogels