‘Wist je dat Adolf Hitler met een beetje pech Schickelgruber had geheten’, vroeg Martin retorisch, ‘zijn vader heette Alois Schickelgruber. Een paar jaar voor de geboorte van Adolf heeft hij zijn naam veranderd’.

Ik wist het niet. Daarop vertelde Martin nog veel meer wetenswaardigheden over de familie van Adolf Hitler. We hadden het over enkele van mijn tekstjes over stambomen. Daarin schreef ik over familienamen; bijvoorbeeld dat die in de loop van de tijd vaak op verschillende manieren zijn geschreven.

Dat was te zien bij mijn eigen achternaam. Maar bijvoorbeeld ook bij Maarten Soolmans en Oopjen Coppit van de Rembrandt schilderijen en bij Beernt Proys, de vermoorde oud-burgemeester van Utrecht.

De familienaam Hitler

Martin had gelezen dat Alois, geboren Schickelgruber, de vader was van Adolf Hitler. Hij vond het een vreemd verhaal en ging op onderzoek uit.

Daarbij bleek dat de voorouders van Hitler toch gewoon Hitler heetten en geen Schickelgruber. De naam werd echter op allerlei manieren geschreven: Hydler, Hytler, Huetler, Hietler, Hüetler en Hietler. De naam betekent eenvoudig zoiets als ‘eigenaar van klein boerenland’. Het was een vaker voorkomende naam bij verschillende families.

‘Mensen die Jansen heten zijn ook niet allemaal familie’, zei Martin ter verduidelijking.

Stamboom

De vroegst teruggevonden naamdrager is Hans Hydler. Hij koopt op 12 mei 1435, met zijn vrouw Anna, een stukje grond in Raabs-aan-de-Thaya. Daarna volgen nog vele Hitlers, weliswaar op allerlei manieren geschreven.

De eerste echte voorouder van Adolf Hitler is in 1571 een boer uit Rothfahrn. Deze Matheus Hüettler heeft een zoon Hans, die in 1585 in Englestein woont. Een van diens twee zonen heet Stephan. Hij is een boer in Groot-Wolgers. Via hem kom je bij Martin Hiedler, de overgrootvader van Adolf Hitler. Daar begint het wonderlijke verhaal rond de vader van Adolf Hitler.

Grootvader Hitler

Martin Hiedler en zijn vrouw Anna Maria hebben zes zonen. De derde zoon heet Johann Georg Hiedler, geboren in 1792. In die tijd is het gebruikelijk dat de oudste zoon de boerderij overneemt en daartoe een gedegen opleiding krijgt. De overige kinderen moeten het doen met eenvoudige lessen.

Georg wordt molenaar, wat overigens betekent dat hij wel enige relevante opleiding heeft genoten. Maar zijn geluk moet hij buiten de familieboerderij zoeken. In die tijd betekent dat rondreizen en, als het mindere tijden zijn, ook ander werk aanpakken.

Schickelgruber

Zo komt Georg Hiedler ook in het kleine Oostenrijkse plaatsje Strones bij Döllerersheim. Daar ontmoet hij in 1836 de dochter van Johann Schickelgruber, waarschijnlijk zijn werkgever. Georg begint een relatie met deze Maria Anna Schickelgruber. Een klein jaar later, op 7 juni 1837, bevalt de 42-jarige Maria Anna van zijn baby.

In die tijd is ongehuwd moederschap niet ongebruikelijk. Bijna de helft van de kinderen komt in zo’n situatie ter wereld. De Katholieke kerk heeft zelfs een teken om in het geboorteregister aan te geven dat de moeder ongetrouwd is.

Maria Anna blijft bij haar vader wonen met haar ‘vriend’ Georg Hiedler. Het kind wordt als Alois Schickelgruber aangegeven bij de gemeente. George en Maria Anna trouwen later alsnog, op 10 mei 1842 in de buurt van Döllersheim.

Alois Schickelgruber en Roald Dahl

Georg is arm en Maria Anna lijdt aan Turberculose. Dit is de reden dat ze Alois op een gegeven moment meegeven aan Johann Nepomuk Hiedler, de jongste broer van Georg. Nepomuk heeft als boer goede zaken gedaan. Maar hij heeft de pech dat hij met zijn vrouw elf kinderen krijgt, waarvan alleen drie meisjes de eerste levensjaren overleven. Nepomuk kan wel een jongen gebruiken op zijn boerderij in Spital.

‘Dat lijkt wel het gegeven dat Roald Dahl gebruikte in zijn verhaal ‘Genesis and Catastrophe’, merk ik op, ‘dat het niet over Adolf Hitler gaat, maar over zijn vader en diens oom’.

‘Wacht nog even’, zegt Martin.

Alois woont bij zijn oom als zijn moeder op 7 januari 1847 overlijdt. Zijn grootvader Johan Schickelgruber overlijdt tien maanden later. Georg verhuist naar Spital. Hij overlijdt daar in 1857 in de omgeving van zijn zoon en overige familie.

Alois Hitler

De vader van Hitler krijgt een goede opvoeding. Hij vertrekt op zijn dertiende naar Wenen en volgt daar een opleiding tot schoenmaker. Voor hij het vak gaat uitoefenen, neemt hij echter een baan aan bij de overheid. Hij maakt daar carrière en zal er vrijwel zijn hele leven werken.

Op 6 juni 1876 vindt plaats waar de beginzin van dit bericht naar verwijst. Alois Schickelgruber gaat met drie getuigen naar een notaris in Weitra en de dag erop naar een priester in Döllersheim. De 39-jarige overtuigt ze ervan dat Georg Hiedler zijn vader is. Hij vertelt daarbij dat Georg altijd verlangde Alois officieel als zoon te erkennen.

Josef Zahnschirm, de priester in Döllersheim, verandert de naam van Alois in de registratie van de parochie. Hij schrijft daarbij Hitler als variant op Hiedler. Vanaf dat moment heet Alois Schickelgruber officieel Alois Hitler.

Anna en Klara

In 1873 trouwt Alois (hij heet dan nog Schickelgruber) met de veertien jaar oudere Anna Glassl-Hörer. Haar vader heeft een hoge positie bij de staatsoverheid. Het is een huwelijk, zoals vaker in die tijd, met een sociaalpolitieke achtergrond.

Anna is ziekelijk. Om de zieke Anna te helpen vraagt Alois zijn nichtje, Klara Pölzl, naar Braunau am Inn te komen, waar Alois dan woont. Wanneer Alois een relatie krijgt met Franziska (Fanni) Matzelberger, vraagt deze hem te scheiden van Anna. Dat gebeurt in 1880. Klara Pölzl gaat terug naar Spital en drie jaar later overlijdt Anna.

Fanni en Alois jr.

Niet lang na de scheiding krijgen Fanni en Alois een zoon en noemen hem Alois Matzelberger. Ze kunnen niet trouwen, door de katholieke regels van die tijd. Zes weken na het overlijden van Anna trouwen ze alsnog, op 6 april 1883. De kleine Alois wordt een wettelijk erkend kind met de naam Alois Hitler jr. Later krijgen ze nog een dochter, Angela.

Klara en Alois sr.

In 1884 ontwikkelt Fanni Hitler tuberculose. Ze gaat uiteindelijk naar een buitengebied om te kuren in de frisse lucht. Alois vraagt zijn nichtje Klara weer om te helpen. Dit keer bij de verzorging van de twee kleine kinderen, die in Braunau zonder moeder achterblijven.

Wanneer Fanni op 10 augustus 1884 overlijdt, vraagt Alois zijn nichtje ten huwelijk. Haar moeder Johanna en haar grootvader Johann Nepomuk zijn enthousiast over het aanstaande huwelijk en geven hun goedkeuring.

Er komt nogal wat bureaucratie aan te pas voor Alois en Klara kunnen trouwen. Uiteindelijk moet zelfs Paus Leo de dertiende zijn goedkeuring geven voor dit derde huwelijk van Alois. Maar op 7 januari 1885 vindt het huwelijk plaats.

Klara en Adolf Hitler

‘René, nu komt je Roald Dahl-verhaal’, zegt Martin. Voor hun trouwen krijgen Alois en Klara een zoon, Gustav. Daarna volgen nog een dochter Ida en een zoon Otto. Voor februari 1888 zijn deze kinderen echter al overleden. Otto al kort na zijn geboorte, Gustav en Ida na een kort ziekbed aan difterie.

Op 20 april 1889 krijgt Klara een vierde kind, Adolf Hitler. Ze bevalt in Gasthof zum Pommer op Vorstadt 219 in Braunau am Inn. Als Adolf negentien is krijgt zijn moeder terminale borstkanker. Hij verzorgt haar, maar kan niet voorkomen dat ze op 20 december 1907 op 47-jarige leeftijd overlijdt.

Adolfs vader Alois is dan al bijna vijf jaar dood. Hij overleed aan een hartaanval op 3 januari 1903 in een café in Leonding. Daar waren Alois en Klara na zijn pensioen gaan wonen.

Adolf Hitler, wat als …

Het verhaal over Schickelgruber is verteld. Met een beetje pech had Adolf Hitler dus zo geheten. Maar als je ziet wat er allemaal nog meer gebeurde voor de geboorte van Adolf, zou je kunnen denken dat er met een klein beetje goede wil geen Adolf had hoeven zijn. Of had Roald Dahl dat al bedacht…

Bovenstaande informatie heeft Martin grotendeels uit het boek Adolf Hitler’s Family Tree van Alfred Konder, uitgegeven 1999.

Aanvullende informatie:

• Alfred Konder (1953), auteur van het boek Adolf Hitler’s Family Tree,  is een professioneel genealogist uit Salt Lake City, Amerika. In het boek weerlegt Konder veel onjuistheden over de familiegeschiedenis van Hitler en plaatst informatie in de tijdgeest.
• Adolf Hitler is geboren op de (Salzburger) Vorstadt 216 in Braunau am Inn in een Gasthof (persion) van de familie Pommer. Het pand is na de oorlog hernummerd naar Vorstadt 15. De familie Hitler verhuisde in 1892 later naar een woning in Braunau.
• Er zijn talrijke artikelen en zelfs boeken waarin bovenstaand verhaal over de voorouders van Adolf Hitler wordt ontkend. De psychoanalyst Walter Langer bijvoorbeeld beweert in zijn boek The Mind of Hitler dat Alois, de vader van Hitler, is verwerkt door een lid van de Rothschild familie in Wenen.
• De foto in de header, van Hitler bij het graf van zijn ouders in Leonding, is van een ansichtkaart.
• Het verhaal ‘Genesis and Catastrophe: A True Story’ verscheen voor het eerst in Playboy (december 1959) onder de titel ‘A Fine Boy‘