Tijdens een middagwandeling lopen Gerrit en ik een drogisterij binnen. We staan voor een schap Klene dropjes suikervrij. ‘Geen suiker toegevoegd’, merkt hij verheugd op, ‘maar Stevia’.

‘Wat wellicht nog slechter is dan suiker’, reageer ik. ‘Het is 250 keer zoeter dan suiker en het bevat geen calorieën, las ik laatst ergens. Dat zegt verder niets over gezond of ongezond’.

‘Het is beter dan xylitol. Dat is ook een natuurlijke zoetstof. Maar ik wordt daar winderig van’.

‘Nog beter is niet suikervrij, maar helemaal vrij van zoetstofstoffen. Waarom moet overal suiker in. Ik heb je toch weleens verteld over de gekookte peertjes van mijn moeder?’.

Suikervrij, zonder zoetstoffen

‘Ja, we zijn teveel aan zoet gewend. Wellicht kan het heel goed zonder zoetstoffen’, merkt Gerrit op.

‘Suikervrij leven lukt nooit. Overal zitten suikers in en je lichaam heeft het nodig. Maar dan het liefst gezonde suikers. Die krijg je genoeg binnen als je gezond leeft. Bijvoorbeeld door voldoende groenten en fruit te eten. Daar zitten suikers in met vezels en mineralen’.

‘Ja, bij geraffineerde suiker zijn die vezels en dergelijke er allemaal uit. Je houdt een loos product over, de lege suikerkorrel. Daarom ben ik blij met suikervrij’.

Suikervrij, met zoetstoffen

‘Zo’n dropfabrikant stopt met geraffineerde suiker, maar hij voegt wel andere suikers of zoetstoffen toe. En alleen voor de smaak en omdat het goedkoop is. Hij en andere voedingsproducten zouden moeten kijken of ze niet verder kunnen gaan met suikervrij maken. Door te kijken hoeveel minder zoetstoffen ze kunnen toevoegen’.

‘Ze zijn bang dat we hun producten dan niet meer lekker vinden’.

‘Ach, smaak is cultuurbepaald. Het zit tussen je oren las ik laatst. Smaakonderzoeker Bob Cramwinckel vertelde het in een interview. Smaak is gewoon gewenning’.

Klene suikvrij

Klene groentjes suikervrij is gemaakt met zoetstoffen uit Stevia.  Dat verwijst naar de inmiddels geaccepteerde natuurlijke zoetmaker Stevia. Het staat op de voorkant van de verpakking.

De Stevia, die op de dropverpakking staat, is echter niet vergelijkbaar met de Steviaplant. Van die plant, ook wel honingkruid genoemd, kun je de bladeren als zoetmaker in je thee doen. De Stevia die de dropproducent gebruikt zijn steviolglycosiden. Dat is een door raffinage (= industrieel zuiveren) verkregen mengsel van zoetstoffen uit de Steviaplant.

Ingrediënten van de suikervrije drop

Het gebruik staat op de achterkant van de verpakking. Bij de Klene suikervrij groentjes:
zoetstoffen (maltitolstroop, erytritol, steviolglycosiden), gelatine, gemodificeerd zetmeel, geleermiddel (arabische gom), water, natuurlijk aroma, concentraten (spirulina, saffloer).

Als zoetstoffen zijn dus maltitolstroop, erytritol en steviolglycosiden toegevoegd. Het zijn natuurlijke zoetstoffen, maar ze zijn wel bewerkt voor de producent ze kan gebruiken.

De Stevia-leugen

De voedingswaarden zijn vermeld per 100 gram en per stuk. Bij de groentjes zijn ze alsvolgt:

Waar zijn de 7 gram niet benoemde koolhydraten? Maltitolstroop en erytritol zijn polyolen , om de een of andere reden door Klene geschreven als poluolen.

De 7 gram ontbrekende koolhydraten op het etiket kan het gemodificeerde zetmeel zijn. Dat zou betekenen dat er dus helemaal geen stevia in de drop zit.

Maar laten we veronderstellen dat Klene het zetmeel niet heeft meegenomen op het etiket. Dat dus die 7 gram de steviolglycosiden zijn. Dan is het dus 10% steviolglycosiden (7 gram op 72 gram), waarmee Klene de vermelding Stevia claimt. De overige 90% zijn de polyolen en wellicht wat andere koolhydraten.

Leugen?

Mildzoete mundrop van Klene. Slechts 1,5% uit Stevia

Ok, wat overdreven om het een leugen te noemen. Maar de verhoudingen liggen wel wat scheef. Bij andere dropsoorten van Klene ligt de verhouding overigens nog schever.

Een willekeurige greep, de suikervrije zoethouten hartjes. Stevia is daar 3% van de koolhydraten. Nog maar eentje willekeurig gekozen uit het aanbod van dertien Klene dropjes suikervrij. Mildzoete muntdrop. Slechts iets meer dan 1% steviolglycosiden.

Dat wordt vermeld dat het product suikervrij is, verwijst naar het niet gebruiken van geraffineerde (tafel-/kristalsuiker). Maar natuurlijke zoetstoffen zijn gewoon koolhydraten die onder de categorie suikers vallen. Bovendien zijn het snelle suikers. 

Wetgeving

Hoe een fabrikant op etiketten en in reclame moet omgaan met ingrediënten staat in de wet. Die is vaak op meerdere manieren te interpreteren. Het gebruik van het woord Stevia op de verpakking mag op de manier waarop Klene het doet. Het verwijst naar de plant.

Belangrijker vind ik echter dat in het algemeen een vermelding niet misleidend mag zijn. Hooguit 10% van de gebruikte zoetstoffen komt uit Stevia, in ieder geval in gewicht. Dat 90% van de overige zoetstoffen niets met stevia te maken hebben, moet je zelf beredeneren uit de voedingswaardetabel. En het kan dus erger, zoals bij de zoethouten hartjes en muntdrop. Is de vermelding Stevia op de voorkant van de verpakking misleidend. Ik vind van wel.

Misleidend

Ik denk daarbij aan de eerste opmerking van Gerrit. Zijn eerste reactie was positief omdat er Stevia wordt gebruikt. Als 90% of zelfs 97% en 98,5% uit maltitolstroop en erytritol komt, vind ik de Stevia-vermelding misleidend. De twee genoemde polyolen zijn namelijk geheel andere zoetstoffen.

Stevia, maltitolstroop en erytritol

De twee meest voorkomende glycosiden in de Steviaplant zijn stevioside en rabaudioside (die laatste komt in zes vormen voor, van A t/m F). Deze twee glycosiden lijken veel op elkaar. Maar uit onderzoek blijkt dat de gezonde en ongezonde eigenschappen verschillen.

Ook bij de effecten van maltitol(stroop) en erytritol worden nog steeds vraagtekens gezet. Er zijn positieve eigenschappen, maar ook negatieve. Naar alle genoemde zoetstoffen en hun werkzame stoffen is onderzoek gedaan.

Meer informatie:

• Er is veel onderzoek beschikbaar naar zoetstof uit Stevia. Daarbij wordt doorgaans gekeken naar deelgebieden, zoals hoe reageren diabetici erop. Daarnaast zijn er algemene verslagen met informatie over Stevia. Hier enkele rapporten:
  • Nutritional and therapeutic values of Stevia rebaudiana: A review, van Ena Gupta en anderen van de Universiteit van Allahabad in India.
  • Stevia (Stevia rebaudiana) a biosweetener: A review, van S.K. Goyal en anderen van diverse universiteiten en aanverwante organisaties in India.
  • An Analysis of antidiabetic activity of Stevia rebaudiana extract on diabetic patient. Het rapport is ook uitgevoerd bij de Universiteit van Allahabad. Een Stevia extract is overigens anders dan de bewerking op Stevia die gebruikt wordt bij steviolblycosiden
  • Popular Sweeteners and Their Health Effects – een onderzoek uitgevoerd door studenten van het Polytechnische Instituut van Worcester.
  • Een rapport uit 2002 met veel informatie over Stevia, bedoeld om verder onderzoek te stimuleren.
  • Op Researchgate staan nog 23.000 rapporten waarin Stevia is genoemd. En google heeft 40.000 wetenschappelijke artikelen met zoekwoord Stevia.
  • Maar onderzoek naar Maltitol en Erytritol is waarschijnlijk interessanter. Want de hoeveelheid zoetstof uit stevia blijkt in Klene-producten te verwaarlozen.

Overige informatie

• Algemene folders over Stevia:
  • Food Additives uit 2016, een uitgave die is gebaseerd op honderden onderzoeken.
  • Folder over Stevia van de International Food Information Council
• Wetgeving over gebruik op etiketten en in reclame van Stevia is vastgelegd in de Europese Verordening ‘Zoetstof steviolglycosiden – Etikettering en reclame‘.
• Er is ook algemene wetgeving rondom zoetstoffen. In de verordening Additieven Verordening is de toelating van zoetstoffen geregeld. Er zijn inmiddels twee bijlagen waar producenten aan moeten voldoen, bijlage 1 en bijlage 2
• Er is een kenniscentrum Suiker & Voeding en een Kenniscentrum Zoetstoffen. De laatste is opgezet door de industrie.
• Genoemde Bob Cramwinckel is oprichter/directeur van het Centrum voor Smaakonderzoek. Hij schreef het boek ‘Smaak‘, over geur en smaak en hun waarde voor voedselbeleving.
• Zie ook: ‘Potter’s Originals‘

*) In 2020 bleek na aankoop van een zakje Groentjes de drukfout ‘poluolen’ aangepast. En ook de rekenfout bij de koolhydraten van een groentje was verbeterd van 0,9 naar 1,9 gram (immers 2,7% van 72 =  1,9)