‘Wist je dat 44 miljoen Amerikanen samen 1,4 biljoen dollar studieschuld hebben?’, merkt Frank op, wanneer we het hebben over studeren en collegegeld.

Mijn antwoord is haast vanzelfsprekend dat ik het niet wist. Wie houdt zich immers met dat soort dingen bezig. Maar twee maanden geleden las ik het boek ‘De Oplichters’ van John Grisham. Dat ging over Amerikaanse studieschuld en het bizarre systeem daarachter. Ik had er nadat ik het boek uit had, wel iets meer over gelezen.

Studieschuld

‘Dat is een behoorlijk bedrag’, vul ik mijn ontkennende antwoord aan. ‘Een 1 met 12 nullen, oftewel 1400 miljard’.

‘Ja duizelingwekkend hè’, reageert Frank. ‘Dat is bijvoorbeeld meer dan de jaarsalarissen van alle Australiërs bij elkaar opgeteld’.

‘Australië? Wat hebben die ermee te maken. Zeg dan dat die 1,4 miljard studieschuld twee keer ons Bruto Binnenlands Product is. De totale geldwaarde dus van alle in ons land geproduceerde eindgoederen en diensten’.

Wetgeving

In het boek De Oplichters van Grisham gaat het alleen over leningen en studieschuld van rechtenstudenten. Het studentenleensysteem is er echter voor alle studenten. Het is in 1965 ingesteld met de Higher Education Act van Lyndon B Johnson. Hij vond dat de deur naar kennis voor elke Amerikaan geopend moest worden.

Voor de wet werd ingevoerd moesten studenten zelf het collegegeld ophoesten. Door te werken, ondersteuning door hun ouders of afsluiten van een dure particuliere lening. De wet maakte het studenten mogelijk naar een bank te gaan voor een voordelige lening.

De Oplichters

Zeven jaar na invoering van de wet richtte het Amerikaanse Congress de Studenten Lening Marketing Associatie op, ook wel Salie Mae genoemd. Het was een semi-overheidsorganisatie met als doel meer geld beschikbaar te stellen voor hoger onderwijs.

Banken leenden geld uit aan studenten en de SMLA kocht de leningen, gesteund door de federale overheid, terug van de banken. Waardoor de banken weer geld vrij hadden om uit te lenen.

In 1996 werd de SLMA door de overheid geprivatiseerd. Daardoor kon het eigen leningen gaan verstrekken. Dus niet alleen meer de door de overheid gegarandeerde federale leningen. Maar ook winstgevende particuliere leningen, met hoge rentetarieven. En bovendien zonder overheidsgaranties, -controles en -beperkingen.

De SLMA, of in wandelgangen Sallie Mae, verstrekte niet meer alleen leningen. Ze profiteerde ervan en ging aan winstmaximalisatie doen. Daarvoor startte ze een dure marketingcampagne om bij universiteiten dé lening-verstrekker te worden. Ze betaalde medewerkers van universiteiten om in de adviesraad te gaan zitten. Ze bemande helpdesks met eigen personeel om studenten te adviseren, die dachten dat ze onafhankelijk advies kregen.

Maatregelen

Er zijn wel wat maatregelen genomen om de situatie te veranderen. Maar veel heeft dat nog niet geholpen. En zoals bij veel onderwerpen in Amerika liggen de meningen ver uit elkaar. Aan de ene kant is Sallie Mae al een paar keer uitgeroepen tot beste bank. Aan de andere kan worden ze beschuldigd van corruptie, discriminatie en meer onbehoorlijke praktijken.

Amerikaanse overheid

En de Amerikaanse overheid heeft ook geen schone handen. Het Ministerie van Onderwijs bezit 90% van de 1,4 biljoen aan leningen, als geldschieter of als borger. Volgens eigen berekening van het Ministerie verdienen ze 20% aan hun leningen. Dat komt doordat ze tegen lage rentetarieven kan lenen en zelf vele hogere rentes hanteert.

In de vijf jaar voor 2012 verdiende ze 66 miljard dollar aan de leningen. In 2014 verlaagde het Congres daarom de rentetarieven voor nieuwe leningen. De al afgesloten leningen van meer dan 40 miljoen Amerikanen werden niet veranderd.

Spiraal

Veel studenten hebben een enorme studieschuld. En het bedrag dat moet worden terug betaald loopt bij veel van hen elk jaar op, doordat ze te weinig of helemaal niet kunnen aflossen.

Het zijn overigens niet alleen jongeren. Ook ouderen, bijvoorbeeld ouders die voor hun kinderen een lening afsloten, zijn betrokken.

Tijdens de crisis vroegen velen van hen een faillissement aan. Maar dat bleek weinig verandering te brengen. Want banken begonnen direct een succesvolle lobby om een wet te veranderen. Leenschulden blijven nu buiten het faillissement. En de overheid kan 15% inhouden op het salaris, de uitkering en bijvoorbeeld belastingvoordelen van studenten, of hun ouders.

Studieschuld in Nederland

En hoe doet Nederland het, vraag je je dan af. De studieschuld loopt hier ook op. In 2009 was de totale studieschuld 4,6 miljard euro. Vijf jaar later hadden 639.368 (oud)-studenten een gezamenlijke studieschuld van 8,6 miljard. Een jaar later zou het volgens een andere bron al zijn opgelopen tot rond de 12 miljard.

Begin 2017 startte het ISO (Interstedelijk Studenten Overleg) de nationale schuldmeter. Op die website is de actuele studieschuld te zien van Nederlandse studenten. Bij dit schrijven staat het op 19.510.552.439, bijna 20 miljard dus.