
Naakt van Gustave Courbet
Het schilderij l’Origine du Monde, in de volksmond het naakt van Gustave Courbet, is geschilderd in 1866. In 2011 plaatste de Franse docent Frederic Durand-Baissas een foto van het schilderij op zijn Facebook pagina. Durand-Baissas wilde het naakt van Gustave Courbert gebruiken als onderdeel van een lesprogramma. Enkele uren na het plaatsen van de foto werd zijn account door Facebook opgeheven.
De leraar begon een rechtzaak tegen Facebook. De aanklacht luidde dat Facebook hem van zijn vrijheid van meningsuitging had beroorfd. Hij eiste herstel van zijn account en een schadevergoeding van 20.000 euro.
Rechtszaak
Het duurde zeven jaar tot de rechtszaak omdat de advocaten van Facebook de rechtzaak ongeldig wilden verklaren. Helemaal duidelijk in de berichtgeving is het niet. Volgens sommigen had de leraar de aanklacht tegen Facebook in Ierland moeten doen, de provider van Facebook Frankrijk. Anderen zeggen dat deze zaak in Californië moest worden behandeld. Het hof van beroep in Parijs verwierp de argumenten van Facebook in 2016 (pdf van het vonnis).
Na nog wat ander getouwtrek vond afgelopen februari eindelijk de rechtszaak plaats bij het Franse Tribunal de Grande Instance in Parijs. De advocaten van Facebook, onder leiding van Caroline Lyannaz, ontkenden daar dat het account was geblokkeerd vanwege censuur.
Met andere woorden, het account was niet gesloten vanwege de afbeelding van het beroemde 19e eeuwse schilderij het naakt van Gustave Courbet. Dat de geslachtsdelen van een naakte vrouw prominent te zien zijn, was niet de reden geweest.
Pseudoniem
Wat wel de reden was, wisten ze echter niet. Volgens de advocaat van Durand-Baïssas, Stephane Cottineau, beriep Facebook zich op zogenaamde legale kritiek. Durand-Baissas had zijn eerste account aangemaakt onder een pseudoniem en dat is volgens de regel van Facebook niet toegestaan. In Frankrijk is het gebruik van een pseudoniem echter een erkend recht.
Facebook schuwt eenvoudig elk debat over vrijheid van meningsuiting en censuur, volgens Cottineau. De advocaten van Facebook hadden nog geopperd dat hij de foto van het naakt van Gustave Courbet wel had mogen plaatsen op zijn tweede account. Dat had de leraar wel onder zijn eigen naam geopend.
Een uitspraak van de rechtszaak die op 1 april plaatsvond wordt verwacht op 15 maart.
Het naakt van Gustave Courbet
Het schilderij ‘de oorsprong van de wereld’ schilderde Gustave Courbet in 1866 in een recalcitrante periode. Hij was ooit, evenals Vincent van Gogh, geëngageerd begonnen met het schilderen van boeren en arbeiders. Later schilderde hij vooral landschappen, zeegezichten en stillevens.
En naakten. Maar die waren allen minder uitgesproken dan het volgens velen pornografische schllderij dat bekend werd als naakt van Gustav Courbet. Dat schilderij werd tot 1988 slechts vanachter een gordijntje getoond.
Joanna Hiffeman
Het favoriete model van Gustave Courbet was Joanna Hiffeman. Hij portretteerde haar op verschillende naakten. Lange tijd was onduidelijk of zij ook model was voor het naakt van Gustave Courbet.
In 2013 echter meldde Jean-Jacques Fernier, een Courbet-kenner, dat hij het bovendeel van het schlderij had gevonden. Dat zou oorspronkelijk hebben bestaan, maar zijn losgesneden. Het museum d’Orsay, de eigenaar van het naakt van Gustave Courbet, ontkent dat zo’n bovendeel ooit heeft bestaan. Het beschouwt het gevonden bovendeel als een zelfstandig schilderij.
Geschiedenis van het schilderij
Het schilderij werd waarschijnlijk in opdracht gemaakt. De eerste eigenaar was de Turks-Egyptische diplomaat Khalil Sherif Pasha. De diplomaat was een frequent casino-bezoeker. Twee jaar na zijn aankoop, toen Khalil in financiële nood kwam, werd het schilderij gekocht door antiquair Antoine de la Narde.
In 1889 ontdekte Edmon de Goncourt het schilderij in de antikewinkel van La Narde. Het naakt van Gustave Courbet bleek verstopt in een paneel, achter een ander schilderij. In 1910 komt het in handen van de Hongaarse kunstverzamelaar baron Ferenc Hatvany. Hij neemt het schilderij mee naar Budapest.
In 1944 nemen Sovjet-troepen het schilderij tijdens plunderingen weg. Maar Hatvany koopt het vrij als hij, met één schilderij, mag emigreren. Hij verhuist naar Parijs.
Nog steeds verstopt
Daar wordt het schilderij in 1955 aangeboden op een veiling. Het komt voor 1,5 miljoen Franse frank (dan ongeveer 4000 euro) in handen van psychoanalyticus Jacques Lacan. Hij laat zijn schilderende zwager een dubbele lijst maken, waardoor het schilderij achter een andere afbeelding verborgen kan worden.
Na het overlijden van Lacan in 1981 moet de familie successierechten betalen. De Franse minister van Economie en Financiën besluit dat ze deze belasting kunnen voldoen door het schilderij over te dragen aan het museum d’Orsay in Parijs. De afspraak wordt pas in 1995 afgerond.
Dan is het schilderij al voor het eerst aan het publiek getoond. In november 1988 is het onderdeel van de expositie ‘Courbet Reconsidered’ in het Brooklyn Museum in New York.
Jacques Henric en het theater
In 1994 gebruikte de schrijver Jacques Henric het naakt van Gustave Courbet voor het omslag van een van zijn romans. Het boek, de eeuwige aanbidding, werd door veel boekenwinkels geboycot. Daarop nam hij het uit de handel en bracht het later uit met een andere omslag.
De afgelopen tijd zijn er ook enkele theaterprogramma’s geproduceerd. Die zijn geïnspireerd op het schilderij of op de naam ervan. In 2015 ging bijvoorbeeld een stuk in première van regisseur Henri Dalem. Het improvisatietheater speelde in meerdere Parijse theaters en kreeg goede kritieken.
De Luxemburgse performance artieste Déborah De Robertis werkt ook vaak met het naakt van Gustave Gilbert. Een bekende, of beruchte, uitvoering van haar is de live uitbeelding van het schilderij in het museum d’Orsay in 2014. Ze had een camera bij zich om de reacties van het publiek te filmen
Meer informatie:
- Belasting betalen met kunst is al heel lang mogelijk in Frankrijk en Engeland (het heet respectievelijk: Dation en paiement en Acceptance in lieu). In Nederland kan het sinds 1996 ook. Bij de Nederlandse belastingwetgeving is zelfs veel meer mogelijk dan in de meeste andere landen. Naast een uitgebreide giftenaftrek kan erfbelasting met kunst worden betaald. De minister kan een bedrag kwijtschelden tot 120% van de waarde van de overgedragen voorwerpen van cultuurhistorisch of kunsthistorisch belang, maar niet meer dan de verschuldigde belasting en de in rekening gebrachte belastingrente (zie: artikel 67 lid 3 van de Successiewet).
- Catherine Millet, de vrouw van Jacques Henric, werd een aantal jaren geleden op slag bekend. Dat was na het uitbrengen van haar openhartige boek ‘het seksuele leven van Catherine M.’.
- De foto in de header is van het Brooklyn Museum in New York. Het is genomen tijdens de expositie ‘Courbet Reconsidered’ in 1988
Vorige en volgende berichten
« Ouder: Bierkaas, heerlijke kaas met een verhaalNieuwer: Automatisch opslaan uitzetten in Word e.o. »Een willekeurig bericht
Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.