Heel af en toe hoor je het nog iemand zeggen: dikke neus, lekker puh. Varianten erop hoorde je vroeger veel vaker. Zoals dikke neus, drie bier. Met lekker puh ligt het nog dicht bij de oorspronkelijke betekenis. Dikke neus betekent immers zoiets als: pech joh.

Waar die drie bier en andere toevoegingen vandaan komen weet niemand. De dikke neus zelf komt volgens sommigen uit het leger. Daar zou dikke gevolgd worden door allerlei zelfstandige naamwoorden, waaarbij neus nog het verfijnst is.

Een leuke verklaring vind ik dat het komt nadat je de deksel op je neus krijgt. Als die deksel hard op je neus komt krijg je immers wellicht die dikke neus.

Dikke neus

Dan kun je het beter krijgen bij het maken van een selfie. Daarna niet direct naar de plastisch chirurg lopen. Zij zagen vorig jaar een toename van klanten die een neuscorrectie wilden nadat ze hun uitvergrote neus zagen op een selfie. Veel mensen dachten na het zien van de foto een dikke neus te hebben.

Die dikke neus op een selfie is vanzelfsprekend gezichtsbedrog. Bij een selfie ontstaat het door het perspectief. Je neus is nu eenmaal dichter bij de cameralens dan je ogen en oren. Houd je het mobieltje op armlengte dan lijkt je gezicht daardoor 25% breder en 6% groter.

Met een selfie-stick vergroot je de afstand en daarmee de dikte van je neus op de foto. Er is overigens tegenwoordig ook software om het perspectief en je neus weer enigszins tot normale proporties terug te brengen.

Fontein met een dikke neus

In Nederland liep je vroeger naar de pomp voor je water. De meeste zijn verwijderd. In Italië zie je ze nog wel volop, maar het zijn fonteinen. In Rome zijn er veel en water tappen is daar gratis. Ideaal voor toeristen om even hun dorst te lessen. Je kunt een plattegrond krijgen waarop je kunt zien waar de fonteinen zijn te vinden in de stad.

Hoe heet zo’n fontein? Een Nasone. En dat betekent dikke neus. Dat slaat op de tuit die als een neus uit het ijzer steekt. Uit zo’n fontein stroomt in principe vanzelf continu water naar boven. In Nederland hebben we monumenten die op de Italiaanse fonteinen lijken. Maar het zijn dus pompen. Het water moet in ons land naar boven worden gebracht. Dikke neus, lekker puh zegt de Italiaan daarover.

Dikke neus en blauwe ogen

Wat ook leuk is? De dikke neus komt al voor in teksten van 400 jaar geleden. In de klucht ‘De gewaande advocaat’ uit 1685 laat Pieter de Croix, de schrijver, een speler zeggen “een dikke Neus met twee blauw Oogen”.

Dialoogje uit ‘de gewaande advocaat’ van Pieter de la Croix

Hij is niet de enige. Meer schrijvers uit die tijd gebruiken de uitdrukking. In zijn woordenboek van Nederlandse uitdrukkingen uit 1726 legt Carolus Tuinman het een beetje uit. Je kunt volgens hem iemand een fooi geven nadat je iets bijzonders hebt meegemaakt. Minder vriendelijk is het geven van een Rotterdamse fooi. Want dat is een dikke neus, met twee blauwe ogen.

Allerlei vormen

Na Pieter de la Croix en zijn tijdgenoten komt het geleidelijk in allerlei vormen voor. Soms wordt er letterlijk iemand bedoeld met een forse neus. In ander teksten wordt het figuurlijk gebruikt. Bijvoorbeeld om aan te geven dat iemand onbetrouwbaar is. Hoe je dat aan een neus kunt zien? Daar moet je een neus voor hebben.

Zie ook de berichten ‘de neus van Max Verstappen‘, de ‘Verschoven neus‘ of het wat technischer bericht ‘Scherptedieptegebied‘