‘Zo kwakzalver, wat ben je aan het brouwen?’. Het is mijn binnenkomer als ik Ber nog in de keuken tref. Ik ben te vroeg en Mieke, zij vrouw, stuurt me naar de keuken. Hij is nog met het dessert bezig, vertelt ze.

‘ Kwakzalver zeg je?’, reageert Ber, ‘je zult mijn overgrootvader bedoelen. Een wonderdokter echter in de ogen van velen’.

‘Die scheidslijn is inderdaad soms moeilijk te trekken, kwakzalver of wonderdokter. Het hangt er vanaf vanuit welke invalshoek je het bekijkt’. Op dat moment denk ik nog dat de reactie van Ber een grap is. Hoewel ik ergens ook wel voel dat het dat niet is.

‘Nee echt, mijn overgrootvader was een wonderdokter. Hoewel hij uiteindelijk tot kwakzalver werd veroordeeld’, haalt Ber me uit mijn overpeinzing.

Kwakzalver

Terwijl hij rustig verder roert in een pannetje, vertelt Ber me het verhaal over Piet Hommelberg. De kwakzalver dus die zijn overgrootvader was. Ber tekende het verhaal ooit op bij een oude tante en deed daarna zelf nog wat onderzoek.

Piet Hommelberg verkocht een roze zalf. Waarschijnlijk heeft het recept gekregen van een missionaris, toen deze vanuit Brazilië even in Nederland was. Het bestond uit reuzel met jodium of kwik. In ieder geval zou het volgens hem helpen tegen elke huidklacht. Hij heeft met zijn kwak zalf in een potje vele mensen van hun huidproblemen afgeholpen. Onder andere een advocaat uit Utrecht.

Verder zoeken

‘Is dat alles wat je weet?’, vraag ik na de weinige opmerkingen van Ber over het kwakzalver deel in de geschiedenis van zijn overgrootvader Piet.

‘Ja, ik heb nog wel gezocht. Maar ik kon er verder niets over vinden’.

‘Ik zal ook eens kijken. Leuk om weer even in een geschiedenis te zoeken’.

Kwakzalver Piet op Ber’s site

Op zijn site heeft Ber diverse verhalen verzameld over zijn familie. Daar staat over Piet Hommelberg dat hij is geboren op 30 oktober 1868 in Tull & ’t Waal. Hij overleed op 28 februari 1955, op 86-jarige leeftijd, in Schalkwijk.

Het verhaaltje kan er na mijn onderzoekje alsvolgt uitzien:

Piet Hommelberg is de “wonderdokter”. Hij verkoopt een roze zalf waarvan wordt gezegd dat het tegen elk soort huidprobleem helpt. Op late leeftijd, in ieder geval na zijn 70e verjaardag, wordt een rechtszaak tegen Piet aangespannen door de arts dr. W. G. v.d. Hooft uit Beesd. Die heeft een patiënt in Gellicum die de wonderzalf gebruikt.

Piet benadert advocaat mr. W.J.G. Vermeulen, die kantoor houdt aan de Wittevrouwensingel 6 in Utrecht. Hij heeft deze weledelgestrenge heer van zijn baardschurft afgeholpen met zijn zalf. De advocaat staat hem als dank gratis bij.

Piet wordt veroordeeld tot een half jaar gevangenisstraf. Maar mr. Vermeulen weet dit in hoger beroep terug te brengen tot een geldboete van 400 gulden. De advocaat wil verder procederen, maar Piet vindt het wel best.

De kwakzalver behoudt zijn vrijheid. Zijn zalf mag verkocht blijven worden, maar alleen door apotheker G. H. P. v.d. Meene. Die heeft vanaf 1939, onder de naam DéWé, een zaak aan de Traaij 4 in Driebergen. Hij wordt echter pas in 1941 genoemd in het Pharmaceutisch Weekblad, nadat hij zich in dat jaar liet inschrijven in het handelsregister.

Kwakzalverij

Bericht van Piet Hommelberg aan zijn klanten

Een kwakzalver is iemand die onbevoegd de geneeskunde uitoefent. Ook het verrichten van dubieuze medische handelingen door artsen valt eronder. Kwakzalverij wordt in het algemeen beschouwd als boerenbedrog en oplichterij.

In 1881 werd de vereniging tegen de kwakzalverij opgericht. De vereniging bestrijdt alle medische en paramedische handelwijzen die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. Vanzelfsprekend heb ik in hun archief gekeken. In hun tijdschriften is echter nooit aandacht geven aan de kwakzaverij zalf van Piet Hommelberg.

Ik kwam daarin echter wel apotheker Meene, verkoper van de zalf,  tegen. Hij bleek in 1934 al gewoon lid van de  Vereniging. Maar hij verhuisde pas in 1939 van de Hoofdstraat naar de Traaij. Dus de rechtszaak was daarna, want de berichtgeving van Piet aan zijn klanten verwijst naar die vestiging in Driebergen (zie hiernaast).

Meen in het telefoonboek vanaf 1939 op de Traaij 4 in Driebergen