‘Wist je dat wisselspelers op het WK pas sinds 1970 zijn toegestaan?’, vraagt Erik. Een paar vrienden en ik wachten de start af van een voetbalwedstrijd af en praten onder andere over regels en de videoscheidsrechter.

‘Nee, dat wist ik niet’, reageer ik als enige. ‘Ik dacht dat de mogelijkheid van wisselspelers al veel eerder was ingevoerd. Eigenlijk al direct bij het officiële begin van de voetbalsport rond 1860’.

‘Dat kan, maar bij het WK pas in 1970 tijdens de Wereldkampioenschappen in Mexico’.

‘Honderd jaar later pas. Bizar’, zeg ik, terwijl Rob gebaart dat de wedstrijd begint. Wat we natuurlijk zelf ook al zagen. Zijn gebaar is de vriendelijke vervanging van zijn karakteristieke uitroep ‘bekken dicht’ als hij vindt dat er teveel wordt gepraat tijdens een televisieprogramma.

Voetbalregels

Onderweg naar huis, na een gezellige avond waarbij voetbal slechts een excuus is voor het samenkomen, denk ik aan de wisselspelers van 1970. Ik weet toch vrijwel zeker dat het al lang geleden is ingevoerd. Waarom werden wisselspelers bij het WK dan zoveel later pas ingevoerd?

En hoe zit het eigenlijk met regels. Wie bedenkt ze? Van Basten is met zoiets bezig, weet ik. Maar wie beslist er uiteindelijk?

Een beetje geschiedenis over voetbal

Voetbal spelen is al heel oud. Toen Adam tegen een appel trapte voetbalde hij al. Van een echt voetspel vonden archeologen de vroegste aanwijzingen in China, ongeveer 300 voor Christus. De Egyptenaren speelden 500 jaar later iets dat op voetbal leek. En andere landen hadden ook spelletjes waarbij spelers met de voeten een bal of balletje voortbewogen.

Het voetbal dat wij nu kennen heeft, volgens officiële instanties, geen voorgangers. In het begin bestaat het uit vele vormen, waaronder het huidige voetbal, rugby en dergelijke. Scholen spelen het spel tegen elkaar. In 1848 komen vertegenwoordigers van meerdere scholen bij elkaar op Trinity College in Cambridge. Zij stellen regels op voor de onderlinge wedstrijden, de zogenaamde Cambridge Rules.

Geschreven opzet van Cambridge rules, nog zonder regels voor wisselspelers.

Verenigingen

Vanuit de scholen en universiteiten ontstaan daarna de eerste voetbalverenigingen. De officieel oudste voetbalclub is Sheffield, dat op 24 oktober 1857 werd opgericht. Die club speelt dan nog met eigen regels. Zo hanteren meer scholen en clubs nog afwijkende regels.

De gedrukte eerste versie van de Cambridge rules 1859

Met de oprichting in 1863 van de FA (Football Association), de Engelse voetbalbond, probeert men tot een eenheid te komen. Dertien verenigingen onderschrijven daarbij de dertien regels van het voetbalspel. Een jaar later volgt het eerste voetbaltoernooi ter wereld en in 1872 de eerste officiële internationale wedstrijd. En op 23 maart 1888 ondertekent de Engelse Voetbalbond in Londen de afspraak voor de start van de eerste competitie ter wereld (EFL = English Football League).

IFAB, de regelgevers

In 1886 komen vertegenwoordigers van de Engelse (FA), Schotse (SFA), Ierse (IFA) en Wales (FAW) voetbalbonden bij elkaar. Ze richten de IFAB (international Football Associaton Board) op, een bestuur om de regels vast te stellen. De regels van de FA worden daarbij als uitgangspunt genomen.

Nederland krijgt in 1889 een nationale voetbalbond, de NVAB (Nederlandse Voetbal en Atletiek Bond). Een paar jaar daarna, in 1895, wordt de naam gewijzigd in NVB (Nederlandse Voetbalbond). In enkele andere landen zijn dan ook al initiatieven om tot nationale bonden te komen.

FIFA

In 1904 richten vertegenwoordigers van bonden uit Zwitserland, Zweden, Spanje, Nederland, Frankrijk, Duitsland, Denemarken en België de FIFA op. Groot Brittannië is niet bij de oprichting omdat ze niet geloven in een wereldwijde organisatie, die gaat beslissen over hun sport. De oprichters nemen echter de regels van de FA uit 1863 over. En de regelgeving van voetbal blijft liggen bij de Britse IFAB.

De Britse landen worden een jaar later alsnog lid van de FIFA. En in 1913 krijgt de FIFA vier zetels in de IFAB. Ze hebben daarmee 50% van het stemrecht. De vier oorspronkelijke voetballanden Engeland, Schotland, Ierland en Wales hebben tezamen de overige 50%, met ieder een stem. Bij driekwart (dus 6) van de stemmen voor verandering van een regel, kan deze worden doorgevoerd.

De organisaties

Voor de duidelijkheid. De IFAB bepaalt de regels van het voetbal zoals wij dat kennen. De FIFA is de wereldwijde organisatie voor de voetbalsport, waar de nationale voetbalbonden bij zijn aangesloten. De FIFA organiseert de Wereldkampioenschappen Voetbal en regelt allerlei andere zaken rond voetbal. De UEFA is de Europese Voetbalbond, de organisatie van de gezamenlijke Europese voetbalbonden. Het is op 15 juni 1954 opgericht en onderdeel van de FIFA.

Wisselspelers

Vanaf het begin van het voetbal bestaan berichten over wisselspelers (in Engeland substitutes = vervangers). Daarbij vervangt iemand een speler die niet komt opdagen voor een wedstrijd. Het is niet duidelijk of toen, rond 1860, met wisselspelers ook de vervangers worden bedoeld van tijdens de wedstrijd geblesseerde spelers.

De regels voor wisselspelers worden ver na 1863 officieel vastgelegd. Daarbij gaat het over vervanging van een niet aanwezige speler. Inzetten van wisselspelers tijdens een wedstrijd is pas ingevoerd in 1958. Een coach kan vanaf dat moment de keeper en één veldspeler vervangen. En inderdaad voert de FIFA pas in 1970 de mogelijkheid van wisselspelers in tijdens de Wereldkampioenschappen in Mexico. Tegelijk met meerdere andere aanpassingen van de regels.

Regels voor wisselspelers

De dertien regels van 1863 werden geleidelijk uitgebreid tot dertien wetten van het voetbalspel. Tegenwoordig zijn het 17 wetten, waarbij de regels op een vrij logische manier zijn ondergebracht.

De regels voor de wisselspelers staan in wet 3, wat door de KNVB eenvoudig regel 3: De Spelers wordt genoemd

Meer informatie:

• De regels voor veldvoetbal 2017 bij de KNVB en de Engelse versie van de FIFA
• De officieel oudste voetbalclub is Sheffield werd opgericht op 24 oktober 1857. Er is een slechte foto van het allereerste team uit 1857. In de header van dit bericht het team in 1858
• De eerste internationale voetbalwedstrijd in 1872 in Glasgow ging tusssen Schotland en Engeland.
• Zie ook bericht ‘Voetbal en matchfixing‘