fruitvliegjes op een banaan

Fruitvliegjes planten zich voort en helpen ons

‘Zijn dat nou fruitvliegjes of latrinevliegjes?’, vraagt Agnes, volgens mij zonder direct een antwoord te verwachten. Vorig jaar, toen ze haar nieuwe woning betrok, had ze last van latrinevliegjes. Het historische pand had een tijdje leeg gestaan, daardoor was er een probleem met het riool.

Volgens de deskundige die ze erbij had gehaald, waren restanten fecaliën en andere rommel, dat door de wc was gegooid, uitgedroogd. Door een druppelend watercloset was geleidelijk een gunstige vochtigheid ontstaan voor latrinevliegjes. Na een behandeling door de verdelger waren ze na anderhalve week grotendeels weg.

Gerustgesteld

Ik had ze gezien de latrinevliegjes. Maar nu waren het duidelijk fruitvliegjes. Dus beantwoord ik de vraag toch maar, ‘het zijn fruitvliegjes. Die zijn lichter van kleur dan de latrinevliegjes die je vorig jaar had’.

Agnes knikt. Dat ik antwoordde heeft haar duidelijk extra gerustgesteld.

‘Het komt waarschijnlijk van die bananenschillen in de prullenbak’, zeg ik wijzend naar de mand onder haar werktafel. Die is bedoeld voor propjes van uitgeprinte teksten en enveloppen.

‘Oh ja’, zegt ze afwezig. Maar ze staat op en leegt de prullenbak in een Kliko. Als ze terugkomt snijdt ze een ander onderwerp aan, waarbij we af en toe nog een fruitvliegje van ons vandaan slaan.

De familie Fruitvlieg

Het fruitvliegje bestaat niet, want er zijn heel veel fruitvliegjes. Niet alleen rond je rottende fruit, maar ook in hun familie. Meer dan 4000 fruitvliegjes zijn er al onderscheiden. In 1856 plaatste de Italiaanse insektenkundige Camilo Róndani ze in een familie. De familie Fruitvlieg of wat deftiger Drosophilidae.

Die familie kent twee onderfamilies. De eerste werd direct door Róndani benoemd: Drosophilinae, makkelijk te onthouden, want een letter verschil. De tweede, de Steganinae, werd in 1917 door Friedrich Georg Hendel toegevoegd, nadat hij een onderscheid zag. Het onderscheid in onderfamilies is nog steeds onderwerp van discussie onder entomologen.

Fruitvliegjes

Binnen de onderfamilie Drosophilinae zijn er twee stammen en een onzeker stoel (Incertae sedis). De hele familie is te vinden op wikipedia. We gaan hier even snel naar het geslacht Drosophila, een van de circa 80 geslachten van de onderfamilie Drosophilinae. Die geslachtsnaam lijkt ook alweer voort te komen uit de familienaam.

In dit geslacht vinden we, tussen 142 andere soorten, de Drosophila melanogaster. Dat is het vliegje dat bij Agnes rond vloog. En bij veel anderen die in ons land bananen, ander fruit of etensresten niet goed afdekken en te lang laten liggen. Door de associatie met bananenschillen worden fruitvliegjes in ons land soms bananenvliegjes genoemd. In andere landen kennen ze het als azijnvliegjes.

Drosophila Melanogaster

De fruitvliegjes van deze soort bestaan al heel lang. Volgens sommigen zijn er bewijzen van zijn bestaan terug te vinden in oude Griekse en Romeinse teksten. Maar er zijn veel soorten fruitvliegjes en ze lijken op elkaar. Het is volgens mij heel goed mogelijk dat onze bananenvlieg, de Melanogaster (= zwarte buik) wordt verward met een van zijn broertjes of zusjes. Dit fruitvliegje, de melanogaster, is voor het eerst beschreven door Johann Wilhelm Meigen in 1830:

Onze fruitvliegjes beschreven door Meigen

De beschrijving van Meigen in zjn boek uit 1830 (zie bij meer informatie)

De Melanogaster is om meerdere redenen populair onder wetenschappers in de Genetica. Het is met name een ideaal proefdier voor onderzoek naar erfelijkheid, omdat het beestje bijzondere chromosomen heeft. Die chromosomen zijn groot, in verhouding tot de grootte van het beestje. En ze zijn met een eenvoudige microscoop te bekijken. Zie verder wikipedia over de genetica van onze fruitvlieg.

Thomas Hunt Morgan

De Amerikaanse geneticus Thomas Hunt Morgan deed als een van de eersten uitgebreid genetisch onderzoek met deze fruitvliegjes. Hij formuleerde de theorie die overerving via chromosomen bevestigde. Morgan toonde aan dat genen op chromosomen zitten . Hij bestudeerde ook hoe een cel, via een bevrucht ei een dier wordt.

fruitvliegjes - Thomas Hunt Morgan

Fruitvliegjes, tekening gemaakt door Thomas Hunt Morgan

Zijn onderzoek leverden hem in 1933 een Nobelprijs op voor Fysiologie en Geneeskunde. Hij wordt beschouwd als de vader van de erfelijkheidsleer. Het is beslist interessant eens door zijn boeken te bladeren. Ik vind het opmerkelijk hoeveel kennis, ideeën en dergelijke er in zijn tijd, rond 1900, al was over cellen, celdeling, mutaties en overerving.

Fruitvliegjes voorkomen

Voorkomen dat fruitvliegjes gaan rondvliegen in je leefomgeving is eenvoudig. Het is hierboven al verborgen verteld. Zorg dat er geen etensresten rondslingeren. Sluit het op zijn minst af. Let ook op plekken waar etensresten in kunnen zitten, die wij zelf als niet bijzonder beschouwen. Kruimels in een vaatdoek bijvoorbeeld, zijn voldoende als voedingsbodem voor fruitvliegjes.

En ze houden van alcohol. Dus bier- en wijnglazen even omspoelen voor je naar bed gaat. Het bierschuim en het bodempje wijn zijn een lekkernij voor fruitvliegjes.

Er is nog wel meer om ze te voorkomen of snel kwijt te raken. Fruitvliegjes houden niet van sterke geuren en tocht. Met een sterk geurende plant in de keuken en de ramen tegen elkaar openzetten helpt al.

In keukenkastjes en tussen fruit op de fruitschaal kun je scherpe kruiden strooien; een knoflookteentje schijnt ook te helpen. Zie je fruitvliegjes bij een fruitschaal? Daar komen ze alleen op af door de geur van fruit. Ze komen van een andere plek in huis of van buiten.

Nog wat feitjes over fruitvliegjes:

  • Het vrouwtje legt ongeveer honderd eitjes per dag bij kamertemperatuur (bij lage temperatuur daalt het aantal)
  • De levensduur is tussen twee weken en vijf weken, afhankelijk van de temperatuur
  • De verkregen kennis over erfelijkheid in 30 jaar studie met fruitvliegjes, zou met muizen ruim 100 jaar hebben geduurd
  • Fruitvliegjes hebben ongeveer 70% van het aantal genen dat een mens heeft
  • Volgens recent onderzoek bestaan de menselijke hersenen uit gemiddeld 85 miljard zenuwcellen (neuronen). De hersenen van een volwassen fruitvlieg heeft er ongeveer 100.000
  • Naast muizen gebruiken wetenschappers fruitvliegjes, door de overeenkomende genen, om menselijke ziekten te bestuderen. Krijgt een fruitvlieg bijvoorbeeld veel suiker, dan krijgt het diabetes type-2
  • Onderzoek naar de fruitvlieg en met de fruitvlieg. Van elk een voorbeeld:
    • Mannetjes fruitvlieg die een blauwtje hebben gelopen gaan, net als veel mensen, op zoek naar alcohol om hun verdriet te verdrinken (onderzoek van neurogeneticus Troy Zars of the University of Missouri verscheen in Science)
    • Vicki Losick van MDI Biologisch Laboratorium deed onderzoek met fruitvliegjes. Ze ontdekte dat chromosomen bij wonden vergroten of vermenigvuldigen om verloren gegane chromosomen te compenseren. Het gebeurt door polyploïdisatie, het ontstaan van polyploïdie. Zei ook Hoe fruitvlieg hielp bij wondonderzoek
  • Fruitvliegjes helpen bij onderzoek naar medicijnen tegen alzheimer, kanker, hart- en vaatziekten, ontstekings- en besmettelijke ziekten (pdf over de rol van de fruitvlieg bij  medicijnonderzoek)

Meer informatie:

  • Uitgebreid overzicht van de verschillende soorten fruitvliegjes (PDF), wie ze ontdekte of beschreef, bibliografie etc.
  • Voorbeeld van artikel over familie, geslachten en soorten; in dit geval van Marshall R. Wheeler over de Stegena Meigen
  • En een voorbeeld van artikel(PDF)  met voorstel om iets te veranderen in taxonomie, in 1989 door Toyohi Okada
  • Boek ‘Systematische beschreibung der Europaischen zweifugeligen insekten’ van Johann Wilhelm Meigen (PDF), met op blz 85 de beschrijving van onze fruitvlieg, de Drosophila Melanogaster
  • PDF van de rol die fruitvliegjes hebben bij onderzoek naar medicijnen
  • Carl Linnaeus noemde onze fruitvlieg in 1758, in zijn zoölogische nomenclatuur, nog Musca cellaris. Door meerdere entomologen worden soms ook andere namen gebruikt voor dezelfde fruitvlieg die wij kennen als Drosophila Melanogaster

De foto in de header maakte ik op 3 september 2007. Het enige dat ik bij me had was mijn mobieltje, toen een Palm Treo

Print deze pagina
Bovenstaand bericht is geschreven op 4 juli 2018 door in de categorie 2018, Algemeen

Vorige en volgende berichten

« Ouder: Nieuwer: »

Een willekeurig bericht

Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *