- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Barbecue, een niet Franse grill

Barbecue - tekening naar Theodoor de Bry

De uitnodigingen voor een barbecue stromen weer binnen. Niemand schrijft daarbij overigens nog voluit barbecue. Het BBQ is helemaal ingeburgerd. Maar dat terzijde.

Tijdens zo’n gezellige bijeenkomst buiten ontstaan allerlei gespreken. En daarbij is er altijd wel een aanwezige, meestal die vervelende oom, die bij barbecue verwijst naar het Frans. Ik weet dat het niet uit het Frans komt, maar zeg er niets over. Want met een volle mond praten …

Barbecue

Er is over de barbecue en barbecueën veel te verhalen. Dat kan gaan over de hardnekkige q, die door velen nog wordt gebruikt. Of over het verschil tussen ons barbecueën en grillen. Er is ook een interessant verschil tussen manieren van barbecueën. Dan heb ik het over de manier waarop, het apparaat, de stapelwijze van de kolen en dergelijke.

Maar terug naar die vervelende oom. Het woord barbecue. Het komt van de Indianen in Zuid Amerika. Met name de Arawakken van de Antillen in de Cariben.

Virginia

Een van de eersten die schrijft over wat wij nu uiteindelijk barbecue noemen is Gonzalo de Oviedo. Hij beschrijft rond 1500 een aantal gewoonten en woorden die vanuit de Antillen naar Virginia in Amerika zijn gekomen. Naast canoe en tabacco noemt hij barbacoa.

Het is een woord dat de Indianen (hij noemde ze West Indian) gebruiken voor een steiger of rooster waarop ze maïs drogen. Het woord staat niet veel later in verhalen over de reis van Hernando de Soto naar Florida in 1538.

Hernando de Soto

De Spaanse ontdekkingsreiziger de Soto schreef niet zelf over die reis naar Florida, via Virginia. Zijn verhalen werden opgetekend door een Portugees uit Elvas, die mee was op de reis. Zijn verhalen werden later vertaald door Richard Hakluyt en in 1609 uitgebracht. In het verhaal ‘Virginia, richy valued’ staat (vertaald):

‘… een hok gemaakt met stokken, die ze bouwen om hun maïs te behouden, en die ze een barbacoa noemen … het is als een huis dat in de lucht is opgesteld op vier staken, als een kamer omzoomd, en de vloer ervan is van riet …’

Willam Strachey

De Engelsman William Strachey schreef rond 1600 een serie verhalen over Virginia. Ze zijn later in meerdere delen uitgegeven. Hij beschrijft onder andere over hun manier om vlees en vis te conserveren.

Dat doen ze door ‘roasting it upon hurdles’ en ‘broiling it long, on hurdles over the fire’. Hij schrijft ook ‘scaffold of small spelts, reeds, or dried osiers, covered with mats, … where on a loft of hurdles, they lay forth their corn and fish to dry’.

Powhatan woordenboek

Ik vond een uitgave van zijn boek met een uitgebreide woordenlijst. Mogelijk is dat gebruikt voor de ‘Dictionary of Powhatan’. Dat boek kon ik niet in originele uitgave vinden, maar wel een heruitgave uit 2005 in de serie American Language Reprints V8. Die is gedeeltelijk te lezen op google books.

Het woord barbecue, of iets dat erop lijkt, komt er niet in voor. Wel ‘Dry by fire or otherwise’, dat heet in het Indiaans tsetewh of gaukenates.

Het woord barbecue in boek ‘American Indians’ van James Adair uit 1775

Guyana

Toch is het zeker dat de Engelse inwoners van Guyana de woorden barbicue en barbicuing kenden. Ze duiden er de methode mee aan waarmee Indianen hun vlees en vis bereiden. De Indianen leggen het vlees op een houten rooster met ondersteuning van vier stokken. Daarna wordt het verwarmd door de hitte van de zon of de rook van een langzaam vuur.

Op 11 januari 1664 schrijft gouverneur William Byam een brief over de straf van een man, John Allin, die kapitein-generaal Francis Willoughby wilde vermoorden.

barbecue van misdadiger

Barbecue van John Allin voor poging tot moord op Lord Francis Willoughby (uit boekje dat in 1665 verscheen met brieven van William Byam)

Zijn naakte karkas werd van de gevangenis naar de schandpaal van Toorarica (toen hoofdstad van Suriname) gesleept. Daar was een barbicue gebouwd … zijn darmen waren verbrand onder de barbicue … zijn hoofd werd afgesneden en zijn lichaam werd in vier stukken gedeeld en droog-barbicued, droog geroosterd op de Indiaanse manier. Tenslotte werd het op een voorname plek in de kolonie neergezet ….’

Adriaan van Arkel

Barbecue als berbekot in boek Adriaan van Arkel 1695

Uitsnede van woordje Barbekot. Uit boek van Adriaan van Arkel uit 1695

In 1695 schrijft Adriaan van Arkel zijn boek ‘Amerikaansche Voyagien’. Daarin beschrijft hij de ‘Indiaanse grille’. Hij noemt het berbekot. Dezelfde methode van droog bereiden van vlees wordt rond 1900 door Engelsen en Indianen in Guyana nog steeds barbacoting genoemd.

Het boek van Adriaan van Arkel is in 2014 bewerkt uitgebracht door Martijn van den Bel, Lodewijk Huisman en Lodewijk Wagenaar. De uitgave bevat aanvullende historische informatie over Van Arkel, zijn reizen en de koloniën. Het boek is gratis online te lezen (de berbekot staat op pag, 112).

De Bry en Robert Beverly

De Belg Theodoor de Bry was een illustrator uit de 16e eeuw. Hij tekende onder andere de barbecue als werktuig van kannibalen. Het waren waarschijnlijk Indianen uit Brazilië, de Tupinambá.

Historicus Robert Beverley Jr. uit Virginia herkende de methode als ‘the Indian manner of roasting and barbecueing’. Hij schreef in 1722 dat het woord barbecue, toen nog wel anders gespeld, stamt van de Indianen uit Virginia. Hij gebruikte daarbij een afbeelding in de stijl van De Bry (gebruikt in de header van dit bericht).