Geschiedenis van de toekomst klinkt het in mijn hoofd. Ik lees een artikel met de titel ‘de toekomst van geschiedenis’. Ongemerkt heb ik het omgedraaid. Geschiedenis van de toekomst. Ik speel wat met het gegeven. OK, van een toekomst is beter. Het woordje DE is te bepalend voor een ongewis tijdvak.

Geschiedenis van de toekomst

Een paar jaar geleden dacht ik korte tijd met Jaap Lageman mee. Hij was met een onderwijskoffer bezig. Het maakte de vraag los ‘hoe zal de wereld er in 2050 uitzien?’. We kijken meestal maar een paar jaar vooruit, was zijn gedachte, waarom niet veel verder.

Kan ik nu terugdenkend aan zijn visie voor 2050, geschiedenis van de toekomst noemen.

Toekomst van geschiedenis

Het artikel uit 1995 bespreekt de rol van geschiedenis als verbinding tussen het verleden en de toekomst. Comer Vann Woodward, de schrijver, vindt dat historici een taak hebben. Ze moeten het heden in contact houden met het verleden. Dat zou helpen de toekomst te accepteren en te begrijpen, wanneer het komt.

De gepensioneerde historicus ziet het aantal graden bij universiteiten afnemen. Terwijl er juist steeds meer studenten zijn. Hij waarschuwt voor misbruik van de geschiedenis als propaganda. Volgens hem is geschiedenis zowel wetenschap als kunst, en in feite een ambacht.

Geschiedenis

Geschiedenis is leuk en interessant. Het helpt vaak het heden te verklaren. En inderdaad, zoals Vann Woordward zegt, een mogelijke toekomst te accepteren en begrijpen. De toekomst komt immers niet uit de lucht vallen.

En het maakt milder, in de zin van nuance. Wie onze vaderlandse geschiedenis kent, kijkt anders naar de huidige gebeurtenissen in de wereld. Neem bijvoorbeeld de strijd die in Europa werd gevoerd in de 80-jarige oorlog. Het is te vergelijken met de etnische oorlog in Joegoslavië tussen 1990 en de eeuwwisseling. Of met de huidige stijd in Syrië.

Utrecht

Het kan ook gewoon leuk zijn. Ik ben geboren in de binnenstad van Utrecht. Daar dwaalde ik als jochie door historie. De stad ging op de schop. Veel geboren Utrechters trokken weg naar Houten en Nieuwegein. De sfeer in de stad verslechterde. Utrecht werd een saai provinciestadje.

Sinds een paar jaar bruist Utrecht echter weer. Er zijn andere Utrechters gekomen, maar de sfeer is weer als vanouds. De stad is vernieuwd, met een mooie balans tussen oud en nieuw, historie en moderniteit.

Ik lees boeken over de geschiedenis van Utrecht. En ik zie dat de verandering van alle tijden is. In 1930 waren er ook grote veranderingen. De Neude, sinds de Middeleeuwen nauwelijks veranderd, werd gedeeltelijk gesloopt. Er kwam een postkantoor, de Potterstraat werd verbreed en meer. Het was wennen voor de Utrechters van die tijd. Niets anders dan nu.

Andere Tijden

Bij geschiedenis van de toekomst denk ik ook aan het programma Andere Tijden. Het programma dat geschiedenis met het heden verbond gaat mogelijk verdwijnen. De zendtijd wordt al gehalveerd. Er moet worden bezuinigd en vernieuwd. Vooral dat laatste waarschijnlijk. Jongeren kijken geen televisie meer, in ieder geval niet op de manier zoals ouderen kijken.

Wellicht wordt er een andere interessante vorm gevonden. Maar de discussie toont ook het onbegrip en het verdomhoekje. Geschiedenis is een sluitpost. Wat is geweest lijkt minder belangrijk dan wat nog moet komen.

En dan te bedenken dat veel topmensen in het bedrijfsleven geschiedenis studeerden. Zelfs onze minister president is historicus. Geld mag toch geen reden zijn. Schouders eronder dames en heren en doneren voor het behoud van de redactie en de kennis van dat programma.

En tenslotte Einstein en Bohr

Geschiedenis van de toekomst. Einstein en Bohr spraken over tegengestelde deeltjes in de tijd. De kwantumtoestand waarbij twee elektronen botsen. Ze draaien in tegengestelde richting voordat ze botsen. Zelfs wanneer ze ver uit elkaar zijn, in tijd en ruimte, waren ze volgens Bohr verbonden. Einstein geloofde daar niet in.

Bijna vijftig jaar later, in 1982, toonde Alain Aspect het gelijk aan van Bohr. Er volgden daarna nog vele experimenten. Geleidelijk gaf onderzoek van Matthew Leifer en Matthew Pusey antwoord. Vanaf 2015 doen zij onderzoek naar tijdsymetrie en retrocausaliteit.

Retrocausaliteit

Retrocausaliteit is het idee dat een gevolg in de tijd plaatsvindt voor de oorzaak. Onlangs toonde Leifer en Pusey aan dat zowel Bohr als Einstein gelijk had. Hun theoretisch onderzoek zegt dat de toekomst invloed heeft op het verleden.

Is dat geschiedenis van de toekomst? Ok, niet helemaal. Maar het blijft een mooie omdraaiing van een titel.

Meer informatie:

• Website Matthew Pusey met zijn publicaties
• Website met lezingen van Matthew Leifer
• Onderzoeksresultaten van Leifer en Pusey verschenen bij de Royal Society, een samenwerking van wetenschappers en de oudste wetenschappelijke academie.
• Er zijn inmiddels ook boeken met als titel ‘geschiedenis van de toekomst’, bijvoorbeeld een verzamelwerk onder redactie van Peter J. Bower. En afgeleide titels, zoals ‘geschiedenis van de toekomstige steden’
• De afbeelding in de header is gemaakt door Klaus Bürgle. Het werd o.a. gebruikt voor de omslag van de kalender Visionen 2010 van Ackermann.