Kunnen de branden, overstromingen en aardbevingen in de wereld een gevolg zijn van weer- en klimaatcontrole, vroeg ik me af. Je hoort en leest er tegenwoordig weinig meer over. Maar tijdens de Koude Oorlog waren die controles regelmatig in het nieuws.

De Amerikanen en Russen hielden zich in die tijd bezig met klimaatcontrole. Het was echter niet nieuw. De mens is vaker, wellicht altijd, bezig geweest met klimaatcontrole. Maar tussen 1955 en 1980 was het een wedloop. Tussen de twee genoemde landen en meteorologen van andere landen.

Weer- en klimaatcontrole

In die tijd schreven opiniebladen over weer- en klimaatcontrole. Het zou het verschil maken tussen oorlog en vrede. Bij weer- en klimaatcontrole kon de vijand immers zorgen voor stormen of droogte. Wanneer een vijandige natie weer- en klimaatpatronen kan beheersen, dan is dat rampzaliger dan nucleaire oorlogsvoering, vertelde een Amerikaanse onderzoeker in die tijd.

Volgens de bladen waren beide landen dicht bij oplossingen. Nog eventjes en ze zouden het weer en het klimaat kunnen beïnvloeden.

Californische projecten

Mijn vraag komt voort uit de branden in Californië. Over die staat las ik al eens in het kader van weer- en klimaatcontrole. Ze hadden daar allerlei projecten lopen om het weer te beïnvloeden. En wellicht lopen die nog steeds

De meeste projecten waren plaatselijk. Daarbij ging het om het vermeerderen van ‘snowpack’ in een rivier of het verspreiden van mist bij vliegvelden. Maar er liepen ook meer rigoureuze projecten. Niet alleen in Californië. Daarom werden er begin jaren zeventig vragen gesteld vanuit het Amerikaanse congres.

Zorgen

Een congreslid vertelde dat hij zich zorgen maakt. Hij vond de projecten te versnipperd. Er moest beslist controle komen door de federale overheid. Men had het in die tijd nog niet over veiligheid. Het ging vooral om het economische, en in mindere mater over de sociale zaken die speelden bij het wijzigen van weersomstandigheden.

Er liepen veel onderzoeken, maar het rendement op de investeringen was laag. Bovendien waren veel activiteiten mislukt. Door de versnippering was er te weinig inzicht om plannen voor nieuwe onderzoeken te beoordelen.

Bernard Vonnegut

Bernard Vonnegut, broer van schrijver Kurt, was in die tijd pioneer in weer- en klimaatcontrole. Hij schreef onder andere een rapport over de ongelooflijke mogelijkheden. Ik herinner me dat hij een techniek beschrijft om gaten te schieten in wolken. Daar konden oorlogsvliegers doorheen kijken naar de vijand.

Met dezelfde techniek kon ook de bewolking boven vijandelijk gebied worden vergroot. Als een langdurig gordijn zou de vijand dan dagen zonder zonlicht zitten.

Technieken

De meest bizarre methoden werden genoemd. Zoals het opblazen van bergen met een atoombom (waterstofbom). Hierdoor smelten ijskappen en veranderen de patronen van de wind. Of het aansteken van stookolie, dat op het oppervlak van de oceaan is gegoten. Orkanen, tropische stormen, zouden hiermee afzwakken of van het land worden afgeleid.

Met steenkoolstof of andere donkere stof op sneeuw wilden men zonne-energie absorberen, land ontdooien en begaanbaar maken. Methoden die toen ook al werden gebruikt waren die met chemicaliën. Bijvoorbeeld boven wateroppervlakten vertragen die de verdamping, wat de hoeveelheid regen verminderd.

Geschiedenis

De wens om het weer en klimaat te beheersen gaat terug tot de oudheid. Eeuwen al probeert de mens nadelige weeromstandigheden te beïnvloeden. Dat ging in het verleden met de bekende regendans van de Indianen. Maar ook met magie, gebeden of zelfs op pseudowetenschappelijke wijze. Dat laatste was bijvoorbeeld de serieuze poging met lawaai het weer te veranderen.

Vanaf begin vorige eeuw zijn min of meer wetenschappelijk onderbouwde technieken gebruikt. De geschiedenis van weer- en klimaatcontrole is volgens meerdere meteorologen interessant en belangrijk. Bijvoorbeeld om fouten uit het verleden te onderkennen en mee te nemen in vervolgprogramma’s. Bovendien was er eind 19e eeuw al behoorlijke kennis van weerprocessen. Geslaagde experimenten uit het verleden kunnen wetenschappers nu gebruiken bij nieuwe projecten.

Wetenschappelijk

Nobel-prijswinnaar Irving Langmuir (links). Bernard Vonnegut (rechts) en Vincent Schaefer (gebukt) bij experiment.

De wetenschappelijke geschiedenis is te verdelen in zes overlappende perioden. Een prehistorische periode van voor 1840, een vroeg wetenschappelijk periode van 1740 tot 1890 en een periode waarin een wetenschappelijk kader werd vastgelegd, van 1875 tot 1935.

De vierde periode, van 1921 tot 1945, is die van de experimenten met regen maken. Men strooide daartoe kristallen, ijs, en koolzuursneeuw op wolken. Daarna volgt de premoderne periode van 1945 tot 1980. Het is de tijd van de koude oorlog en de experimenten en rapporten van Vonnegut, nobelprijswinnaar Irving Langmuir, Howard Orville en Vincent Schaefer. In de zesde periode zitten we nu.

Prehistorische periode

De prehistorische periode bevat alles voor 1840. Dat geeft leuke en/of bizarre verhalen. Er was bijvoorbeeld een volk dat geloofde dat regen werd veroorzaakt door kikkers, omdat er veel kikkers te zien waren als het had geregend. Zij vroegen om regen door kikkers in bomen te hangen.

Een ander volksgebruik was jonge kinderen tot hun nek in de grond te begraven. Zij schreeuwden en huilden om regen. De magie zat in hun tranen, die symbool stonden voor regendruppels. Er waren ook vrouwen die ’s nachts water over een veld goten om de hemel over te halen hetzelfde te doen.

Het waren vooral primitieve, intuïtieve methoden. Sprenkelen van water op de grond om de goden het voorbeeld te geven, was ook zoiets. Evenals water in de lucht spugen als regen of mist, op trommels slaan om de donder te imiteren of vuurvliegjes in de lucht gooien om bliksem na te doen.

Wat-Als en modern onderzoek

Het is af en toe leuk om Wat-Als vragen te stellen. Wat als er geen zware stormen waren geweest tijdens de Spaanse Armada. Het staat niet in de Nederlandse wiki, maar het waren stormen waardoor de Spaanse vloot zwaar werd beschadigd. De schepen sloegen stuk op de Schotse en Ierse kust. Hoe zou de landkaart er nu zonder die stormen hebben uitgezien.

Hoe zou de slag aan de Berezina voor Napoleon zijn verlopen zonder sneeuwstormen. En wat als Hitler stormen had kunnen maken op 6 juni 1944. De invasie op Normandië zou daardoor wellicht een ander resultaat hebben gehad.

Wordt er nog gerommeld met de natuur? Heeft dat bijvoorbeeld geleid tot de extreme branden in Californië? Zijn de Tzunami’s een gevolg van experimenten met weer- en klimaatcontrole? Het is heel goed mogelijk.

Meer informatie:

• Wiki over regen maken
• Video op Youtube waarin Vincent Schaefer laat zien hoe hij sneeuw maakt rond 1950
• Interessant boek over de strijd van Rusland tegen Napoleon van Dominic Lieven
• De afbeelding in de header is een bewerking van de omslag van Collier’s Magazine van 28 mei 1954