Vandaag wordt oud-voetballer Antonin Panenka 70 jaar. Hij voerde de bijzondere strafschop uit die we nu de Panenka noemen. Het is alweer een tijdje geleden dat zijn naam viel bij het voetbal. Tot Memphis Depay onlangs een Panenka strafschop benutte. Dat deed hij in de wedstrijd tegen Frankrijk voor de Nations League op 16 november.

De Panenka strafschop

Antonin Panenka staat in 1976 met Tsjecho-Slowakije in de finale van het EK tegen West-Duitsland. Aan het eind van de wedstrijd en verlenging is de strijd met 2 tegen 2 nog onbeslist. Strafschoppen moeten een winnaar forceren. Zeven keer schieten de aangewezen de bal al achter een keeper als Uli Hoeness de zijne mist. Panenka kan de beslissing brengen.

Vanaf een flinke afstand rent hij naar de penaltystip. Doelman Sepp Maier staat gehurkt en bewegingsloos te wachten. Als Penenka vlak bij de bal is, duikt Maier naar de linkerhoek. Panenka vermindert snelheid, houdt in en met een lullig stiftje schiet hij de bal in het doel. Tsjecho-Slowaijke wordt Europees kampioen 1976 en de strafschop van Panenka wordt legendarisch. De Panenka strafschop is geboren.

Een stift of lob

Was de traptechniek van Panenka bij zijn strafschop een stift of lob? Heus er zijn mensen die daar een discussie over kunnen hebben. Het was een stift. Een stift is een traptechniek waarbij de speler met de bovenzijde van de wreef van de voet de onderzijde van de bal raakt. Hierdoor gaat hij met boog.

Een lob is daarentegen geen traptechniek. Het is slecht de benaming van een bal die met een boogje over een speler gaat. Het leuke van de oorspronkelijke Panenka strafschop en die van Depay is dat ze identiek zijn. Ze komen beide met een vrijwel gelijk boogje en zelfde snelheid van de bal iets links van het midden in het doel. Maar bij die van Depay ligt de doelman onder de boog, je zou dus van een gestift lobje kunnen spreken.

Instep Kick en veters

In Engeland wordt de stift een ‘instep kick’ genoemd en soms ook ‘the laces’ (‘veterschot). Dat is dus, zoals in bovenstaande definitie, met de bovenkant van de wreef. Er zijn meer traptechnieken met de wreef. Bij de panenka strafschop wordt de stift, volgens mij, doorgaans met de lagere binnenkant van de wreef wordt genomen. Zeg maar iets meer naar de grote teen.

In zijn boek ‘Skills and Strategies for Coaching Soccer’ schrijf oud-voebaltrainer Alan Hargreaves dat het de moeilijkst trap is. ‘Je moet naar de bal lopen, je steunvoet naast de bal plaatsen en je schoppende been naar de bal zwaaien. Raak de bal met je veters en houd je enkels op slot. Bij beginners is de stift vaak onnauwkeurig en vergt oefening’.

De wreef

Een panenka strafschop wordt altijd gestift met de wreef. De wreef is een vreemd begrip in de podologie, de wetenschap van de voeten, en de voetanatomie. Het wordt wel gebruik in de wandelgangen, in het contact met patiënten. Voor de podotherapeut is de voet echter te verfijnd om het af te doen met wreef in de betekenis van hoogste deel van de voet. Hij heeft het met zijn collega’s over tabialis, os niviculare en retinaculum.

De wreef is volkstaal. Het ontstond in de 14e eeuw en is nauw verwant aan het woord wrijven. Het begon ooit als wrige (in de zin: ter middewert van den wrige van den voete). Daarna werd het uiteindelijk wreef via onder andere wrijch en vreef.

Panenka strafschoppen

Er zijn meerdere spelers geweest die een Panenka strafschop namen. Niet allemaal waren ze succesvol met deze, ook wel beruchte, tactiek. Een overzicht van enkele legendarische panenka’s.

Meer informatie

• In de Franse film ‘The Dream Team‘ uit 2012 komen twee Panenka’s voor.
• PDF  van artikel op website FIFA over de Penanka strafschop
• En als bewijs dat we met het Nederlands eftal altijd ups en downs hadden, bericht ‘Nederland voorbij de WK-trauma’s‘