Vanmorgen had ik twee leveranciers op bezoek. Nadat er één was weggegaan, zei de ander me ‘wat een intelligente man is dat’. Meestal neem ik dat soort opmerkingen voor kennisgeving aan. Ik vond de man echter helemaal niet intelligent.

Het was zelfs irritant hoe weinig intelligent hij was, volgens mij. Daarom vroeg ik ‘O ja, wat maakt hem in jouw ogen intelligent’. Hoewel serieus bedoeld, moest ik me er snel met een glimlach vanaf maken. Kees, laat ik hem zo maar even noemen, keek me aan met een verbaasde blik die me vertelde dat hij eigenlijk niet wist waar zijn opmerking vandaan kwam.

Woord devaluatie

Intelligentie is een woord dat te pas en onpas wordt gebruikt, evenals Creativiteit en Marketing. En er zullen nog wel meer van die woorden zijn waarvan de betekenis geleidelijk een eigen leven is gaan leiden, een leven buiten hun oorspronkelijke definitie. Het is de devaluatie van het woord.

Creativiteit

Enkele jaren geleden viel me op dat het woord Creativiteit niet meer gebruikt wordt waarvoor het is bedoeld. Creativiteit (en afgeleiden daarvan) stond voor het vinden van een originele (oorspronkelijke) oplossing voor een probleem waarvoor men zichzelf had gesteld. Toepassing daarvan leidde tot nieuwe objecten, diensten, producten etc.

Maar tegenwoordig is alles creatief. Ik lees een advertentie van een creatieve drukker, terwijl de man een ambacht heeft waarbij een niet originele handeling procedureel herhaald wordt om tot eindproducten te komen. Zelfs als hij af en toe moeten nadenken om het aangeleverde materiaal drukklaar te maken,  wijken zijn oplossingen  nauwelijks af van eerdere oplossingen.

Expressie

De vrouw die zegt dat haar grootmoeder zo creatief aan het schilderen is? Ik heb de schilderijtjes gezien. Dat noemden we vroeger (en dat is het nog steeds) expressie. Een schilderij met bomen en een boerderijtje is niet creatief. Als ze chocoladepasta zou gebruiken of haar verf in urine mengt, zou het smerig zijn maar wellicht neigen naar creativiteit.

Met olieverf een boerderij op een doek vastleggen, zelfs als die nageschilderde boerderij nog nooit eerder tweedimensionaal is gedupliceerd, is niet origineel. En zo zijn er nog talrijke voorbeelden te bedenken waarbij het label Creativiteit wordt geplakt op zaken waarvoor een juistere benaming beschikbaar is.

Marketing

Marketing is ook zo’n woord dat aan kracht heeft ingeboet. Marketing was ooit het geheel van activiteiten dat is gericht op het vermarkten van producten en diensten. Reclame, Sales promotion, verkooporganisatie, PR, voorlichting  en dergelijke waren onderdelen van de Marketing. Mensen uit de praktijk hadden soms een gouden gevoel voor marketing. We noemden ze boerenslim of streetwise. Anderen combineerden gezochte ervaring, opgedane kennis, hun (creatieve) denkvermogen en wellicht wat aangeboren talent om het geheel te overzien.

Tegenwoordig roept iedereen dat ie met marketing bezig is. De groenteman die een reclamebord buiten zet, doet aan marketing. Het meisje dat de telefoon opneemt bij de helpdesk is een marketing medewerkster, evenals de jongen die bestellingen op alfabet legt een marketing medewerker is. Van mij mag het, maar ik vind helpdesk medewerkerster of administratieve hulp toch duidelijker.

Hoogbegaafd

Een modewoord dat voortkomt uit het intelligentie-onderzoek is ‘hoogbegaafdheid’. Je kunt de krant tegenwoordig niet openslaan of het jongetje (of meisje) dat de tafel van drie iets sneller kan opdreunen als zijn klasgenootjes krijgt het etiket ‘hoogbegaafd’ opgeplakt.  Terwijl hij/zij ook licht autistisch kan zijn.

Ik denk dat de drukte over hoogbegaafdheid vooral een feest is voor de ouders, zoals het doelpunt van het zoontje het is voor de voetbalvader langs de lijn. Het kind zelf is er waarschijnlijk meer bij gebaat gewoon op te groeien tussen een variëteit aan leeftijdgenootjes, dan met soortgenootjes en de druk van het opgeplakte etiket. Helemaal wanneer uit onderzoek blijkt dat intelligentie geen invloed heeft op toekomstig geluk, welvaart en dergelijke.