‘Ha René, ik heb iets voor je. Weihenstephan, het oudste bier ter wereld’, roept Edo vanachter de toog als ik zijn café binnenloop. ‘Ik heb het op de tap. Wit bier, hou je daarvan?’.

‘Wit bier heeft niet mijn voorkeur’, antwoord ik. Maar als die Weihenstephan het oudste bier ter wereld is, wil ik het natuurlijk wel eens proeven. Al ik het maar vanwege het verhaal. Dus tapt Edo kort na mijn binnenkomst een glas wit bier voor me in.

Duizend jaar oud

Seit 1040, lees ik als Edo het glas voor me neerzet. ‘Nou, ze hebben over twintig jaar in ieder geval een bijzonder feestje. Duizend jaar oud’. Edo lacht en loopt met glazen bier naar gasten op het terras.

Ik neem een slok uit het hoge glas. Verstand van wit bier heb ik niet. Ik volsta met de opmerking naar mijn vrienden dat het niet slecht smaakt. De vrienden met wie ik de kroeg inkwam hebben gewoon bier besteld. Ze halen hun schouders op in de wetenschap dat ik straks ook op gewoon bier overga. En dat ik ze wellicht binnenkort zal gaan vervelen met de geschiedenis van Weihenstephan, het oudste bier ter wereld.

Weihenstephan geschiedenis

Weihenstephan is een wijk van de Beierse stad Freising, een plaats die zich graag ‘Bierstad van Duitsland noemt’. Korbinian, de eerste bisschop van Freising, vestigde zich met twaalf benedictijnse monniken op de Nährberg, een van de heuvels van Freising. Daar bouwde hij in 725 een klooster en uit documenten blijkt dat de kloosterlingen veertig jaar later hop verbouwden.

In 1040 kreeg de toenmalige abt Arnold van de stad Freisingvergunning bier te brouwen en te verkopen. In de eeuwen die volgden verbeterden de kloosterlingen hun brouwkunst. De smaak verbeterde. En in 1516 voldeden ze met gemak aan de Beierse Reinheitsgebot, die bepaalde dat bier alleen gemout gerst, hop en water mocht bevatten.

De Weihenstephan brouwerij

Het klooster werd enkele keren verbouwd en uitgebreid. Het weerstond machtswisselingen, oorlogen en plunderingen. Maar de ontkerkelijking in Beieren overleefde het niet. In 1803 werd het klooster gesloten. De brouwerij kwam in het bezit van de Vrijstaat Beieren (Koninklijke Staatsgoed Schleißheim). Ruim een eeuw later in 1912 ‘doopten’ de gemeenteraadleden het officieel: Beierse Staatsbrouwerij.

De brouwerij in Weihenstephan was altijd al pionier in brouwtechnologie. In 1852 verhuisde de landbouwschool naar Weihenstephan, tezamen met de Beierse brouwschool. Het werd in 1895 officieel een academie en in 1919 het College van Landbouw en Brouwerij. In 1930 bracht men de brouwkennis naar de Technisch Universiteit van München, dat tegenwoordig bekend staat als het meest gerenommeerde opleidingsinstituut van bierbrouwers.

Weihenstephan, het oudste bier

Maar is Weihenstephan, het oudste bier? Het kreeg volgens het geschiedenisverhaal de brouwrechten in 1040. En er is geen brouwerij in de wereld die zo’n lange staat van dienst heeft. Stadsarchivaris van Freising Bodo Uhl, tevens secretaris en vice-voorzitter van de historische vereniging van die plaats, onderzocht de geschiedenis van het voormalige Benedictijner klooster Weihenstephan.

Hij ontdekte dat altijd 1146 als oprichtingsjaar werd genoemd. In 1950 was er ineens een 1040-document. Daarin staat vermeld dat bisschop Egilbert van Mooburg van het klooster Weihenstephan het recht krijgt om bier te brouwen. Volgens Bono Uhl is dit document vrijwel zeker een vervalsing, gemaakt in opdracht van Georg Tanner die van 1618 tot 1645 abt was van het klooster.

Het 1040-document

Het 1040-document werd voor het eerst gebruikt in 1723. Toen deed het keurvorstendom Beieren onderzoek naar de bisschoppelijke en adellijke brouwerijen. Waarschijnlijk wist de brouwerij toen al niet meer van de vervalsing.

Het vroegste document waarin de brouwerij Weihenstephan wordt genoemd is er eentje uit 1675. Daarin bevestigt keurvorst Ferdinand Maria van Beieren het bestaan van de brouwerij. Historici gaan er inmiddels vanuit dat Bodo Uhl gelijk heeft en dat de claim Weihenstephan, het oudste bier onjuist is.

Oudste brouwerijen

Er zijn overigens meer brouwerijen die beweren de oudste te zijn of tot de oudsten te behoren. Sommige maken daarbij handig gebruik van taalspelingen. Een kort overzicht:

• Brouwerij Weltenburg bij Ingolstadt zegt de oudste kloosterbrouwerij te zijn en bestaat sinds …. 1050. Tien jaar later dan Weihenstephan en niet de oudste brouwerij, maar kloosterbrouwerij
• De oudste kasteelbrouwerij is Schlossbrauerei Herrngiersdorf in de gelijknamige plaats. Het zou in 1131 zijn gestart. Ze noemen zich ook wel oudste privé-brouwerij.
• De Spitalbrauerei in Regensburg is opgericht in 1226 tegelijk met de stichting van een ziekenhuis. Ze noemen zich de oudste ‘Stiftungsbrauerei der Welt’ (vrij vertaald: brouwerij met een goed doel)
• Brouwerij Zöttler uit 1447 noemt zich het oudste familiebedrijf van Duitsland
• Löwenbräu, de grootste bierbrouwer van München, claimde lang 1383 als oprichtingsdatum. Dit bleek later hooguit 1524 te kunnen zijn. Op sommige etiketten staat echter nog 1383

Meer informatie:

• Het klooster van Weihenstephan heeft door de jaren veel meegemaakt. In het begin waren er plunderingen door de Hunnen. Rond 1335 kreeg het te maken met de machtspolitiek van Lodewijk de Vierde van Beieren. Later kwamen, tijdens de dertigjarige oorlog de Zweden en Fransen rotzooi trappen rond het klooster en de Oostenrijkers tijdens de Spaanse Successieoorlog. Tussen 1085 en 1463 waren er bovendien minstens vier branden, drie pestepidemieën en een grote aardbeving in 1348
• Löwenbräu. Een journalist schreef dat hij in oude belastingboeken ontdekte dat in 1383 een brouwmeester had gewerkt bij Löwenbräu. Dit bleek door later onderzoek van historici echter een brouwmeester van nabij gelegen brouwerij van Augustijner monniken
• In de haven van Tel Aviv is in 2017 de biertuin “Biergarten” 1040 “geopend, dat verwijst naar Weihenstephan. Het is opgezet door Robert Segal en Roni Levy die zestien jaar daarvoor ‘Molly Blooms’ opende, de eerste Ierse pub in Israël
• Er is van het klooster Weihenstephan een bouwpakket  van de Trix
• Dr. Bodo Uhl, die overleed op 21 juni 2017, schreef meerdere artikelen en boeken. Twee boeken gingen over het klooster Weihenstephan:
  • Die Urkunden des Klosters Weihenstephan bis zum Jahre 1381 – 1993 (het verscheen in 1993)
  • Die traditionen des klosters Weihenstephan (uit 1972)
• Een overzicht van de Oudste bedrijven van Duitsland . Daarbij zijn bij de datums overigens inmiddels onjuiste gegevens overgenomen vanuit de claims van bedrijven.
• Zie ook berichten ‘Pizza met wijn of bier‘ of ‘bierkaas‘