Een kennis vertelde over een onderzoek naar willekeurig gevormde koffievlekken. Hij was bij een lezing geweest op de Universiteit Twente. Bij de aankondiging had hij wat meewarrig gekeken. Onderzoek naar willekeurig gevormde koffievlekken. Het leek hem geldverspilling. Maar het bleek een boeiend verhaal, vertelde hij. Het onderzoek had uiteindelijk tot een doorbraak geleid op medisch gebied.

Random koffievlekken

Inderdaad is geen koffievlek hetzelfde. Dat is niet alleen zo bij koffievlekken. Dat wist ook de fotografe die 365 dagen haar drollen fotografeerde. Ze was geobsedeerd door de willekeurig gevormde uitwerpselen, vertelde ze op de radio.

Een moment in mijn jeugd was ik zelf enthousiast over het gieten van tin. Gesmolten tin goot ik in een glas water. Daarin ontstond een willekeurig gevormde boom van tinsprieten. Als ik het mooi vond bewaarde ik het als kunstwerkje. Zo niet, dan smolt ik het tin opnieuw. Korte tijd stonden de gevaarlijk scherpe kunstwerkjes op een schoorsteen.

Aardappelmannetjes

Op mijn zevende viel me de grilligheid van aardappels op. Vanzelfsprekend zijn ze even willekeurig gevormd als andere natuurproducten. Het kan de grauwe, grijzige kleur zijn geweest waardoor het me extra opviel.

De doodles die ik in dit tijd tekende speelde echter ook een rol. Ik tekende ze als ik las, belde of iets anders deed waarbij ik een kladblok onder handbereik had. Dan maakte ik een notitie. Maar als dat even niet hoefde kwam er een willekeurig gevormd figuurtje op papier. Die herkende ik als een aardappelmannetje. Haast onbewust vond ik in die vorm een neus en vulde ik het vormpje in met een mondstreepje en ogen. Ruim tien jaar later besprak ik met een tekenaar een strip te maken met de aardappelmannetjes.

Roulette

Ik las ergens dat croupiers heel consequent een balletje in het roulettewiel kunnen werpen. Dat geloof ik echter niet. Er zijn wellicht niet veel factoren die invloed kunnen hebben. Maar dan nog.

Ze kunnen er op trainen, zoals Ronaldo en andere voetballers dat doen op een vrije trap van een bepaalde afstand. In de praktijk lukt dan toch vaak niet. Helemaal niet als ze zich er teveel op concentreren. Na de training moet het gedachteloos gaan.

Het toetsenbord

Dat constateerde ik toen ik stof van mijn toetsenbord veegde. Ik haalde mijn vingers over de cijfertoetsen. Er verschenen vanzelfsprekend cijfers op het digitale papier waarop ik een tekst schreef. Ik bewoog met dezelfde vingers nogmaals over de cijfers. En nog eens en nog een keer.

Telkens verschenen de cijfers ongeveer als hetzelfde getal. Maar er was altijd een klein verschil. Slecht één keer verscheen er bij de minstens honderd veegbewegingen een identiek getal. Het bewegen over het toetsenbord gaf willekeurig gevormde getallen. Zelfs wanneer ik me concentreerde op het consequent bij 1 beginnen en het maken van een vloeiende, gelijkmatige beweging.

Een willekeurig mensenleven

Met een vriend had ik ooit een gesprek over het willekeurig gevormde mensenleven. We denken als mensen enorm te verschillen. In werkelijkheid lijken we echter enorm op elkaar. De verschillen komen voort uit een willekeurigheid zoals bij de koffievlek, drol en aardappel.

Doordat we als mens een complexer natuurverschijnsel zijn, lijken de verschillen groot. Als je echter goed kijkt zie je dat de overeenkomsten groter zijn dan de verschillen. Bovendien zijn de benoemde verschillen hoofdzakelijk cultuurbepaald, uiterlijkheden en subjectief. Vraag maar eens aan iemand waarin hij of zij verschilt van een ander. We verschillen zelfs nauwelijks van onze voorouders.

Willekeurig handmade

Je kunt willekeurigheid natuurlijk ook gebruiken in situaties waarbij eenvormigheid bestaat. Ik sprak ooit een fabrikant van marsepeinen poppetjes. Deze werden altijd met de hand gemaakt in papa-mama bedrijfjes, zoals ik dat noemde. De fabrikant maakte ze in Thailand machinaal.

De poppetjes zagen er allemaal hetzelfde uit. Ik vond het niets, vergeleken met de handmade poppetjes. Kun je niet wat aanpassingen doen in de software, vroeg ik hem. Het oogje, mondje en dergelijke random laten plaatsen, bijvoorbeeld met een marge van 2 mm. Voor het productieproces maakt het niet uit. Maar het poppetje lijkt met de hand gemaakt.

Zoals bij veel van mijn ideeën keek de man me aan met een willekeurig gevomde blik bij een zekere emotie. Meestal is die neutraal of negatief. In het geval van deze fabrikant was het positief. Zelfs een gezicht kan zich op vele manieren uitdrukken bij eenzelfde emotie, weet ik inmiddels.