Kippensoep was in mijn jeugd een remedie bij griep en verkoudheid. Het was waarschijnlijk de rabijn en arts Moses Maimonides die voor het eerst schreef over de medicinale effecten van dit soepje. Honderden jaren later onderzoeken meerdere wetenschappers de mythe rondom kippensoep. Maar is het een mythe? En zou het wat zijn bij het huidige coronavirus?

Griep

Luchtweginfecties door virussen zijn zo gewoon als ademhalen. Gemiddeld duurt de griepperiode (influenza) in Nederland 9 weken. Meerdere virustypen en -subtypen spelen dan een rol, zoals Influenza type A (H1N1), Influenza type B en het Rhinovirus. In Nederland sterven jaarlijks ongeveer 2600 mensen mensen aan de gevolgen van griep.

Maar al een aantal jaren is er sprake van oversterfte, er sterven meer mensen dan gewoonlijk. Terwijl er ook mensen zijn die sterven waarbij niet als doodsoorzaak griep wordt opgegeven. Oftwel longontstekking, want dat is waar de meeste grieppatiënten aan sterven.

Volkswijsheden

Van oudsher zijn er drie volkswijsheden bij griep: rust houden, warm blijven en veel drinken. De meeste patiënten overlijden door complicaties van longontsteking. Het idee is dat door rust de virussen minder snel van de bovenste luchtwegen in de onderste komen, in de longen dus. Meerdere onderzoeken hebben inmiddels aangetoond dat bij griep rust beter is dan inspanning.

Warm blijven heeft ook een duidelijk effect op het verloop van de meeste infecties. Er zijn onderzoeken die dit aantonen. Hoe het precies werkt is echter nog niet duidelijk. Bijzonder is dat het influenzavirus het best groeit bij een temperatuur van rond de 34,5 °C en slecht, of helemaal niet bij 37 °C.

Veel drinken en kippensoep

En tenslotte de derde volkswijsheid, veel drinken. Bij een influenza-infectie ontstaat een ernstige luchtpijpontsteking. Al snel vormt zich slijm in de luchtpijp, gevolgd door dikkere afscheiding later. Het weefsel met trilharen, die heen en weer bewegen om ongewenste deeltjes uit ons lichaam te helpen, wordt hierdoor aangetast. Het is daarom zaak het slijm en de afscheiding kwijt te raken.

Daarbij helpt veel drinken… en kippensoep. Zoals gezegd was Moses Maimonides de eerste die daarover schreef. Zijn ideeën daarover in de 12e eeuw en volkswijsheid zijn de afgelopen jaren aangevuld met wetenschappelijke informatie.

Volkswijsheid rond kippensoep

De volkswijsheid verklaart dat je kippensoep het best zittend aan een tafel kunt eten. Dat is ook praktisch, omdat je met de waterige soep snel morst. Terwijl je eet adem je de warme stoom in die helpen je luchtwegen vrij te maken van de ongewenste slijm en overige afscheiding.

De soep zelf, een vloeistof die je in grote hoeveelheden mag nuttigen, zorgt voor goede hydratatie. Het zorgt, met andere woorden, voor de vochtbalans in je lichaam. Bij koorts raak je veel vocht kwijt, die vanzelfsprekend moet worden aangevuld.

Wetenschappers over kippensoep

Bij de meeste wetenschappelijke onderzoeken is kippensoep slechts een onderdeel van het vraagstuk. Dan gaat het bijvoorbeeld om algemeen onderzoek naar griep. Of naar het effect van koud water, warm water en kippensoep op slijmsnelheid en nasale luchtstroomweerstand. Er zijn echter ook onderzoeken die alleen kijken naar kippensoep en griep/verkoudheid.

Het onderzoek van Barbara Rennard en haar team heeft in 2000 de meeste aandacht gekregen, zowel positief als negatief. Zij gebruikte een traditioneel kippensoep recept, een zogenaamde grootmoeders soep, om het effect daarvan op het verminderen van ontstekingen te onderzoeken en verklaren. Ze testte onder andere het vermogen het voortbewegen te remmen van neutrofielen, belangrijke witte bloedcellen.

Verkoudheid en de kippensoep

Voor de reden dat ze keek naar neutrofielen kunnen we terug naar eind 19e eeuw. De patholoog Julius Cohnheim beschreef eind 19e eeuw verkoudheid. Volgens hem ervaart het lichaam bij een ontstekingsreactie een overgevoeligheidsreactie met drie kenmerken:

• Verwijding van de bloedvaten, waardoor de bloedtoevoer naar het gebied toeneemt
• Vergroting van de doorlaatbaarheid van vaatwanden
• Hechting van witte bloedcellen aan de binnenkant van vaten op de plaats van de ontsteking

En nu ik toch met een opsomming bezig ben, ook maar even de ingrediënten van grootmoeders kippensoep van Rennard. Die bestond onder andere uit selderij, uien, wortelen, peterselie, champignons en pastinaak. Producten dus die op zichzelf ook al bekend staan om hun medicinale werking en bijvoorbeeld antioxiderende eigenschappen.

Groot verschil met meerdere commerciële soepen was de aanwezigheid in de soep van oma van peterselie, salie, tijm, zout en peper.

Kippensoep conclusie

De conclusie van Rennard en haar team is dat kippensoep inderdaad het voorbewegen van neutrofielen aanzienlijk remt. Die remmende werking zit zowel in de kip als de in de soep aanwezige groenten. Bovendien beschadigt kippensoep de cellen niet. Later testte Rennard met diverse commerciële soepen. De remmende werking bleek daarbij zeer uiteenlopend, maar altijd minder dan die van grootmoeders recept.

Belangrijkste conclusie is echter dat kippensoep een aantal stoffen bevat die een heilzame medicinale werking hebben. Het heeft dan een mild ontstekingsremmend effect en dat kan leiden tot verlichting van symptomatische infecties van de bovenste luchtwegen.

Laboratorium

In het onderzoek van Rennard gaat het over neutrofiele chemotaxis. Dat is het verschijnsel, in dit geval van neutrofielen, dat beweging ontstaat door andere stoffen in de omgeving. Bij een ontsteking zijn dat bijvoorbeeld stoffen die door bacteriën worden uitgescheiden.

Belangrijkste bezwaar tegen haar onderzoek is dat het niet op mensen is uitgevoerd. Terwijl het natuurlijk helemaal niet moeilijk is om mensen kippensoep te serveren. Daarna kun je de beweging bepalen van de witte bloedlichaampjes.

Opmerkelijk is ook dat het bij chemotaxis gaat om zich verplaatsende organismen. Dat zijn wezens die levensverschijnselen vertonen. Bacteriën doen dat. Maar virussen die griep veroorzaken doen dat niet en worden dan ook niet gerekend tot organismen.

Meer kippensoep

Saketkhoo en zijn team deden al in 1978 wel onderzoek op proefpersonen. Zij keken naar het effect van warm en koud water en met kippen en overige ingrediënten gevuld warme water (ok, kippensoep). Later deden ze meer onderzoek naar kippensoep.

Hun conclusie is dat alle vloeistof helpt de neusslijmsnelheid te verhogen, gedeeltelijk of volledig. Warm water doet dat beter dan koud water. Maar beide lang niet zo effectie als hete kippensoep. In plaats van warm water gebruikten ze ook hete thee. Ook die hielp, evenals kippensoep, de functie van de hierboven al genoemde beschermende triljaartjes te verbeteren. Daardoor kwam er minder besmetting in het lichaam.

Meer informatie:

De grootmoeders soep van Rennard bestond uit onderstaande ingrediënten. De bereidingswijze is te lezen in haar onderzoek ( Chicken Soup Rennard (87 downloads ) ):

• een stoof- of braadkip van ongeveer 2,5 kg
• 1 pakje kippenvleugels
• 3 grote uien
• 1 grote zoete aardappel
• 3 pastinaken
• 2 rapen
• 12 grote wortels
• 5 stengels bleekselderij
• 1 bosje peterselie en
• zout en peper naar smaak.

Onderzoeken en artikelen kun je hier vinden:

• Bij de wetenschappelijk subpagina van google: scholars. Je kunt vanzelfsprekend zelf een andere zoekstring opgeven.
• Researchgate is ook een interessant bron van wetenschappelijke artikelen: researchgate
• Een rapport is wel interessant om hier te plaatsen (je weet immers nooit wanneer het bij de bron wordt verwijderd). Het is het jaarrapport over griep in Nederland in het seizoen 2018/2019 Griep jaarrapport (19 downloads ) . Dat was een bijzonder jaar met extreem veel grieppatiënten en doden.
• Zie ook het bericht ‘Mondkapjes, coronavirus en de onzin‘