Ken je het verhaal van de haan en de keizer. Ik moest er gisteren ineens weer aan denken. Voor een nieuwe klant schreef ik een tekst. Dat ging moeizamer dan ik vanuit mijn ervaring verwachtte. Dus nam ik mijn werkwijze onder de loep.

Ik weet natuurlijk hoe ik werk, bijvoorbeeld bij het schrijven voor deze site. Daarbij kan ik meerdere manieren onderscheiden. Ten eerste hangt het, wellicht vanzelfsprekend, samen met het onderwerp. Voor een historisch onderwerp moet ik bijvoorbeeld eerst onderzoek doen. Ten tweede speelt de persoonlijke omstandigheid. Daarbij gaat het om tijd, zin, situatie, beschikbaar materiaal en dergelijke.

Enkele werkwijzen

Er zijn schrijvers die een vaste methode hebben. Tenminste, dat zeggen ze wanneer ze ernaar wordt gevraagd. Van romanschrijvers wil ik dat geloven. Die hebben wellicht een dagroutine voor het schrijven en daarna, als hun basismanuscript klaar is, een vast vervolg. Bij non-fictie schrijvers ligt het al wat moeilijker. Maar laat ik mezelf als voorbeeld nemen.

Wanneer ik wil schrijven over een onderwerp waarover ik al veel weet kan ik vaak direct gaan schrijven. Soms zoek ik dan tijdens het schrijven nog even iets op. Of ik schrijf de hele tekst en verfijn dat later met feitjes die ik nog op zoek (ideeën daarvoor schrijf ik tussen haakjes in de tekst). Er zijn echter ook onderwerpen waarvoor ik eerst onderzoek doe.

Materiaal verzamelen

Onderzoek kan in mijn geval twee dingen betekenen. Het kan zijn informatie inwinnen om meer begrip te krijgen bij een onderwerp. Of ik verzamel materiaal om te verwerken, zoals data, namen en dergelijke. Soms is dat veel informatie en/of materiaal, een ander keer volstaat weinig.

Wanneer weet ik of ik genoeg materiaal heb? Dat voel ik. Dan weet ik dat het punt is bereikt om te gaan schrijven. Het enige dat ik in de gaten moet houden is mijn doel. Soms vind ik het verzamelen van materiaal zo leuk dat ik door ga met zoeken. Ik kom dan soms op een punt dat ik niet meer ga schrijven. Bij mijn blog is dat vanzelfsprekend geen probleem.

Verhoudingen

Ik sprak een paar maanden geleden een onderzoeksjournalist. Hij vertelde dat hij voor een boek ongeveer tien keer meer materiaal en informatie wil hebben dan nodig is voor het aantal pagina’s. Ik vond dat nogal stellig. Maar ik werkte vroeger ook zo bij het begroten van een film (10 x zoveel filmmateriaal als nodig voor de lengte van de film).

In mijn schrijfpraktijk ligt die verhouding ongeveer hetzelfde. Maar zoals gezegd heb ik soms geen informatie nodig, hooguit zoek ik wat feitjes. Een andere keer duik in het diepe, zoek naar feiten die anderen zouden overschrijven, controleer informatie en dergelijke. Dan heb ik uiteindelijk veel meer materiaal dan tien keer zoveel als ik nodig heb voor dit blog, waarvoor ik overigens geen vaste tekstlengte hanteer.

De haan en de keizer

Maar hoe zit het met de haan en de keizer waar ik gisteren aan moest denken? Ok, eerst de heel korte versie van het verhaal van de haan en de keizer.

Een Japanse keizer hield enorm van tekeningen van hanen. Op een gegeven moment gaat hij naar de kunstenaar die volgens zijn adviseurs de beste tekenaar is van het land. ‘Ik wil natuurlijk graag een tekening van een haan voor u maken’, zegt de kunstenaar als de keizer het hem vraagt, ‘komt u volgende week maar terug’.

De week erop komt de keizer bij de kunstenaar. ‘Sorry, ik ben nog niet klaar. Komt u volgende week maar terug’. Dat gaat zo nog twee weken door.

De vijfde week komt de keizer weer bij de kunstenaar. Die pakt een stuk papier en een potlood en tekent ter plekke de perfecte haan. Een beetje kwaad roept de keizer, ‘had je dat vijf weken geleden niet kunnen doen?’

‘Loop maar even mee’, zegt de kunstenaar. De kunstenaar opent de deur van een zijkamer. Daar liggen honderden schetsen. Een flink aantal van de poten met die karakteristieken haken, enkele van de kam en andere details. De keizer ziet ook enkele volledig getekende hanen in schetsvorm, in klare lijn en ander stijlen. De keizer knikt. Hij begrijpt het.

De tekst voor de klant

Wat was er aan de hand bij de tekst van de relatie? Wanneer ik ga schrijven lijkt het vaak bijna vanzelf te gaan. Natuurlijk is dat voor een deel ervaring. Maar het is vooral voorbereiding. Die bestaat uit mijn bestaande kennis ordenen en aanvullen met verzameld materiaal door zoeken en lezen. Daarna loslaten. Dan werkt het in het onderbewuste verder terwijl ik met iets anders bezig ben.

Geleidelijk ontstaat er een idee of vorm voor het verhaal. Soms zijn er al enkele concrete zinnen of alinea’s in abstractie. Als ik dan ga schrijven stroomt de inkt vanzelf op het papier, bij wijze van spreken.

Schrijfervaring

Door mijn schrijfervaring heeft de tekst vaak direct de goede toon en de juiste woorden. Moet bijvoorbeeld de SEO kloppen of is een wervende tekst gewenst, dan zit dat er al min of meer in. Bij een wervende tekst zijn dan bijvoorbeeld meer actiewoorden en bijvoeglijk naamwoorden gebruikt. Bij zoekmachineoptimalisatie is er herhaling van het sleutelwoord en enkele synoniemen daarvan.

Toch lees ik de tekst daarna, liefst minstens een dag later, nog eens over om de puntjes op de i te zetten. Daarna stuur ik het pas naar de klant. Je begrijpt dat ik me erger als hij of zij dan bij een websitetekst ineens zegt, ‘we gaan hem ook voor een folder gebruiken’. Maar tegenwoordig reageer ik er niet meer op. Het wiel moet klaarblijkelijk toch telkens opnieuw worden uitgevonden, weet ik inmiddels. Maar dat is een ander verhaal.

Geen flow

Wat er dus fout of minder goed ging bij de tekst voor de klant? Te weinig materiaal en wellicht ook te weinig richting. Daardoor geen begrip van de materie en geen creatief proces in het onderbewuste. En tenslotte daardoor ook geen flow. Het schrijven ging niet vanzelf. Het werd een gepuzzel en onderzoeken tijdens het schrijven.

En dat laatste is uiteindelijk toch funest voor een tekst. Zo’n tekst zonder flow is hortend en stotend tot stand gekomen. En dat zit in de tekst. Een ongeoefend lezer zal het wellicht niet merken of kan het niet onder woorden als hij het voelt. Want voelen dat de flow er niet was tijdens het schrijven, dat doet iedereen.

Lees ook het bericht ‘weinig geschreven de afgelopen weken‘ of ‘gelukkig zijn ligt achter het bereikte doel‘