Als ik bij mijn moeder binnenloop is ze met borduurgaren bezig. Een deel hangt over een stoelleuning en ze plukt een draad in tweeën. Belangstellend, maar vooral nieuwsgierig, vraag ik wat ze aan het doen is.

‘Ik splijt dit borduurgaren, ook wel splijtgaren genoemd’, zegt ze. Op mijn vragende blik vervolgt ze, ‘de draad bestaat uit 6 kleine draden en voor het borduurwerk maak ik er 2 stringen van 3 draden van’.

Het klinkt duidelijk en het interesseert me niet echt. Maar ik merk wel op, ‘vreemd dat ze niet direct 3-dradig borduurgaren leveren’. Hoewel ik me kan voorstellen dat het een productiedingetje is. Zes in elkaar gedraaide draadjes is steviger dan drie.

Ik kijk nog even naar het doosje. DMC staat erop. ‘Dat is ’s werelds grootste fabriek van borduurgaren’, zegt mijn moeder. Kijk, dat vind ik wel interessant.

DMC, borduurgaren met een Nederlandse tintje

DMC is een oud Frans bedrijf, met in de geschiedenis zelfs een Nederlands tintje. Die geschiedenis vangt aan met Jean Dollfus, geboren in 1694 in Mulhouse. Frankrijk annexeert dit zelfstandige landje vier jaar later. Jean Dollfus groeit op en begint een handel in kousen.

Op 10 november 1720 trouwt hij met Anna Catherina Bernoulli, dochter van de beroemde wiskundige Johann Bernoulli. Zij is geboren op 29 november 1690 in de Boteringestraat in Groningen. Zie daar het Nederlandse tintje.

De families Dollfus, Koechlin en Mieg

Het echtpaar krijgt twee kinderen, Jean Henri (1724) en Jean (1728). Mulhouse is een textielplaats en de jongens gaan, evenals hun vader in het textiel. De familie Dollfus heeft een nauwe band met de familie Koechlin. Jean Henri start in 1746 met Samuel Koechlin en Jean Jacques Schmalzer een fabriek om doeken te beschilderen, Koechlin, Dollfus & Cie.

Broer Jean werkt inmiddels ook in de textiel. Hij trouwt op 29 juni 1750 met Marie Madeleine Mieg. Ze krijgen vier kinderen, waaronder Daniel Dollfus. Hij trouwt met Anne Marie Mieg, een nichtje van zijn moeder.

Met financiële ondersteuning van zijn schoonfamilie neemt Daniel op 31-jarige leeftijd het bedrijf van zijn oom Jean over. Hij herstructureert het bedrijf en enkele deelnemingen tot het nieuwe bedrijf Dollfus-Mieg et Compagnie (DMC), dat op 21 maart 1800 wordt opgericht.

Jean Dollfus-Mieg

In hetzelfde jaar ziet zijn zoon Jean Dollfus het levenslicht. Deze zoon, die Jean Dollfus-Mieg wordt genoemd, zal een belangrijke rol gaan spelen in de toekomst van DMC en Mulhouse. Hij voert allerlei veranderingen door, vooral inspelend op technische ontwikkelingen en wensen uit de markt. Er komt bijvoorbeeld een moderne machine om textiel te bedrukken (een soort printer). En de afdeling borduren wordt sterk uitgebreid.

Beslissingen maakt Jean overigens in samenspraak met leden van de familie Dollfus en Koechlin, die in het bedrijf werken of nauw zijn betrokken. Naast veranderingen in de productie van textielwaren houdt Jean Dollfus-Mieg zich bezig met maatschappelijke ontwikkelingen. Hij is bijvoorbeeld een van de eersten in Europa die woningen bouwt voor zijn medewerkers. Jean maakt zich ook sterk voor vrijhandel, het gemakkelijker handelen tussen landen onderling.

Borduurgaren

Jean Henry begon ooit met bedrukken van textiel met de zogenaamde Indiase methode. Geleidelijk ging men ook borduren. Borduurgaren is eeuwenoud. Bij DMC en soortgelijke bedrijven borduren ze alles nog met de hand. Er zijn begin 19e eeuw ontwikkelingen richting machinaal borduren. In 1841 introduceert Emile, de vijf jaar jongere broer van Jean, een eigen productielijn voor borduurgaren.

Een paar jaar later komen de eerste semi-automatische borduurmachines. DMC gaat geleidelijk steeds meer machinaal borduren. Het fabriceren van borduurgaren wordt echter de hoofdactiviteit. Daarmee onderscheidt het bedrijf zich van andere textielbedrijven.

Veranderingen

Tot na de Eerste Wereldoorlog blijven de bovengenoemde families een rol spelen in DMC. In 1922 gaat het bedrijf naar de beurs en komen er andere invloeden. DMC neemt bedrijven over en werkt nauw samen of fuseert met andere bedrijven. De activiteiten vinden dan al niet meer alleen plaats in Mulhouse. In 1960 heeft het bedrijf ruim 30.000 medewerkers verspreidt over Frankrijk.

Daarna gaat het snel minder goed in de Europese textielindustrie. Er zijn problemen met de aanlevering van grondstoffen en de invoer van goedkoop Aziatische textiel legt grote druk op de diverse bedrijven. DMC stopt diverse activiteiten, behalve de nog altijd redelijk lopende fabricage en verkoop van borduurgaren. Rond het millennium werken er nog slechts 1000 mensen bij DMC.

Problemen

De neerwaartse spiraal zet voort. Pogingen om het tij te keren pakken verkeerd uit en leveren miljoenen schuld op. De directie haalt het bedrijf van de beurs en stevent af op een faillissement. Er ontstaan twee bedrijven, waarbij DMC doorgaat als fabriek van borduurgaren.

Diverse investeringsbedrijven tonen vanaf 2010 interesse in DMC, terwijl de directie probeert zelf een financiële oplossing te vinden. In 2019 neemt het Britse Lion Capital de aandelen van DMC over. De vraag is natuurlijk of het, nog altijd belangrijkste, bedrijf van borduurgaren daarmee is geholpen. Lion Capital is immers dezelfde investeringsmaatschappij die met private equity onze HEMA met hoge schulden opzadelde.

Borduurgaren leveranciers

Mijn moeder maakt het niet uit. Ze hangt een volgende string over de stoelleuning en begint het te splijten. Zal er over een tijdje van het ongetwijfeld leeggeplukte DMC niets overblijven, dan zijn er inmiddels talrijke andere aanbieders. Die hoeft ze allemaal niet te kennen.

Ze gaat eenvoudig naar het prachtige kleurrijke wolwinkeltje in het dorp. Daar staan de bollen wol hoog opgestapeld in ouderwetse toonkasten. De rolletjes garen hangen er geschoven aan de spijkerachtige winkelstellingen. Maar het kwaliteits DMC borduurgaren vindt ze vooral in de borduurpakketten van tafellakens, kussenslopen en gangtafellopers.

Aanvullende informatie

• Jean Henry Dollfus was naast fabrikant ook ontwerper van de motieven op de eerste beschilderde doeken. Ruim een eeuw later ontmoet in 1878 zijn achterneef Jean Dollfus-Mieg de dan al bekende Oostenrijkse handwerkpionier Thérèse de Dillmont. Er ontstaat een vruchtbare samenwerking. De Dillmont vervaardigt met DMC meerdere boeken ter promotie van hobby handewerken. En ze schrijft de Encyclopedie voor Naaldwerk, een in vele talen vertaald boek dat nog regelmatig wordt herdrukt.
  • Een eerste Engelse versie van haar Encyclopedie voor Naaldwerk (PDF - 51,20 MB, 50 mb)
  • Het boek ‘Alfabet voor de Naaldwerkster’ (Duitse uitgave) door Thérèse de Dillmont (PDF - 14,02 MB)
• De Indiase methode heet officieel de Indienne-techniek. Het is een type bedrukken of verven van textiel die vanaf de 17 eeuw in Europa opkwam. Het is vergelijkbaar met textielbedrukking, zoals die oorspronkelijk in India werd gemaakt.
• Johann Bernouilli is geboren in Bazel, dat ligt ongeveer 30 km van Mulhouse. Anna Catherina Bernoulli brengt weliswaar haar jeugd door in Groningen, maar als ze vijftien (in 1705) verhuist de familie Bernouilli terug naar Bazel.
• Een doctoraalscriptie in het Frans van Isabelle Bernier, getiteld ‘Handel en nijverheid in Mulhouse in de 18e eeuw’ (PDF - )
• Robert Fox schreef een uitgebreid artikel in het Frans,  getiteld ‘Wetenschap, industrie en samenleving’ over Mulhouse tussen 1798-1871 (PDF - )
• Het boek ‘Geschiedenis tapijtweverijen in de Noordelijke Nederlanden’ uit 1936 van G.T. van IJsselstein, waarin enkele opmerkingen over de Franse industrie ([Download niet gevonden])
• Lees ook het bericht ‘Decal, een bijzondere sticker‘ of ‘Mozart ontmaskerd‘.