‘Ik ben een echte tweede man’, zegt Karel, wanneer we een idee van mij bespreken. Hij vertelt het als een inzicht verkregen na introspectie. Het staat inhoudelijk los van waar we het over hebben. Ik heb echter wel een beeld bij een tweede man.

Maar het is zoals bij een tafel. Wanneer ik een tafel voor me zie met vier poten en de ander eentje met drie poten of een groot middenconsole, dan praat je langs elkaar heen. Voor ik Karel kan vragen wat hij met tweede man bedoelt, legt hij het uit.

Karel, de tweede man

‘Ik ben een tweede man’, herhaalt Karel en hij vervolgt, ‘ik ben een uitvinder, een denker, een strateeg, een puzzelaar. Laat iemand maar beginnen met een project, op elk moment kan ik bijspringen, een klankbord zijn’.

Ik knik, om aan te geven dat ik het begrijp. Wat ik hoor is dat Karel’s uitleg ongeveer gelijk is aan die van een te duur betaalde consultant. Die zou het, nog fraaier verpakt, een directeur/eigenaar van een bedrijf kunnen adviseren. Zonder er verder iets zinnigs mee te doen. Ik zag het al vaak.

De tweede man van de consultant

De adviseur roept het en schuift een vriendje naar voren. Want waarom zoeken naar een echt geschikte tweede man. De onwetende ondernemer heeft een probleem en levert zich over aan de ‘hulpverlener’. Vriendje introduceren, factuurtje sturen, iedereen blij… een tijdje.

Ik zal niet ontkennen dat de tweede man bestaat. Een goede is echter in 99% van de gevallen niet het vriendje van de adviseur. Een tweede man is een klankbord die moet aansluiten bij wat de ondernemer nodig heeft. De ene keer is dat een ideeënman of -vrouw, een andere keer een juridisch onderlegt persoon of overname specialist.

Een tweede man

De tweede man bestaat niet. Er zijn voor een serieuze ondernemer hooguit meerdere tweede mannetjes. Een slimme ondernemer heeft bovendien een netwerk gecreëerd van vrienden, kennissen en ondernemers die als derde man dienst kunnen doen. En daarmee een groot deel van de functies van een tweede man kunnen invullen. Het zijn mensen waar ze formeel of informeel een vraag kunnen neerleggen. Of waarbij ze in een gewoon gesprek en passant wat tips horen waarmee ze verder kunnen.

Als ik even terug ga naar Karel dan zie ik een man die alle vaardigheden heeft die nodig zijn om een eerste man te zijn. Maar hij durft niet op de voorgrond te treden. Of hij is er toch niet helemaal zeker van, dat zijn briljante ideeën en kennis in de buitenwereld overeind blijven. Je verschuilen achter een ander is dan een optie.

Tweede man wellicht de eerste

Bij tweede man denk ik echter ook aan een ander fenomeen, die van de sterke man of vrouw op de achtergrond. Het is in geromantiseerde biografieën de echtgenoot die haar man motiveert, de inteligente broer, de slimme schoolvriend. In alle gevallen zijn de eerste en tweede man daarbij samen één. Het is niet een tweede mannetje (of vrouwtje) die er even bij is gehaald.

Lees de biografieën van geslaage ondernemers er maar op na of de geschiedenis van succesvolle bedrijven. Vrijwel altijd zie je dat twee personen samen zijn in een evenwichtige relatie. Soms blijft een van hen voor de buitenwereld enigszins onzichtbaar en is de ander de man in de schijnwerpers.

Gerrit Jan en de anderen

Wie had bijvoorbeeld voor zijn ontvoering van Gerrit-Jan Heijn gehoord? Ineens bleek voor het grote publiek Albert Heijn een broer te hebben. Wanneer je nu zijn naam intypt bij google krijg je pagina’s vol over de ontvoering. En dat doet de man waarschijnlijk te kort.

Ik weet zeker dat hij minstens even belangrijk was als Albert II, zijn vier jaar oudere broer. Ze vulden elkaar aan en, insiders zullen het weten, Gerrit-Jan was wellicht zelfs de vaardigste van de twee. Zijn plaats in de onderneming was, zoals dat bij familiebedrijven gaat, waarschijnijk ingegeven door geboortevolgorde.

Wellicht was hij gewoon de eerste man, de man met de meeste vaardigheden, en was zijn oudere broer slechts een frontman. Adviseurs in het bedrijf hadden Albert, las ik in een boek over Ahold, al eens een paar keer naar achteren geschoven. Frappant is ook dat, kort na de dood van Gerrit-Jan, Albert opstapte als voorzitter van de Raad van Bestuur.

De natuurlijke vertrouweling

Een tweede man of vrouw kan er wel zijn op een natuurlijke manier. Zoals door een familieband, zoals bij Gerrit Jan en Albert Heijn, een gezamenlijk belang en doel of een tezamen uitgewerkt idee. Dat geeft ook het onderscheid in bovenstaande aan.

En je hebt de ondernemers die werkelijk eenlingen zijn. Natuurlijk heeft hij of zij ook een klankbord nodig. Vaak zijn er wel personen op de achtergrond die als klankbord dienen. Het zijn niet bij het bedrijf betrokken vertrouwelingen, zoals een partner, gezins- en familieleden, jeugdvrienden en dergelijke.

Karel, het tweede mannetje

Heb ik een tweede man nodig. Met andere woorden, heb ik Karel nodig gelet op zijn opmerking. Nee. Ik heb genoeg ‘Karels’ om me heen. Een Karel die even een technisch detail kan oplossen, een Karel die een struikelpunt kan bevestigen of ontkrachten, een Karel die een stimulerend zetje geeft. Etcetera.

Als een van die Karels een structurele bijdrage moet leveren, dan huur ik hem wel in. En ja, ik realiseer me dat ik zelf ook regelmatig een Karel ben.

Aanvullende informatie

• Wikipedia over Gerrit-Jan Heijn. Ook slechts een verhaal over de ontvoering. Terwijl de mede-aandeelhouder van Ahold beslist veel heeft betekend voor het bedrijf
• Lees ook het bericht ‘Intuïtite met een wrange bijsmaak‘