’Alles goed?’. Het hoort bij de standaardvragen tijdens sociale bijeenkomsten. Dat kan een netwerkbijeenkomst zijn, een bezoek aan een kroeg of sportvereniging of iets dergelijks. Het komt meestal van mensen die je eerder zag tijdens zo’n bijeenkomst. Nieuwe mensen vragen ‘wat doe je?’. Van vrienden en goede relaties mag je wat persoonlijker gerichte vragen verwachten. Zoals ‘is je auto al gemaakt? Hoe is het met je zoon? Heb je die hypotheek nog rondgekregen?’

De ‘alles goed’-vraag zit er tussenin. Het gaat niet meer om het peilen van je maatschappelijke positie. Het lijkt al wat persoonlijker. Maar ik vind het toch een wat te gemakkelijke opmerking. Dus reageer ik meestal met ‘nee, niet alles’. Soms gevolgd door, ‘want er moet wat te wensen overblijven’. Of ik zeg ‘nee, niet alles gelukkig. Want dat zou me te tevreden maken’.

Meestal volgt er daarna een beter gesprek. Of niet natuurlijk. Waarmee voor mij dus direct een schifting is gemaakt tussen interessante mensen en flapdrollen.

Alles goed?

Ik moest gisteren aan de opmerking ‘alles goed?’ denken. Tijdens een vergadering zei iemand: ‘a human being is happy when he is satisfied with what is within his reach’. Snel vertaalde ik in gedachten de opmerking. Vaag wist ik dat ik het eerder had gehoord, maar waar.

Ik zocht in mijn database met aantekeningen, losse opmerkingen en ideeën. Daarin vond ik ‘een mens is gelukkig als hij tevreden is met wat binnen zijn bereik valt’. Het zou een uitspraak zijn aforiste Ruth Zwijgers.

Ruth Zwijgers

Er staat verder niet veel bij. Een tante zou me op de aforiste hebben gewezen. Ik heb er een aanteking bij staan over Bart Chabot. Hij was in diezelfde tijd een van mijn favoriete punkdichters; wat ik nu beschouw als een voorloper van rappen, met gedichten van achter elkaar geplaatste aforismen.

Verder schreef ik erbij dat Ruth Zwijgers op 28 februari 1984 in Zandvoort de stichting Rozenknop heeft opgezet. Daarin wil(de) ze mensen behandelen als een alternatief voor psychiatrie. Ze bracht meerdere boekjes uit met aforismen. Zoals ‘een mens is gelukkig als hij tevreden is met wat binnen zijn bereik valt’.

Vallen of liggen

En dat brengt me terug bij de vraag ‘alles goed?‘. Want in mijn aantekening staat bij dat aforisme: vallen of liggen? Die vraag, dertig jaar geleden, is waar mijn antwoord ‘niet alles’ vandaan zou kunnen komen.

Er is immers verschil tussen ‘… binnen zijn bereik valt’ en ‘… binnen zijn bereik ligt’. Daarbij zou ik natuurlijk ook het begrip ‘bereik’ moeten definiëren. Wat is iemands z’n bereik? Is dat een grens die een mens kan oprekken door zijn talenten te ontwikkelen, kennis op te doen en meer. En wat er dan zou (kunnen) zijn, lag dat er al of moet het nog vallen.

Gelukkig zijn

Gelukkig zijn is op zichzelf ook nog een verhaal apart. Ik denk dat ik gelukkig ben, mede door wat ik nog niet heb gedaan, gekregen … bereikt. Begin jaren negentig schreef ik een boekje met de titel ‘gelukkig zijn’. Ik had een paar mensen in mijn omgeving die ik voor mezelf daarbij als voorbeeld nam.

Een vriend van mijn broer sprak al vanaf zijn jeugd over treinen. Als peuter woonde hij met zijn ouders bij een spoor. Hij zat vaak met zijn knieën op de bank, die voor het raam stond, naar de voorbij komende treinen te kijken. Later verzamelde hij boeken en tijdschriften over treinen. Hij had veel kennis over treinen, maar niet overdreven en zeker niet storend voor zijn omgeving. Treinen maakten hem gelukkig. Dat hij bij de Spoorwegen ging werken was voor ons geen verrassing.

Hij had iets bereikt wat hij wellicht zichzelf als jochie had voorgenomen. En het lag binnen zijn bereik of hij zorgde ervoor dat het daar binnenkwam.

Stef Bos was ook zo’n voorbeeld. We gingen vrijdags en in het weekend met een aantal vrienden stappen. Stef Bos was er af en toe ook bij. Hij was vaak degene die halverwege de avond afhaakte. Dan moest hij nog even iets voor school doen, was zijn excuus. Wij wisten dat hij aan een ambitie werkte; hij had zich voorgenomen iets met liedjes en theater te gaan doen.

Wanneer heb je iets bereikt? Ik schreef het eerder over succes. Anderen meten of je succes hebt af aan materiële zaken en buitenkanten. Voor jezelf heb je pas succes, als je dat hebt bereikt wat je jezelf als doel stelde. Een realistisch doel, dat binnen je bereik ligt (of leek te liggen).

De weg en onderweg

De weg maakt al gelukkig. Het zijn de kleine stapjes onderweg die je al blij kunnen maken en je een gevoel van geluk geven. ‘Alles goed?’ met ‘nee’ beantwoorden is weten dat je altijd onderweg bent. Misschien is een eerder doel al bereikt. Dan ligt er een nieuw doel, al dan niet uitgesproken.

Daar ligt hier het subtiele verschil tussen vallen en liggen volgens mij. Bij vallen komt het van buitenaf binnen je bereik, binnen een bereik dat begrensd lijkt. Liggen werpt de vraag op waar die grens zich bevindt. Ligt het bereik al binnen die grens of ligt het erachter en kun je de grens verleggen (wat ligt ergens anders leggen)

Tevreden en alles goed

Het woordje tevreden heb ik even buiten beschouwing gelaten. Express natuurlijk, denkend aan mijn antwoord op ‘alles goed?’. Er moet immers wat te wensen blijven, wellicht kan ik mijn grenzen nog verleggen.

De definitie van tevreden: tevreden is het gevoel dat je hebt als alles is zoals je het wenst. Het is vrede met te ervoor. En wiens moeder zei niet: ‘alles waar te voor staat is slecht …’. Dat werd soms aangevuld met ‘… behalve tevreden’. Maar tevredenheid is een statische staat, wat mij betreft net zo slecht.

Ontevredenheid en de zeikerds

Je kunt beter een klein beetje ontevreden zijn. Niet vervelend, maar genoeg om verwondering te houden. Voor mij is dus niet alles goed. Want ik ben nog steeds een beetje ontevreden zoekend naar de grens van mijn kunnen (wat er binnen mijn bereik ligt). Ik ben onderweg en grotendeels tevreden met wat ik heb, doe en kan.

Er zijn trouwens meer mensen die reageren op de sociaal geaccepteerde en onnodig te antwoorden vraag ‘alles goed?’. Zij doen dat met ‘nee, mijn broer is ziek’, ‘nee, want ik ben gezakt voor mijn examen’ of ‘nee, want ik ben een maand geleden uitgegleden over een bananenschil’.

Het laatste antwoord is grappig of nodigt op zijn minst uit tot een verhaal. Maar het is toch een antwoord dat de vage kennis bij een bijeenkomst liever niet wil horen.