Wildcards in Word zijn handig en je kunt er meer mee dan je denkt. Vorige week moest ik een paar aanpassingen doen in een Word-tekst. De meeste daarvan konden snel met de functie zoek- en vervang. Maar het ging om een tekst tussen accolades, bijvoorbeeld {xxx}. Dat maakte het een stukje lastiger.

Ik moest dus aan de slag met wildcards, oftewel joker tekens zoals ze in de Nederlandse versie van Word worden genoemd.

Wildcards

Het uitvoeren van een gewone zoek- en vervang zal bij elke gebruiker van een tekstverwerker of ander programma bekend zijn. Het hoort bij de standaard bagage, zoals het vet en cursief maken, en onderstrepen van tekst. Zo’n gewone zoek- en vervang gebruik je bij woorden en letters aanpassen in een tekst.

Gebruik van Wildcards in Word is handig als je een speciale actie wilt doen. De bekendste wildcards zijn het vraagtekens (?) en de asterik (*). De eerste staat voor één onbekend teken, de tweede voor meerdere onbekende tekens. Met d?t vind je dit, dat, dut, dtt en dergelijke. Bij gebruik van d*t krijg je veel meer, bijvoorbeeld ook doet, daaruit en dichtbevolkt.

Hoe werken wildcards in Word

Eerste bijzonderheid is dat wildcards in Word jokertekens heten. Voor het gebruik van wildcards ga je naar de zoek- en vervang functie, door op ‘vervangen’ te klikken. Daar klik je linksonder op het optiebalkje ‘Meer >>’. Daarmee opent een vergroot venster. In het rijtje links zie je staan ‘Jokertekens gebruiken’. Dat vink je aan.

Zet daarna de cursor in het ‘zoeken naar’ opgaveveld en klik dan op het optiebalkje ‘Speciaal’. Daarmee opent een keuzemenu waarin bovenin de gebruikelijke wildcards staan. Een wildcard plaats je in het ‘zoeken naar’ opgaveveld, door er eentje aan te klikken. Je kunt in dat veld, vooraf of achteraf, nog meer tekens plaatsen, waardoor er bijvoorbeeld K*m staat.

Gebruik van specifieke leestekens

Maar hoe zit het dan als je leestekens wilt zoeken, die Word als wildcards gebruikt. Zoals de accolades, waar je tekst tussenuit wil halen. Die accolades zijn immers onderdeel van de wildcard waarmee je een ‘aantal voorkomende gevallen’ kunt opgeven.

Om een accolade, maar ook een ander wildcard teken, te zoeken en/of vervangen in je zoekopdracht, gebruik je de backslash (\) vóór het wildcard teken. Dus met bijvoorbeeld \{*\} vind je alles tussen accolades. De backslash gebruik je alleen voor ‘zoeken naar’, niet in het ‘vervangen’ opgaveveld. Zie hieronder het voorbeeld als je een willekeurige reeks tussen accolades wilt vervangen door [fiets]. Begint de reeks met bijvoorbeeld 56, dan kun je de tweede manier gebruiken. Ter illustratie ook nog een derde voorbeeld, maar dan met haakjes.

De wildcards in Word met een voorbeeld

Hieronder een korte uitleg over het gebruik van de wildcards in Word. Ik begin maar direct met die accolade en de overige volgen daarna. Bijzonder is dat Word de wildcard { } toont met een komma, terwijl het de wildcard plaatst met een puntkomma (;). Het moet met een puntkomma of zonder dat leesteken ertussen. Maar goed, het toont zich vanzelf hieronder.

Wildcards in Word uitgebreid

Met één wildcard kun je al veel alledaagse probleempjes in teksten oplossen. Er is in Word echter veel meer mogelijk, zelfs tot heel geavanceerde zoekopdrachten. Veel daarvan zijn overigens ook mogelijk in andere Office-programma’s, zoals Excel en Powerpoint. En de meeste vaak ook in andere programma’s, want de wildcards zijn redelijk universeel.

Het lijstje in de tabel is eenvoudig, en je zou kunnen zeggen enkelvoudig. Alle wildcards zijn echter te nesten. Een zoekopdracht kan dus bestaan uit een combinatie van twee of meer wildcards, bijvoorbeeld uit twee:

<[a-d] om alle woorden te vinden die beginnen met a, b, c of d. Of <[!a-d] om juist woorden te vinden die niet met a, b, c of d beginnen.

Nog een stapje ingewikkelder

Maar je kunt ook deze zoekopdracht maken:

([0-9]{2})([dest]{3}) (<[adfjmnos]*>) ([0-9]{4})

Daarmee vind je bijvoorbeeld de datum in deze zin: Ik weet dat je de 14de februari 2021 jarig bent. Je kunt met deze opdracht ook andere data vinden. Ik zal even vertellen hoe de opdracht is opgebouwd.

• Het getal van een datum bestaat altijd uit een cijfer tussen 0 en 9, dus [ 0-9]. Een datumgetal is opgebouw uit maximaal 2 cijfers, dus {2}. Om de twee voorwaarden bij elkaar te houden zet je ze tussen haakjes. Zoek je specifiek naar 14, dan hoef je vanzelfsprekend alleen die cijfers te plaatsen.
• Achter het datumgetal kan ‘de’ of ‘ste’ staan, je zoekt dus de letters d, e, s en t. Dat maakt [dest]. Het langste woord is ‘ste’, daarom {3}. En die eenheid weer tussen haakjes. De volgorde van de letters maakt overigens niet uit, [setd] werkt ook.
• De spatie tussen het datumgetal en de maand kun je gewoon met een druk op de spatiebalk plaatsen.
• Daarna de maanden. De beginletters daarvan tussen rechte haakjes. Wanneer je ook wilt zoeken op maanden geschreven met een hoofdletter, dan zet je ze er ook ADFJMNOS bij. Nogmaals, de volgorde van de letters maakt niet uit. Na de beginletter kunnen allerlei letters komen, bijvoorbeeld na de J anuari, uni en uli, vandaar de asterik (*). En dat geheel weer tussen haakjes.
• Tenslotte het jaartal. Die is opgebouwd uit alle getallen tussen 0 en 9 en bestaat uit 4 cijfers, dus [0-9]{4} en dat dan weer tussen haakjes.

Stel dat de datum of een andere tekst tussen haakjes staat, dus bijvoorbeeld (24ste augustus 2021). Dan zijn de haakjes geen wildcard teken en moet je de backslash (\) gebruiken. Dan wordt bovenstaande formule dus:

\(([0-9]{2})([dest]{3}) (<[adfjmnos]*>) ([0-9]{4})\)

Nog extremer en meer bijzonder

Je kunt een zoekopdracht nog veel extremer maken. De vraag of dat nog zinvol is kan ik niet voor je beantwoorden. In de tijd dat je de opdracht bedenkt kon je een tekst waarschijnlijk met een eenvoudige zoekopdracht ook vinden.

Er zijn echter nog wel meer bijzondere zaken met wildcards in Word. Ik noem er drie:

• Waar ik het meest op zoek in teksten zijn dubbele spaties en alinea-einden. De eerste is eenvoudig een aantal keren de spatiebalk indrukken. De tweede is ook gemakkelijk. De code is ^p en die werkt prima bij zoeken en vervangen. Maar niet bij het gebruik van wildcards (oftewel met de jokertekens aangevinkt). In dat geval moet je ^13 gebruiken.
• Je kunt ook tekens en symbolen plaatsen met hun decimale code door ^u te laten volgen door het getal van de code. Afhankelijk van de toetsenbordinstelling is de combinatie ^u niet direct is te maken. Dat wordt bijvoorbeeld automatisch û. In dat geval type je de ^, dan een spatie en vervolgens de u.
• Er zijn combinaties waar Word moeite mee heeft. Meestal bestaat er wel een manier om er omheen te komen of is er eentje te bedenken. Bijvoorbeeld, als er ergens in een zoekopdracht staat (\\), dan leest Word dat als ‘alle tekens’. Het leest dus de beide haakjes en niet de backslash voor het laaste haakje. Het komt gelukkig weinig voor, maar je bent nu dus gewaarschuwd voor soms vreemde afwijkingen.

Aanvullende informatie

• Dubbele spaties en alinea-eindes zoeken gebruik ik bij het omzetten van een doorlopende ascii-tekst (platte tekst zonder code). Zo’n tekst heb ik weleens, na een OCR in PDF, door Google Translate of door een andere situatie. Zo’n tekst maak ik dan schoon, bijvoorbeeld om het snel om te zetten naar een ebookje in epub. Een doorlopende tekst heeft bijvoorbeeld achter elke regel een alinea-einde teken. Dan geef ik eerst de werkelijke alinea’s aan door een witregel te maken; daar komen dus twee alinea-einden achter de laatste zin. Die zet ik als vervolgactie met zoek en vervang om naar QQQ. Daarna vervang ik alle enkele alinea-einden met een spatie. Daarna zet ik QQQ weer terug naar twee alinea-einden. Het is grotendeels een activiteit die in een macro kan. Maar ik geef de voorkeur aan handmatig.