- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Saxofoon, 175 jaar oud vandaag

Saxofoon patent, van Adolphe Sax

De saxofoon is vandaag jarig las ik op een scheurkalender. Op 28 juni 1846 kreeg Adolphe Sax het patent van het naar hem genoemde blaasinstrument. Ik heb er nooit bij stilgestaan dat het muziekinstrument naar iemand was genoemd. De verjaardag en mijn verwondering vind ik reden genoeg er even naar te kijken.

Het patent van de saxofoon

Ik ga op zoek naar het patent van de saxofoon. Bij de meeste afbeeldingen van het Franse patent 1BB3226 is door de tekst gesneden. Ik vind gelukkig ook een exemplaar met de gehele tekst. Hoewel nauwelijks leesbaar plaats ik het in de header hierboven.

MAAR… ik stuit ook op een fout. Volgens het Franse patentbureau is het patent niet afgegeven op 28 juni 1846, maar op 22 juni. Waarom geven vrijwel alle bronnen een verkeerde datum. Of heeft het patentbureau wellicht een typefout gemaakt?

Adolphe Sax, uitvinder van de saxofoon

Eerst maar eens kijken naar het verhaal van Adolphe Sax en zijn saxofoon bij wikipedia. Dat is altijd een goed beginpunt; hoewel ook vaak de bron van overgenomen fouten. Er staat een voldoende informatieve beschrijving van het leven van Antoine-Joseph Sax, beter bekend als Adolphe Sax, uitvinder van de saxofoon.

Het lijkt me leuker met nieuwe informatie te komen. Dus kijk zelf even of download hier de tekst van de wiki (pdf).

Eerdere patenten

Veel bronnen melden dat de saxofoon Sax’ eerste patent was. Maar op 6 mei 1843 vroeg hij er al een aan voor een ‘harmonie-instrumentsysteem met gaten of toetsen die de geluiden nauwkeuriger en intenser maken’. Een week daarna vroeg hij er nog eentje aan voor een ‘chromatisch instrumentensysteem’

13 oktober 1845 deponeert hij een ‘muziekinstrument genaamd saxotromba, waarvan de constructie door middel van kleine aanpassingen kan worden toegepast op saxhoorns, cornets, trompetten en trombones’. De aanvraag wordt op 22 november dat jaar goed gekeurd. Het patent voor de saxofoon vraagt hij op 21 maart 1846 aan.

Uitgebreidere informatie over sax

Er is vanzelfsprekend veel meer informatie over Adolphe Sax en zijn saxofoon. In 1949 bijvoorbeeld verschijnt er een boek, uitgegeven door de Belgische overheid. Het is geschreven door Leon Kochnitzky en heeft als titel ‘Adolphe Sax and his saxophone’.

Een recenter boek is ‘Adolphe Sax 1814-1894: – his life and legacy’ van Wally Horwood. Meerdere bronnen gebruiken echter het boek ‘The Saxophone’ van Stephen Cottrell uit 2013. Daarin staat dus ook veel informatie over Adolphe en de saxofoon. Er zijn meer boeken.

Leukere zoektocht begint in de krant

Ik begin mijn eigen zoektocht. Die start deze keer met spitten in krantenarchieven. Mijn eerste ontdekking doe ik in de New York Tribune van 10 februari 1894, drie dagen na het overlijden van Sax. Het overlijdensbericht meldt dat Sax is overleden aan longontsteking. Kijk, dat gegeven ontbrak bij wikipedia.

In een Gelderse krant plaatsen ze op 15 februari dat jaar ook een overlijdensbericht. Daarin het schoonheidsfoutje dat Sax op 80-jarige leeftijd overleed. Gemakzucht natuurlijk. De journalist heeft eenvoudig de jaartallen van elkaar afgetrokken (1894-1814). Maar de uitvinder van de saxofoon is geboren in november en overleden in februari. Dus was hij 79 toen hij overleed.

Meer informatie over Adolphe Sax

Het is best leuk even in het leven van iemand te duiken op het verlate verjaardagsfeestje van de saxofoon. Ik kom allerlei dingen tegen. Afbeeldingen van het biljet van 200 Belgische Francs, in 2014 uitgegeven bij de 200ste geboortedag van Adolphe Sax.

In datzelfde jaar een tentoonstelling en congres. Het wordt geopend met enkele muzikale dagen. In de programmagids meer informatie over Sax en de saxofoon. Maar ook andere informatie, bijvoorbeeld over muziekstukken die speciaal zijn geschreven voor de saxofoon.

Adolphe figureert als uitvinder van de saxofoon ook in boeken en andere media. Bijvoorbeeld in het kinderboek ‘Le Swing des Marquises’ van Muriel Bloch. Er is een documentaire over hem gemaakt, schijnbaar vanuit de saxofoon: Sax-O-Phone. Maar de film van 18 minuten gaat vooral over het leven van Sax en zijn tegenslagen.

Familie en kinderen

Natuurlijk kijk ik ook even in de stamboom van Adolphe, die overigens meer bedacht dan alleen de saxofoon. Dat hij het instrumenten maken leerde van zijn vader Charles Joseph Sax is bekend. Of zijn opa ook al instrumenten maakte kan ik niet vinden. Adolphe is wel genoemd naar zijn grootvader. Die heet namelijk Antoine Joseph Constant Sax. En diens vader … Charles Joseph, evenals de vader van Adolphe.

Er waren veel kinderen. Adolphe was de oudste van elf kinderen, waarvan er zeven al jong overleden. Zelf had hij met Louise Adèle Mar zes kinderen, die allemaal namen kregen beginnend met een A. Zijn zoon Adolphe Edouard wordt ook instrumentenmaker. De overige kinderen zijn: Anne Emilie, Adèle Marie Amélie, Adolphe Charles, Antoine, Adèle Marie en Antoine Alphonse.