Neerslag, neerslagmeting en overstromingen
Bij de overstroming ergens in Europa vertelt Annechien Steenhuizen dat er wel 35 mm regen viel. Een dag later komt de neerslagmeting bij een andere plaats op 15 mm regen. Wat moet je als slachtoffer of tv-kijker met dat getal bij neerslag? Anderhalve centimeter. Je houdt je duim en wijsvinger uit elkaar en denkt ‘pff een bodempje water in vergelijking met de stortvloed die over het scherm trekt’.
15 mm, 35 mm of zelfs een hoger getal in millimeter neerslag. Het zijn onzinnige getallen lijkt me, als het water je overvalt in je huiskamer en de spullen van je buren al door de straat drijven. Maar het is ook op zichzelf een onzinnig getal, denk ik, wanneer het niet in een context wordt geplaatst. Terwijl ik me er allerlei voorstellingen van maak in combinatie met de overstromingen.
Neerslagmeting en regen
Nieuwsbronnen krijgen de cijfers rondom neerslag van meteorologen. De Nederlandse autoriteit op het gebied van weerkunde is het KNMI. Dat is dus de eerste plaats om te kijken naar uitleg bij zo’n getal voor regen en neerslagmeting. Een omschrijving van een mogelijke uitleg had ik zelf al min of meer bedacht. Maar bij de KNMI vind ik als eerste ergernis opwekkende alinea:
De hoeveelheid regenwater wordt uitgedrukt in millimeters. 1 millimeter regen komt overeen met 1 liter water op een oppervlakte van 1 vierkante meter.
De berekening van neerslag
Ik erger me een beetje aan die twee zinnen omdat het onvolledige informatie is. Als journaal-kijker naar overstromingen heb ik er niets aan. Zonder enige algemene ontwikkeling kun je er niets mee. En heb je die wel dan is het nietszeggende informatie. Dat 1 mm regen(water) overeenkomt met 1 liter water op een oppervlakte van 1 vierkante meter wist je immers al. Het is lagere school natuurkunde.
Je kunt er op allerlei manieren naar kijken. Bijvoorbeeld 1 liter water is evenveel als een bakje water van 1 kubieke decimeter. Een laagje water van 1 mm in een bak van 1 vierkante meter is als een ribbe van 0,01 dm (1 mm = 0,01 dm) van zo’n bak van 10 dm bij 10 dm (10 dm = 1 meter). De inhoud is dan 0,01 x 10 x 10 dm = 1 dm3 = 1 liter.
Zware regenval en mijn emmer
Ik had me bij het kijken naar het Journaal al een voorstelling gemaakt van een KNMI-bak waar regenwater in wordt opgevangen. Wanneer er veel regen valt in korte tijd stroomt bij mij thuis de put over. Als dezelfde hoeveelheid valt over een dag verspreid, is er niets aan de hand. Een emmer, die onder de buitenkraan staat, is in het eerste geval bij wijze van spreken al in korte tijd vol. In het tweede geval doet ie er een dag over.
De emmer is 23 cm hoog met een diameter van 28 cm. De inhoud is dus 14.155,12 cm3 = 14,155 dm3 = ongeveer 14 liter. Wanneer ik ook de dm3 even afrond naar 14 kan ik het omrekenen naar een KNMI-cijfer. De 14 dm3 komt overeen met 14 mm (14 dm3 / 10 dm / 10 dm = 0,14 dm = 14 mm).
Onvolledige informatie
De KNMI-informatie over neerslagmeting is onvolledig omdat ze niet vertellen binnen welke tijd ze hun berekening maken. Het is bij mijn emmer belangrijk te weten of het getal over een gehele dag is berekend of in bijvoorbeeld een half uur. Dat het journaal het niet meldt is geen probleem; zij mogen het beschouwen als algemene kennis.
Maar het KNMI zou direct vollediger moeten zijn, vind ik. Op hun pagina ‘neerslagmeting’ schrijven ze eerst: de hoeveelheid neerslag wordt gemeten met een regenmeter. Dit is een trechtervormig instrument dat de neerslag in een verzamelbak opvangt.
Daarna komt bovenstaande zin over de millimeter, de liter en vierkante meter. Beter, voor mensen die geïnteresseerd zijn en waar de KNMI dus voor schrijft, vind ik bijvoorbeeld:
De hoeveelheid neerslag is het aantal millimeters regen die in één dag valt in een bak van 1 vierkante meter.
Dat er een regenmeter of trechtervormig instrument wordt gebruikt is helemaal niet interessant. Het gaat om het getal dat wordt gemeld bij het Journaal en hoe dat is berekend. Iedereen kan zich daarbij een maatbeker, emmer of andere opvangbak voorstellen.
De regen valt lang en hard
De KNMI hanteert als maat voor de intensiteit van de neerslag, de hoeveelheid regen die valt in een uur. Verder doen ze met dat uur, in ieder geval op hun site, weinig. Het uur wordt weer een dag als ze direct daarna melden dat op een natte dag meer dan 10 mm regen valt. Bij een zware regen is dat 50 mm of meer per dag.
Het kan echter ook in een uur vallen. Het KNMI meldt als titbit dat ze op 28 juli 2011 in Herwijnen een wolkbreuk registreerde waarbij in 1 uur 79 mm regen viel. In dat uur zou ik mijn emmer dus 5x kunnen legen en dan kwam er nog 9 liter bij. Je kunt je daarbij mijn emmer ook voorstellen als ongeveer 128 cm hoog, bij dezelfde diameter. Dan kom je al in de buurt van zo’n waterstijging als in Valkenburg.
Neerslag en overstromingen
Dat ik de melding bij het Journaal van het aantal millimeters regen onzinnig vind mag inmiddels duidelijk zijn. Met het emmertje en eventueel een KNMI-regen-opvangbak krijg je wellicht een beeld bij hoeveelheid neerslag het is. Maar een overstroming met waterstanden van anderhalve meter? Bij de extreme wolkbreuk in Herwijnen viel in een uur een hoeveelheid regen waarmee een 128 cm hoge emmer vol water zat.
Ik kan me een rivier voorstellen als een hele grote, lange bak stromend water. Over een lengte van heel veel naast elkaar geplaatste emmers valt daar regen bij. Bij het getal 79 mm zie ik de 128 cm hoogte voor me die bovenop het bestaande rivierwater komt. Het waterniveau stijgt.
Meer dan neerslagmeting
Bij overstromingen spelen echter veel meer factoren een rol dan neerslag. Waar valt de regen, stroomt het direct naar de rivier, zijn er versmallingen in de rivier die het waterniveau omhoog drukken, komen er rivieren bij elkaar et cetera.
Uitstroomgebieden zijn belangrijk. Daarmee verdeel je bij wijze van spreken het water van een emmer over twee emmers. In zo’n gebied tussen een dijk en rivier, een uiterwaard, moet je dus geen huizen bouwen. Dat gebeurde in het verleden wel.
En in een dal bouwen is ook niet handig. Daar is de regenval gevangen als in een emmer met een gaatje. De emmer of de kom van een dal (dalkom) loopt sneller vol dan het water eruit kan lopen.
Aanvulling vier dagen later
Ik heb niet de illusie dat de redactie van het NOS Journaal deze site regelmatig bezoekt. Het viel wel op dat gisteren bij opnieuw overstromingen in België de melding vollediger was, en daarmee interessanter voor de kijker. Er werd in het bericht opgemerkt, ‘in twee uur viel er 50 mm regen’. Dat is dus 25 liter per uur op een oppervlak van een vierkante meter grond. Sommigen zouden zeggen kubieke meter, maar water stapelt zich normaal gesproken niet op. Het spoelt weg en zakt in de grond. Kijk maar elders in België en Nederland waar ook liters regen viel.
Bovendien vertelden ze dat de rivier in het Belgische dorp een smallere doorloop had vanwege de smalle straten. Daar werd het wat hard stromende water dus omhoog gedrukt.
Aanvullende informatie
- De melding van millimeters regenval bij een overstroming is sowieso onzinnig volgens mij, vanwege de vele factoren die een rol spelen. Maar als je het meldt in een nieuwsbericht, vertel dan op zijn minst de gebruikte tijdseenheid. Of zeg het op een andere wijze ‘in twee uur viel 20 mm regen’.
- Bij de definiëring van neerslagmeting is de regenmeter oninteressant. De geschiedenis van het meten van neerslag en de regenmeter is dat wel. Die past ook in de lijn van dit blog. Maar dat zou dan heel kort moeten. Ik verwijs liever naar de website van meetstation Julianadorp. Hun site Meteo-Julianadorp geeft uitgebreide informatie over het weer. Helaas is de opzet wat verouderd en worden sommige pagina’s slecht opgebouwd. Zoals bijvoorbeeld de pagina over de geschiedenis van de regenmeter. Tijd voor een nieuwe site, waarop de bestaande informatie gewoon weer kan worden opgenomen.
- De volledige zin bij het KNMI luidt: De hoeveelheid regenwater wordt uitgedrukt in millimeters. 1 millimeter regen komt overeen met 1 liter water op een oppervlakte van 1 vierkante meter. Valt de neerslag in vaste vorm, bijvoorbeeld als sneeuw of ijzel, dan wordt de neerslag door een verwarmingselement in de regenmeter gesmolten. 1 millimeter smeltwater is te vergelijken met een sneeuwhoogte van 1 centimeter.
De toevoeging over sneeuw, hoewel ook neerslag, maakt mijn indruk niet veel beter. Ten eerste is het een onnutte aanvulling. Ten tweede suggereert dat sneeuw (bevroren waterkristallen) voor 10% uit water bestaat. In de praktijk blijkt dat niet te kloppen en afhankelijk te zijn van het soort sneeuw. Kijk voor alle informatie over sneeuw eens bij het Amerikaanse Nationale Sneeuw en IJs Data Centrum (NSIDC) - Ruim driehonderd vrijwilligers tappen dagelijks de regenmeters van het KNMI af om de waterstand door te geven. Dat doen ze vanzelfsprekend niet elk uur. Dat gebeurt twee keer per dag. Ik vraag me af waarom dat in deze tijd niet automatisch kan. Met sensoren, internet en dergelijke moet dat zeker kunnen. Dan kun je zelfs een app maken waarop mensen thuis de actuele cijfers kunnen aflezen.
- Bij de berekening van de inhoud van de emmer ben ik uitgegaan van een cilinder. In werkelijkheid loopt mijn emmer iets taps, de diameter van de bodem iets minder dan die bij de bovenrand. Voor een neerslagmeting is zo’n emmer eigenlijk niet geschikt. De inhoud is daardoor ook minder dan die 14 liter, namelijk 12,8 liter. De berekeningen:
- Wat is de inhoud van een emmer als cilinder?
Die is de straal in het kwadraat x pi x hoogte = r2 x 3,14 x hoogte.
In bovenstaand voorbeeld dus: (14 x 14) x 3,14 x 23 = 14.155,12 cm3 etc. - Wat is de inhoud van een emmer met verschillend boven- en ondervlak?
De diameter van het bovenvlak is 28 cm en van het ondervlak is 24 cm; dus respectievelijke straal 14 (r1) en straal 12 (r2).
De formule is eenderde x pi x hoogte x (r12 + r22 + (r1 x r2)).
Voor het gemak gebruik ik 0,333 voor eenderde.
De berekening: 0,333 x 3,14 x 23 x (210 + 156 + 168) = 12.842 cm3 = 12,8 dm3 = 12,8 liter.
- Wat is de inhoud van een emmer als cilinder?
- Ok, toch ook maar van het KNMI de pagina over neerslagmeting en de pagina over regenintensiteit
- Zie ook de berichten ‘Weer- en klimaatcontrole‘ of ‘Weerbericht‘
Vorige en volgende berichten
« Ouder: Newlook en Peter R. de VriesNieuwer: Culinaire en Magic Truffels, het verschil »Een willekeurig bericht
Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.
Goedemorgen René,
Interessant stuk. Wat ik ook interessant vind is dat je bij René, over mij spreekt over het feit dat er op je geboortedag 1mm regen is gevallen. Zonder verdere uitleg. Da’s op z’n minst vreemd zou ik zeggen.
Bedankt. Je hebt gelijk. Ik schreef dat geboorteverhaal eerder, maar ik heb het inmiddels aangevuld.