Hij heeft het syndroom van Tietze. Het duurde even voor ik dat begreep. We kijken in de kroeg naar het vrouwenvoetbal. Ik wil net bestellen als de kroegbaas een pilletje inneemt. Normaal zou ik een flauwe opmerking maken, zoals hij van mij gewend is.

Iets als “TicTac’je?”, wat ik leuk vind aansluiten bij het voetbal. Of “Vissermans vriendje, daar ga je van huilen hoor”, nadat ik hem al een paar keer hoorde schrapen met zijn keel.

Maar ik zie dat het serieus is, ook al zou hij een grap waarderen. Dus vraag ik ‘serieus?’. Hij knikt en zegt, ‘ja, ziekte van Tietske’. Dat versta ik tenminste, er zat een meisje met die naam in mijn klas op de lagere school.

Van Tietske, Tietse tot syndroom van Tietze

‘Tietske?’, vraag ik voor de zekerheid bij die voor mij onbekende ziekte.

‘Nee, Tietse’, reageert hij, waarbij ik toch echt een S hoor.

‘Tietse?’ herhaal ik met ook een overdreven accent op de S.

‘Nee, een gewone tiet met Z en E erachter’.

‘Komt er nu nog bier of tiet, eh niet’, roept iemand uit ons groepje die het dialoogje heeft gevolgd.

Syndroom van Tietze

Thuis ga ik natuurlijk kijken wat de ziekte van Tietse is. Het blijkt het syndroom van Tietze, genoemd naar de Duitse chirurg Alexander Tietze. Hij beschreef de aandoening in 1921 als eerste. De kroegbaas vertelde me zijn symptomen al, terwijl hij over zijn borstbeen wreef: ‘druk en pijn op de borst, en het straalt uit naar mijn rechterarm, alsof mijn hart het begeeft’.

Het syndroom van Tietze is een goedaardige ontsteking van het kraakbeen, dat aan de uiteinden je ribben met het borstbeen verbindt. De kenmerken zijn gevoeligheid en een pijnlijke zwelling van het borstbeen en het voorste deel van ribbenkast.

De oorzaak is precies honderd jaar na de eerste notities nog altijd niet bekend. En een echte behandeling beperkt zich tot pijnstillers en ontstekingsremmers.

Alexander Tietze

Alexander Tietze is op 6 februari 1864 geboren in Libenau. Er zijn meerdere plaatsen in Duitsland die zo heten. Maar de Libenau waar Tietze het levenslicht zag ligt tegenwoordig in Polen en is hernoemd naar Lubrza.

Tietze studeert medicijnen in Breslau en gaat daar in 1887 als chirurg werken aan de Universiteit. Hij is daar lange tijd assistent-arts onder andere voor Johann Milulicz-Redecki, een chirurg die talrijke nieuwe chirurgische ingrepen bedacht. In 1896 wordt Tietze directeur van het Allerheiligen Ziekenhuis in Breslau.

Op 25 juli 1921 verschijnt zijn artikel ‘Über eine eigenartige Häufung von Fällen mit Dystrophie der Rippenknorpel’ in het Berliner Klinische Wochenschrift. Later zal hij nog een studieboek schrijven over chirurgie, dat zeer goed ontvangen in zijn beroepsgroep.

Syndroom van Tietze, losse opmerkingen

Het valt me op hoeveel documentatie er is over het toch wat onbekende syndroom van Tietze. Een syndroom dat ook wel costochondraal junctie syndroom wordt genoemd (costo = rib, chondr = kraakbeen, -aal = met betrekking tot en junctie = gewricht). Het wordt weleens verward met Costochondritis (pijn in de borst), maar die heeft geen zwelling.

Het syndroom van Tietze is een vorm van ontstekingsreuma, evenals bijvoorbeeld Reumatoïde Artritis en Bechterev. Bij Tietze zijn echter geen reuma-achtige indicatoren in het bloed te vinden.

Er is zelfs een vereniging. Daar verbindt men zowel patiënten met het syndroom als die met Costochondritis.

Ik vind onderzoeken van kort na de oorlog tot heel recente. Bij de onderzoeken vanaf 2010 lijkt er geleidelijk meer hoop te zijn voor patiënten. En de medische wereld neemt het syndroom van Tietze en andere onverklaarbare ziektes serieuzer.

Syndroom van Tietz

Nee, dat is geen typefout waarbij ik de E ben vergeten. Ik lees een onderzoek waarbij ik denk dat de onderzoekers zo’n typefout maakten. Maar er blijkt in 1963 werkelijk een rapport te zijn geschreven door Walter Tietz, een Duitse arts die in Californië werkte. De onderzoekers beschrijven het syndroom als een erfelijke doofheid en haaruitval op jonge leeftijd.

Heb ik de kroegbaas dan toch verkeer verstaan? Hij is al vanaf jonge leeftijd doof aan een oor en hoort met het andere oor nog 30%. En nog niet lang geleden vertelde hij dat zijn kaalheid geen modegril is, maar een al vroeg begonnen haaruitval.

Maar ik verstond het niet verkeerd. Wellicht heeft hij zowel het syndroom van Tietze als die van Tietz.

Nagekomen bericht 31 augustus

De kroegbaas kreeg diagnose ziekte van Tietze. Maar na oefeningen is hij van de borstpijn af. Het werd een verhaal van bindweefsel, een ribbenkast dat niet vast zit en geen lucht daar achter. Door de oefeningen kwam er meer ruimte en daarmee lucht achter de borstkast, wat dus waarschijnlijk de normale toestand is.

Enkele onderzoeken

• Een vroeg onderzoek met de eenvoudige titel ‘Tietze’s Syndrome’ uit 1945 van Geddes (PDF - 574,42 KB).
• Vier Nederlandse artsen schreven in 2004 het artikel ‘Pijn in het sternum: niet altijd onschuldig’, over diverse soorten pijn waaronder het Syndroom van Tietze (PDF - 430,07 KB).
• Jensen en zijn team schreven in 2010 het rapport ‘Chest Pain in Focal Musculoskeletal Disorders’ (PDF - 471,48 KB).
• Wong Hong en collega’s keken in 2019 naar ‘A rare Case of Infectious Costochonritis’. Ze maken een vergelijking tussen Costochronritis en Tietze (PDF - 534,15 KB).
• Wellicht dat diep ademhalen kan helpen, dachten Mehta en collega’s met ‘Effectiveness of costochondral joint mobilization with deep breathing in Tietze syndrome’uit 2019.pdf (PDF - 301,17 KB).
• Dat het syndroom overal voorkomt toont dit Chinese rapport uit 2010 van Lim Yoon. Het is getiteld ‘Chest Pain in children and Adolescents’ (PDF - 301,17 KB).

Aanvullende informatie

• Het artikel van Alexander Tietze in het Berliner Klinischer Wochenschrift van 25 juli 1921, ‘Über eine eigenartige Häufung von Fällen mit Dystrophie der Rippenknorpel’ (PDF - 1,35 MB).
• Het verslag van Walter Teitz uit 1963 ‘A Syndrome of Deaf-Mutism Associated with Albinism Showing Dominant Autosomal’. Dat werd dus het syndroom van Tietz (PDF - 854,52 KB).
• Het precieze aantal mensen met het syndroom van Tietze in Nederland is niet bekend. Mede doordat het een pijn in de borst betreft die meerdere oorzaken kan hebben. Bovendien gaat niet iedereen met de klachten naar een dokter. De schatting is rond de 5000 patiënten met het syndroom en daarmee behoort het tot de zeldzame ziektes.
• De vereniging Tietze- en Costochondritis bracht in 2014 een boekje uit over het syndroom van Tietze. Het is in papieren vorm niet meer verkrijgbaar. Er is op hun site wel een e-boek te downloaden, maar die is nauwelijks bruikbaar. Die heb ik dus even opnieuw opgemaakt (epub - 776,34 KB).
• De afbeelding in de header toont het pijnlijke gebied in rood met de voornaamste kraakbeen pijnpunten in blauw.

Zie ook ‘Bizarre syndromen‘. Daarin ook uitleg over het verschil tussen syndromen en ziektes.