Slakken eten of ervan genieten

Slakken eten, en weten wat je eet

Met Sjaak praat ik over voeding. Het gaat over veganisme, insecten eten en groenvoer. Vraagt hij ineens ‘kun je slakken eten?’. Hij vond escargots altijd zo lekker in Frankrijk.

Kun je slakken eten? Ik had het mezelf ook afgevraagd. Want de laatste tijd zag ik overal van die dikke naaktslakken. En ik at ook de Franse wijnslakken in een knoflooksausje. Ja, wist ik dus inmiddels, je kunt slakken eten.

Je kunt slakken eten

Je kunt alle slakken eten. En in China, waar anders, doen ze dat zelfs rauw. In het westen bevelen culinair deskundigen bakken of koken aan. Zelf geraapte slakken moet je wel eerst ontgiften. En tenslotte is de ene soort slak lekkerder dan de ander. Dus een sausje of kruidenboter erbij kan geen kwaad.

Ontgiften klinkt natuurlijk het spannendst in de alinea hierboven. Dat ontgiften wordt gedaan om te zorgen dat de slakkenmaag geen stoffen meer bevat die schadelijk kunnen zijn voor de mens. De meest gebruikte methode van ontgiften is de slakken een paar dagen te laten rondlopen in een bak met groenvoer, zoals slablaadjes. Maar dat mogen ook wortels zijn. Wanneer een slak dan een oranje streep achter zich aansleept, weet je dat het ontgiften bijna klaar is.

Slakken, echte buiksluipers

Wetenschappers onder elkaar noemen de slak een gastropode. Daar herkennen we gastro in. Daarbij denken we natuurlijk direct aan gastronomie (leer van smaak en proeven) en de gastronoom (een liefhebber van lekker eten).

Gastropoden eten kan dus bijna niet fout zijn. Gastro komt overigens van het Griekse woord voor buik of maag. En pode is ook afgeleid uit het Grieks en betekent poot. Slakken zijn dus buikpotigen. Maar van hun voetjes moeten we ons niet te veel voorstellen.

Behuisde en dakloze slakken

Er zijn meerdere soorten slakken. We maken al snel een indeling naar met of zonder huis. Maar je zou ook een indeling kunnen maken naar hoe ze ademen, dat doen ze afhankelijk van de soort met kieuwen of longen. Of je kijkt naar wat ze eten. Dat kunnen planten zijn. De meeste slakken geven echter de voorkeur aan vlees, dierlijke resten of organisch materiaal.

Als ik lees dat er ongeveer 70.000 soorten slakken zijn beschreven, dan schrik ik even. De meeste mensen kennen waarschijnlijk, evenals ik, slechts een paar van die weekdiertjes. Dat komt vooral omdat de meeste slakkensoorten in zee leven. Een kleiner deel leeft in rivieren en een nog veel kleiner groepje op het land.

De slak in tuin- en bos

Slak op bedje van dode takken

Slak op bedje van dode takken

In een willekeurig stuk bos in Nederland kun je ongeveer 30 verschillende slaksoorten vinden. De tuin is een leefgebiedmet veel minder soorten. Ze doen zich in tuin en bos tegoed aan bovengenoemde lekkernijen. Hún lekkernijen. Dus bladeren, algen, korstmossen, schimmels, resten van levende dieren, overblijfselen van dode dieren, afval en uitwerpselen van dieren. Alles na ‘bladeren’ geeft mensen die slakken eten waarschijnlijk al een goede reden ze eerst te ontgiften.

Slakken bevatten weinig vet, maar zitten boordevol eiwitten, mineralen en andere gezonde voedingsstoffen. Maar gevangen in de natuur dus mogelijk ook gifstoffen. Bijvoorbeeld van de schimmels. Slakken zijn daarvoor zelf niet gevoelig. Ze hebben enzymen die de mens niet heeft. En ze kunnen daardoor omgaan met de zogenaamde fytopathogenen (ziekteverwerkers van bladeren) en veel andere giffen.

Slakken eten, die bladeren eten

Ik zou het liefst slakken eten die bladeren eten. Maar welke slakken eten bladeren? Een slak is niet kieskeurig, het eet wat ie op zijn bord krijgt. Het past zich dus aan zijn omgeving aan. Een slak heeft wel voorkeuren. Van de meeste slakken ligt die niet bij bladeren. Het weekdiertje eet het liefst afvalproducten van dood, verderf en schimmels. Maar dat kun je ook lezen als koolstofhoudend en organisch materiaal, mogelijk licht gistend en met verse, fruitige geuren. Als dat niet voorhanden is dan behelpt hij zich desnoods met een blaadje sla.

Dus als er in bos of tuin dode bladeren liggen, of dode wortels van eenjarige planten, dan likt ie zijn lipjes daarbij af. Door het eten daarvan zet hij het dode spul weer om in biologisch materiaal. Laat ze daarom maar lopen in de tuin, zeggen meerdere slakkendeskundigen in tegenstelling tot tuiniers.

Slakken eten ongewoon, behalve escargots

Er zijn in Nederland nauwelijks mensen die slakken eten. Na bovenstaande is duidelijk dat je alle slakken kunt eten, maar dat het enige voorbereiding behoeft. Slakken eten is bij ons dus ongewoon. Wel kennen velen, zoals Sjaak en ik, het eten van de Franse wijngaardslak, de escargot.

slakken eten - lege schelpen

Lege hervulbare schelpen

Is de wijngaardslak vergelijkbaar met andere slakken? Ja, in ieder geval met andere behuisde land- en tuinslakken. Je zou echter ook kunnen zeggen, dé wijngaardslak bestaat niet. In het algemeen beschouwd men zogenaamde Helix pomatia als de wijngaardslak. Maar in andere landen hebben ze het over andere soorten als ze over wijngaardslak spreken.

In Australië en meerdere Engelstalige landen gaat het dan over de Helicella verigata (ook wel Cernuella virgata genoemd). Wij kennen die als bolle duinslak. In Turkije gaat het over de Helix lucorum, een slak die iets groter is dan de Franse wijnslak. Zo zijn er meer slakken die wijngaardslak worden genoemd.

En het is ook niet ongebruikelijk dat je in Frankrijk een andere slak te eten krijgt. Want de wijngaardslak, de Helix pomatia, is beschermd. Vroeger kon je dat zien aan het huisje waarin het was teruggestopt. Tegenwoordig zijn die huisjes vaak van kunststof en horen ze bij de keukenbenodigdheden.

De wijngaardslak en slakken telen

Slakken worden al eeuwen gegeten, min of meer sinds de mens is gaan jagen. De Franse wijngaardslak die wij kennen is echter speciaal geteeld. Die lopen niet in het wild rond. De slakkenboer zorgt voor een specifieke ondergrond en voedsel. Waar een slak wel vrij rondloopt, bijvoorbeeld in een wijngaard, wordt het beschouwd als een plaag.

Maar niet alleen de Franse wijngaardslak kun je zelf telen. Andere slakken kun je op dezelfde manier voor eigen gebruik grootbrengen. Je kiest ze de soort dan natuurlijk uit op smaak. Want zoals gezegd de smaak van slakken verschilt, zoals smaken sowieso verschillen. Er zijn verrassend veel boeken en handleidingen over het kweken van slakken.

De beschreven wijngaardslak

Slak

Een slak, eigenlijk ook gewoon mooi om naar te kijken.

Slakken worden dus al eeuwen gegeten en mensen zullen daarbij onderling namen hebben gebruikt. Het was in 1758 natuurlijk Carolus Linnaeus die slakken wetenschappelijk beschreef en benoemde.

De wijngaardslak werd Helix pomatia, omdat Linaeus het huisje op een gedraaide appel vond lijken. Later kregen slakkensoorten die hij benoemde andere namen, maar die van de wijngaardslak bleef onveranderd. Vanwege de appel in de naam, wordt deze slak in Engeland ook wel Apple Snail genoemd

Het was de Duitse dierkundige Johannes Meisenheimer die begin 20ste eeuw een gedetailleerd boek schreef over de wijngaardslak Helix Pomatia. De naam Cernuella virgata, zoals de lastige wijngaardslak in bijvoorbeeld Australië wordt genoemd, komt van de Engelse botanicus Emanuel Mendez da Costa. Hij noemde het in 1778 in zijn boek ‘The British Conchology’.

Aanvullende informatie:

  • Naakslakken bevinden zich ongeveer 95% van hun leven in de bodem. Zie je een naaktslak in je tuin dan zijn er ongeveer 4 onder grond. Zie je er drie dan zijn er dus 12 onder de grond. Het geeft een indicatie van de hoeveelheid naaktslakken in je tuin.
  • Alle naaktslakken eten vooral en het liefst schimmels en zwakke planten. Ze helpen opruimen. Eten de slakken je goede planten, dan zijn ze daarop teruggevallen omdat ze bijvoorbeeld te weinig rottend materiaal in de bodem vinden. Zet in de tuin een bakje compost en ze zijn weer blij. Dat geldt overigens ook voor behuisde slakken.
  • Waarom slakken van bier en gemoute producten houden is ook interessant. Het heeft met hun spijsvertering te maken en de werking van de lever. Een slak produceert daarbij diastatische ferment. Dat wordt ook in grote mate verkregen bij het ontkiemen van granen en de productie van bier.
  • Lees over de Franse wijngaardslak, de escargot en de geschiedenis daarvan op wikipedia, en over de Helix pomatia, de wijngaardslak in het algemeen

Boeken en onderzoeken

  • Het boek ‘Die Weinbergschnecke ‘ (Helix pomatia) uit 1912 van de Duitse dierkundige Johannes Meisenheimer (PDF - 9,95 MB)
  • Emanuel Mendes da Costa schreef in 1778 over een ander ‘wijngaardslak’ (Cernuella virgata) in zijn boek ‘The British Conchology’ (PDF - 17,87 MB)
  • Australische onderoeker keken in 2013 naar soorten van de ‘wijngaardslak (Cernuella virgata)’ (PDF - 1,70 MB)
  • De Bruyne en collega’s schreven in 2009 ‘Onderzoek naar de verspreiding van de Wijngaardslak…’ (PDF - 833,85 KB)
  • Artikel uit 2014 met de titel ‘Dood doet leven’ van Bart Beekers en Leo Linnartz over zoiets als ‘de een zijn dood, is de ander zijn brood’ – uit het Natuurhistorisch Maandblad (PDF - 272,76 KB)

Slakken eten en telen

Er is met name in het buitenland veel informatie te vinden over het zelf telen van slakken. De wijngaardslak is bij wet beschermd, maar zelf telen mag natuurlijk wel. Enkele artikelen, boeken en websites.

  • Het veel aangehaalde boekje ‘Raising Snails’ van Rebecca Thompson uit 1996 (PDF - 290,87 KB)
  • Een rapport over het ’telen van eetbare slakken’ uit 2003 van Sonya Begg (PDF - 1,89 MB)
  • In Zuid Afrika zijn veel slakkenboerderij. Het rapport ‘Snail farming in West Africa’ uit 2008 is een handleiding (PDF - 2,22 MB)
  • Het rapport ‘Breeding and Growing Snails Commercially in Australia’ van B. Murphy uit 2001 is ook interessant (PDF - 744,19 KB)
  • De Teagasc (de Landbouw en Voedings Autoriteit van Ierland) bracht in 2020 een rapport uit over het zelf telen van slakken met daarin een kosten-baten overzicht (PDF - 731,56 KB)
  • De wikipedia-pagina ‘Helicícultuur‘ (= het kweken en verwerken van slakken) is een goede start bij het zelf telen van slakken
Print deze pagina
Bovenstaand bericht is geschreven op 5 oktober 2021 door in de categorie 2021, Algemeen, Geschiedenis

Een willekeurig bericht

Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.

4 thoughts on “Slakken eten, en weten wat je eet

  1. 1

    Op Kreta ontgiftte mijn gastheer zijn in de natuur geplukte slakken met rauwe spaghetti. Ken je die methode?

    • 2

      Ik ken de methode niet, maar er zullen ongetwijfeld meer methoden zijn. De genoemde methode met wortels lijkt me handiger, vanwege het oranje spoor dat geleidelijk verdwijnt en daardoor duidelijkheid geeft. Bij witachtige spaghetti ontbreekt dat ‘signaal’. Maar een echte Kretenzer staat dicht bij de natuur en weet ongetwijfeld na hoeveeel tijd de slak zijn gif heeft uitgekakt.

  2. Klamer, J.L.
    3

    Slakken eten slakken
    Ik rijd vaak over een fietspad. Bij bepaalde weersomstandigheden zijn er slakken die het gras aan de overzijde aantrekkelijker vinden. Ze starten de oversteek maar menig fietser kan ze niet ontwijken. De platgereden slak trekt andere slakken aan die zich aan 1e tegoed doen. Deze slakken krijgen ook een moorddadige wielrijder over zich heen en geplet trekken deze weer nieuwe slachtoffers. Etc

    • 4

      Da’s bijzonder, dat slakken hun soortgenoten eten. Of is dat niet bijzonder? Toch een beetje kanibalen dus.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *