Hoe kan het dat destructieve en niet-functionele gewoonten vaak zo verbazingwekkend lastig te veranderen zijn? Zelfs als je maar al te goed beseft dat drinken meer kapot maakt dan je lief is, dat de schurende ademhaling rechtstreeks met de sigaret te maken heeft en het vermijden van spoken of eeuwige piekeren je echt niet verder helpt. Veel mensen weten heus wat er ‘mis’ is,  maar toch is dat inzicht zelden genoeg om te veranderen. Veranderen is moeilijk om een een heel simpele reden: ons brein heeft een ingebouwde weerstand tegen verandering (tekst overgenomen van Marcelino Lopez).

Struisvogels

Dat geldt ook op macroniveau, als de oorzaak bekend is en de betrokkenen hard zouden moeten ingegrijpen. Zelfs als duidelijk is dat we afglijden naar een zekere afgrond blijven we argumenten zoeken. We blijven roepen, om maar niet te hoeven veranderen. In plaats van de schop in de grond, leggen we onze kop op het zand. (voor puristen, de struisvogel steekt zijn kop niet in het zand, maar legt zijn nek languit op de grond om minder op te vallen, struisvogelpolitiek)

Lapjes van de bekende deken

Een blunderend OM, een geldverslindende zorg, zichzelf verrijkende bestuurders in loondienst, blijvend speculerende banken en een verrotte moraliteit van veel burgers… het komt allemaal vanzelf goed met wat waarschuwingen, wat opgelapte wetteksten en andere stapjes tegen beter in. Want we weten wel dat de schop er echt in moet, maar die ingebouwde weerstand tegen verandering.

Belangen

Het is natuurlijk ook niet makkelijk beslissingen nemen in een cultuur waar iedereen het beter weet. Bij elk opperen van een oplossing/beleid staan er tientallen ‘deskundigen’ op die vertellen waarom de gevonden oplossing goed of slecht is. Als dan wordt besloten dat elke besluit beter is dan geen, staan de belangengroepen op.

Zij wijzen op de diverse groepen burgers die nadeel ondervinden bij uitvoering van het beleid. In het schijnbaar beste geval wordt van een mogelijk beleidsbeslissing om iets te veranderen/verbeteren, zoveel afgehaald dat er een halfslachtige oplossing wordt uitgevoerd (niet uitvoeren kan dan in bepaalde gevallen beter zijn).

WO III

foto: Aart Klein

Vier jaar geleden zei ik af en toe dat de enige oplossing een derde wereldoorlog is (have mercy, het staat hier buiten de context waarin ik het zei). Niet dat ik dat graag wil, maar wij mensen hebben iets buiten onszelf nodig om tot grote veranderingen te komen.

Een derde WO is dat natuurlijk niet, want die wordt ook door mensen begonnen. Nee, zoiets als de watersnoodramp in 1953 is beter. Dan moet de schop er letterlijk en figuurlijk in. Dan helpen halfslachtige oplossingen niet.

Tsunami over Europa

Maar om nu alleen een stukje van Nederland te treffen. We zitten immers met problemen op diverse niveaus, waarvan velen mondiaal. Een tsunami is waarschijnlijk beter … (hoe staat het met dat rotsblokje aan de zuidpunt van La Palma?).

Er zijn in de geschiedenis talrijke voorbeelden om mijn bovenstaand gelijk aan te tonen (hoewel er waarschijnlijk evenveel zijn die aantonen dat het ook anders kan). Een hele mooie vind ik zelf de documentaire serie van Ric Burns uit 1999 over de geschiedenis van New York (officieel 7 delig, later een 8ste toegevoegd over 9/11).