Vorige week vroeg iemand me naar de foto’s op mijn site. Het is niet de eerste keer dat ik daar vragen over krijg. Vanochtend kreeg ik een mailtje waardoor ik dacht er hier iets over te schrijven.

De meest gestelde vraag is of ik de foto’s op mijn site zelf heb gemaakt. Het antwoord is nee. Er staan er een paar op die ik zelf fotografeerde. Voor een ander deel komen specifieke foto’s op mijn site van fotografen die ik gevraagd heb hun foto te mogen gebruiken. De afgelopen drie jaar komen echter de meeste foto’s van gratis foto-aanbieders. Daarvan is Unsplash mijn eerste bron.

Foto’s op mijn site

Een tijdje terug had ik een lange lijst met gratis foto sites. Het leuke daarvan was dat er specialistische sites bij zaten, gericht dus op een bepaald omvangrijk onderwerp. Maar dat was voor de benodigde foto’s op mijn site ook direct lastig. Want ik schrijf hier over allerlei onderwerpen.

Een ander probleem met de lange lijst bleek dat sommige sites al snel weer uit de lucht waren. Of ze veranderden hun voorwaarden ongunstig. Vanzelfsprekend is de gebruikersvriendelijkheid van een site en de kwaliteit van de foto’s ook een argument. En dan zijn er nog sites waarbij de betrouwbaarheid van auteursrechten een probleem zou kunnen zijn.

Unsplash, mijn eerste keuze

Kiezen voor een gratis foto site als voorkeur was dus het meest praktisch. Na enige vergelijking tussen bedoelde sites koos ik voor Unsplash. In het begin vanwege de duidelijke voorwaarden. Later ook omdat ze een hoge kwaliteitseis hebben.

Unsplash voorwaarden

Die duidelijke voorwaarden laten zich eenvoudig in één zin vangen. Die luidt: Unsplash verleent een onherroepelijke, niet-exclusieve, wereldwijde copyrightlicentie om gratis foto’s van Unsplash te downloaden, kopiëren, wijzigen, distribueren, verspreiden en gebruiken, ook voor commerciële doeleinden, zonder toestemming van of vermelding van de fotograaf of Unsplash.

Daarbij komt dan nog de opmerking dat: de licentie niet het recht omvat foto’s van Unsplash te gebruiken of samen te stellen om een vergelijkbare dienst op te zetten.

Voor de foto’s om mijn site zijn twee dingen belangrijk: onherroepelijk en wijzigen.

Onherroepelijk recht

Onherroepelijk is de garantie dat een fotograaf de eerder verleende toestemming aan Unsplash niet kan intrekken. Dat zorgt er dus voor dat ik de foto’s kan gebruiken, zonder het risico dat een fotograaf ineens met een rekening komt. Vanzelfsprekend kan het nooit kwaad de gegevens van de fotografen te noteren tijdens het downloaden. En deze te bewaren natuurlijk.

Foto’s wijzigen mag

En de gekozen foto’s mag je wijzigen. Ik kan dus in Photoshop een foto veranderen zoals ik dat wil. Of ik kan twee of meer foto’s combineren. Zoals ik dat bijvoorbeeld deed bij de headers van ‘Kerst, een gezellig maar ook gevaarlijke tijd’ (2 foto’s), ‘Lichaamsvet verbranden en afvallen’ (3 foto’s) en ‘Slimpie, een slimme siroop‘ (2 foto’s + productfoto).

Kwaliteit van de foto’s

De foto’s van Unsplash hebben over het algemeen een goede tot hoge kwaliteit. Van sommige (professionele) fotografen die daar foto’s aanbieden weet ik inmiddels dat ze een betaalde foto-opdracht hadden. De klant betaalde voor de gewenste foto. Maar er waren vanzelfsprekend meer foto’s gemaakt. Daarvan werden er enkele op Unsplash gezet.

Compositie, resolutie en scherpte

Wat is kwaliteit bij foto’s? Voor mij is het dat kwaliteit bij foto’s een combinatie is van compositie, resolutie en scherpte. Om met dat laatste te beginnen. Een foto moet scherp zijn, in ieder geval op het hoofdelement van de foto. Niet meer en niet minder.

Resolutie

De resolutie moet voldoende zijn. Dat hangt natuurlijk af van het doel. Omdat ik de foto’s wil gebruiken op mijn site kan de resolutie minder zijn dan wanneer ik er een A0-afdruk van wil maken.

De foto’s op Unsplash hebben de resolutie van de gebruikte camera. Die kun je downloaden wanneer je bent ingelogd. Een stapje lager is vrijwel altijd voldoende. Ik neem daarom niet altijd de moeite om in te loggen.

Compositie

Bij foto’s die ik (vrijwel) ongewijzigd plaats vind ik compositie zeker belangrijk. Bij foto’s die ik gebruik in een eigen compositie vind ik dat, omdat ik ze toch verander, vanzelfsprekend minder belangrijk. Maar het speelt wel mee. Bij het beoordelen van foto compositie zou je kunnen werken met de regel van drie en dergelijke.

Ik heb echter genoeg ervaring met foto’s. Daardoor zie ik in een oogopslag of een foto een mooie compositie heeft en voor mij bruikbaar is. Helaas zie ik daarbij dan ook haast onbewust de storende elementen. Bijvoorbeeld dat iemand voor een lantaarnpaal is gefotografeerd die uit zijn hoofd steekt. Meestal is dat geen probleem, want ik gum dan de lantaarnpaal gewoon weg in Photoshop; het voordeel van mogen wijzigen.

Sites met gratis foto’s

Ik zou hier een uitgebreide lijst met gratis foto sites kunnen opnemen. Maar mijn ervaring is dat je met zo’n lijst altijd achter de feiten aanloopt: een site wordt opgeheven, de vergunning verandert en dergelijke. Het liefst zou ik zelf foto’s maken. Na het schrijven van een tekst heb ik daar echter meestal geen zin in. Bovendien zijn er allerlei onderwerpen waar ik zelf geen foto’s bij kan maken.

Dus kies ik snel voor een gratis foto’s. Het bewerken daarvan kost toch al vaak extra tijd. Ik adviseer je dus zelf een lijstje te maken van enkele sites die je bevallen. Dus eerst even via google enkele sites bezoeken, desnoods via gevonden lijsten. En er daar dan enkele opnemen in je bladwijzer-bestand. Ok, hieronder geef ik in volgorde mijn top 10.

Vergunningen

Het is bij het beoordelen van de sites met gratis foto’s zinvol te kijken naar de gebruikte vergunning. En daarbij in je achterhoofd te houden voor de toekomst dat ze de vergunning in de loop van de tijd kunnen veranderen.

Er zijn grofweg twee dingen waar ik rekening mee houd: registreren en gratis. En met twee typen vergunningen: publiek domein en eigen vergunning (publiek domein met wat extra).

Registreren en gratis

Er zijn foto sites waar je foto’s direct kunt downloaden. Bij andere moet je je eerst registreren. In deze tijd, waarbij zelfs een overheid slordig met je gegevens omgaat, registreer ik me pas na ampele overweging.

Er zijn ook sites met gratis en niet-gratis foto’s waar je je moet registreren. Die gebruik ik niet. Ze hoeven niet slecht te zijn. Maar over het algemeen vind ik ze schimmig; de gratis foto’s zijn doorgaans minder goede lokkertjes. Daarmee proberen ze je over te halen alsnog een foto te kiezen waarvoor je moet betalen. Bedoelde sites zijn overigens anders dan een gratis foto site die foto’s van een andere site toont, waarvoor je moet betalen.

Bij Unsplash heb ik me dus geregistreerd. Omdat ik hun aanbod goed vind, ik de foto’s soms ook in de hoogste resolutie wil downloaden en ik hun dienst wil ondersteunen. Bovendien houden ze dan mijn download geschiedenis bij. Daar kun je negatief naar kijken, maar ik vind het positief om later eventueel een foto terug te kunnen vinden.

Publiek domein en eigen vergunning

Wanneer je kiest zoals hierboven beschreven bij registreren en gratis heb je hoofdzakelijk te maken met publiek domein en eigen vergunning. Publiek domein zijn foto’s waarvan de maker minstens 70 jaar geleden is overleden en diens auteursrecht is verlopen. Of waarvan de maker de foto heeft vrijgegeven voor plaatsing in het publieke domein.

In dat laatste geval zijn er varianten waar je rekening mee moet houden. Die varianten gelden overigens niet alleen voor foto sites. Ze worden ook gebruikt bij losse foto’s die je op internet tegenkomt; waarbij de maker duidelijk heeft aangegeven dat hij of zij ze heeft vrijgegeven. Ik maak in dat laatste geval een screendump van de site met daarop de foto, de URL of naam van de fotograaf en het bericht over het vrijgeven.

Publiek domein

Publiek domein is dus alles 70 jaar na het overlijden van de maker of als de maker zijn werk heeft vrijgegeven. Volgens de Nederlandse wetgeving kan dat laatste niet, maar een rechthebbende kan wel verklaren dat hij of zij de rechten niet zal uitoefenen. Hij of zij behoudt dus wel de rechten.

Er zijn bij publiek domein zoals gezegd varianten. Die zijn er doordat publiek domein eigenlijk geen vergunning is. Het is eigenlijk een sympathiek gebaar, een methode om materiaal vrij te geven voor algemeen gebruik.

De varianten kom je tegen wanneer je de gratis foto’s tegenkomt of de sites bezoekt. Ze bestaan doordat de maker bij het in publiek domein plaatsen van zijn werk zelf mag bepalen welke eisen hij of zij daaraan stelt. In principe kan dat elke eis zijn. Maar in de praktijk beperkt het zich tot toestaan of verbieden, dus:

• Volledig vrij
• Naamsvermelding verplicht
• Commercieel gebruik
• Aanpassen en wijzigen
• Eigen vergunning

Er bestaan codes om de eisen snel duidelijk te maken. Maar in meerdere gevallen is me gebleken dat het toch goed is de voorwaarden te lezen. Bij makers die hun materiaal in publiek domein plaatsen bestaat in de praktijk ook nogal wat misverstand over de goede code.

Eigen vergunning

Een eigen vergunning is precies wat het zegt. Bij gratis foto sites gaat het daarbij meestal om een of meerdere toevoegingen op een publiek domein variant. Unsplash hanteert bijvoorbeeld CC0 (volledig vrij publiek domein) met als toevoeging dat je de foto’s niet mag gebruiken om een vergelijkbare of concurrerende gratis fotodienst op te zetten.

Andere aanbieders van foto’s, maar ook illustraties en andere auteursrechtelijk materiaal, kunnen andere eigen voorwaarden hebben bovenop een gangbare vergunning. Het is een van de redenen te kiezen voor enkele gratis foto sites, zoals mijn top 10.

Aanvullende informatie

De foto’s op mijn site komen de afgelopen jaren vooral van Unsplash. Je zult zien dat het de meeste vriendelijke site is. Andere gratis foto sites waar ik af en toe naar foto’s zoek staan hieronder. Sommige hebben een negatieve mix van dingen die ik hierboven beschreef, zoals mindere kwaliteit, lage resolutie en dergelijke. Of er zijn teveel pop-ups, lastige schermindelingen en dergelijke.

Top-10 van sites voor foto’s op mijn site

• Unsplash
• Pexels – is vergelijkbaar met Unsplash, maar met als extra voordelen een hoge resolutie downloaden zonder registratie en ook in het Nederlands
• StockSnap – is ook vergelijkbaar met Unsplash, en geen nadelen
• Pixabay – is ook vergelijkbaar met Unsplash, maar controle op gebruiksvoorwaarden verschilt per foto. Site is ook in het Nederlands
• Skitterphoto – op zich goed, maar vervelend dat onder elke gratis gevonden foto er minstens acht staan link naar betaalde stocksite
• RGBstock – registreren voor downloaden, wel site in het Nederlands
• PXhere – registreren voor downloaden in veel resoluties per foto. Als extra ook mogelijk een foto op te nemen in bijvoorbeeld website (embed zonder download).
• Public Domein Pictures – gratis lage resolutie, overige na registratie
• Creative Commons – de organisatie achter publiek domein. Niet alleen foto’s maar allerlei vrijgegeven intellectueel eigendom producten.
• Flickr – bekende site, maar met allerlei verschillende vergunningen door elkaar

Publiek domein varianten

Er zijn meerdere varianten op publiek domein. De in mijn top-10 genoemde sites, behalve Flickr, zijn allen CC0, volledig publiek domein. Ze hanteren dus dezelfde voorwaarden als Unsplash, zonder of met een eigen vergunning toevoeging.

Hieronder alle varianten in een afbeelding

Varianten in het publieke domein

De foto in de header heb ik zelf gemaakt. Het is door een vriend op een gratis foto site geplaatst.