Wanneer ik bepaalde mensen passeer houd in mijn adem in. Vaak nog tot zeker twintig meter als ik ze voorbij ben. Ik wil eenvoudig de walm van microben niet inademen. Want die beestjes zitten ongetwijfeld in de achtergebleven lucht, waarin ik daarna loop.

Het is ooit lang geleden begonnen. Ik heb het er vrijwel nooit met anderen over gehad, maar het komt weleens ter sprake. Zo ontdekte in de loop van de tijd dat meer mensen het doen. Zo ook Karel. Hij vertelde me een paar weken geleden dat hij, in dezelfde situatie als ik, zijn adem inhoudt in sommige gevallen. Karel was degene die het ‘de walm van microben’ noemde.

En dat was dus weer een bizar toeval. Daar kom ik zo dadelijk op terug.

Walm van microben en adem inhouden

Jaren geleden waren het vooral viezige mensen. Wellicht is het adem inhouden ooit begonnen toen ik iemand voorbij liep die stonk. Misschien begon het onbewust. Maar toen ik me ervan bewust werd, waarschijnlijk vrij snel daarna, kon ik het niet meer onbevangen doen. Hoewel ik het waarschijnlijk ook nog wel doe zonder erbij naar te denken.

Ik weet nu ook dat ik het niet altijd doe. En ik weet dat het niet per se viezige mensen zijn waarbij ik mijn adem inhoud om de walm van microben te vermijden. Het heeft dus niets met uiterlijkheden te maken. Dan voel ik de aandrang mijn adem in te houden wanneer ik iemand passeer, maar het waarom is onbewust ingegeven.

Niet alleen adem inhouden

Ik zag, bijvoorbeeld bij mensen waarmee ik een wandeling maakte, dat ze het ook deden. Ze hielden hun adem in. Ik zag het, maar sprak er verder niet met ze over. Zo kun je dus deze sub-kop lezen: ik was niet de enige die het deed.

Het slaat echter veel meer op iets anders dat ikzelf soms doe en wat ik ook bij anderen zag. Even een sprongetje opzij maken. De afstand vergroten. Als ik het zelf doe, dan meestal met een kwinkslag. Volgens sommigen slaat kwinkslag op een grappige uitspraak. Maar in dit geval vind ik het sprongetje ook wel een kwinkslag.

Daarbij zit soms wel spraak. Meestal gebruik ik echter de mimiek van bijvoorbeeld, ‘ik zal jou even wat extra ruimte geven’. En natuurlijk altijd met een onbedreigende glimlach.

De walm van microben en het toeval

Het bizarre toeval komt doordat ik in die week, waarin Karel me vertelde over zijn adem inhouden, een boek las. In dat boek met allerlei interessante informatie over microben, las ik over het onderzoek van de arts/hoogleraar Jack A. Gilbert. Hij startte met twee collega’s in 2010 het Earth Microbiome Project.

Het doel daarvan is het verzamelen van natuurlijke monsters van microbiële gemeenschappen over de gehele wereld. En deze te analyseren. Een enorm project vanzelfsprekend. Toch zijn er inmiddels ruim 200.000 biologische monsters genomen.

De omschrijving in het boek

In zijn boek ‘De Microben in ons’ vertelt Ed Yong over het project van Jack Gilbert. In zijn verhaal daarover schrijft hij:

Zoals we hebben gezien, scheiden wij mensen net als hyena’s, olifanten en dassen bacteriële geurtjes uit in de lucht om ons heen. Maar we scheiden ook de bacteriën zelf uit. Wij allemaal bezaaien de wereld voortdurend met onze microben. Iedere keer wanneer we een voorwerp aanraken, laten we er een microbiële afdruk op achter. Iedere keer als we lopen, praten, krabben, knikken of niezen, werpen we een gepersonaliseerde wolk micro-organismen de ruimte in. Iedere persoon brengt een aerosol van ongeveer 37 miljoen bacteriën per uur de lucht in.

De beeldende beschrijving die volgt zal ik je onthouden. Daar kun je je mogelijk zelf een voorstelling van maken, vanuit je eigen omgeving.

Adem inhouden en sprongetje

Uit de kennis over het project van Jack Gilbert en de overige informatie in het boek kun je meerdere conclusies trekken. In dit bericht bijvoorbeeld dat het niet gek is je adem in te houden en een sprongetje te maken. Maar je moet natuurlijk geen bacterie- en smetvrezende Howard Hughes worden. Want ontkomen aan microben is vrijwel onmogelijk. En het is ook niet nodig want ze horen bij het leven en de meeste zijn ons behulpzaam.

Aanvullende conclusie zou kunnen zijn dat het niet gek is om mondkapjes te blijven dragen. Maar die conclusie wil ik er niet uithalen.

De microben in ons

De titel van het boek is wellicht commercieel goed gekozen. Het dekt echter niet de lading van het boek. Slechts een klein deel gaat over de microben in ons en dan vooral over die onze darmen.

Het boek bevat echter vooral veel informatie over microben in het algemeen. Hoe bijvoorbeeld een bepaalde soort bacterie al eeuwen samenleeft met een dier of plant. Waarbij die ene bacteriesoort alleen bij dat ene dier- of plantensoort voorkomt. Zonder elkaar kunnen ze niet leven. Door meestal menselijke invloed raken ze echter van elkaar gescheiden. Waarna de bacterie zich soms tot een schadelijke microbe ontwikkelt.

Er komen in het boek talrijke projecten en voorbeelden voorbij over de werking van bacteriën. Die blijkt sterk te kunnen verschillen en afhankelijk te zijn van de gastheer en vele andere omstandigheden.

Darmflora

En de darmflora oftewel darm-microbioom komt ook ter sprake… aan het eind van het boek als er inzicht is verkregen over bacteriën, virussen en ander microben. Dan blijkt uit meerdere projecten dat er een enorme uitwisseling is van bacteriën, zoals aangehaald in het bovenstaande citaat uit het boek.

De kans is klein dat ze in je darmflora komen als je iemand passeert. En bovendien worden ze daar dan vrijwel altijd vernietigd door de bestaande bacteriën. Die zijn immers in grote meerderheid aanwezig.

Poeptherapie

Maar uitwisseling kan wel. En soms is dat gunstig. Dan gebeurt het echter niet bij passeren. De goede of gunstige bacteriën worden dan ingebracht met een eeuwenoude therapie, de zogenaamde poeptherapie.

Die therapie komt door de eeuwen heen om de zoveel tijd als een golfbeweging in werking of ter sprake. De momentele opgang is volgens Ed Yong te danken aan een Nederlands onderzoek. Het team van Josbert J. Keller deed in 2013 uitgebreid onderzoek met ‘fecale microbiota-transplantatie’. Zij deden dat bij mensen met terugkerende infecties met de Clostridium difficile bacterie.

Antoni van Leeuwenhoek en een museum

Het boek begint overigens met een overzicht van microben-onderzoek. Zo’n geschiedkundig verhaal begint vanzelfsprekend met Antoni van Leeuwenhoek, de veelzijdige onderzoeker. Hij maakte de ‘beestjes’ voor het eerst met zijn microscoop zichtbaar in een plasje regenwater.

Er komen meer Nederlanders ter sprake in het boek. Maar ook het eerste museum ter wereld dat geheel is gewijd aan micro-organismen, Micropia. Dat museum in de buurt van Artis werd in 2014 geopend. Naast een kijkje in de ontwikkeling van microscopen toont het vooral de wereld van microben.

Kennis opdoen

Het is beslist interessant boeken te lezen over microben. Zeker in deze tijd. Ik zou beginnen met de geschiedenis van mens en microbe. Van de boeken die ik daarover las vond ik ‘Deadly Companions’ van Dorothy Crawford het meest interessant. Maar ‘Plagues and Peoples’ van William H. McNeill is ook goed. Dat boek uit 1978 is aan het eind natuurlijk minder actueel dan het boek van Crawford uit 2018.

Boeken van wetenschapsjournalisten zijn daarna interessant. Zij geven doorgaans een beeld van huidig onderzoek. Eerder schreef ik al over het boek ‘Allemaal Beestjes’. Het is een journalistieke, maar ook wel persoonlijke wandeling van Job de Vrieze langs meerdere microbiologen en hun onderzoek. Het is een boek uit 2014. Het boven aangehaalde boek van Ed Yong is uit 2016. Het is dus uit ongeveer dezelfde tijd, maar het geef meer algemene uitleg.

Het boek van Yong toont aan waarom het af en toe goed is bewust de walm van microben te ontlopen. Maar evengoed vertelt het waarom dat nauwelijks zin heeft… tenzij een toekomstig onderzoek anders uitwijst.

Aanvullende informatie

• Profiel van de Britse hoogleraar Jack A. Gilbert bij de Universiteit van Californië San Diego (UCSD) en zijn onderzoeken op de wetenschappelijke zoekresultaten van google. Hij schreef in 2017 met collega Rob Knight het boek ‘Dirt is Good‘ (vuil is goed) (bij Amazon).
• Wiki over het project ‘Earth Microbiome Project