Ik kreeg een mail over de borstelkoppen van de Philips Sonicare. Iemand wilde, naar aanleiding van mijn bericht over elektrische tandenborstels, weten welke opzetborstels hij moest kopen. Ik had die informatie inderdaad niet in mijn bericht meegenomen, meldde ik hem. Maar ik heb het wel uitgezocht toen ik toen ik nieuwe borstelkoppen nodig had. Philips noemt de borstelkoppen overigens opzetborstels.

Borstelkoppen op de site van Philips

Mijn eerste bron voor informatie over de borstelkoppen van de Philips Sonicare was vanzelfsprekend de site van Philips. Dat bleek een teleurstellende ervaring. De pagina’s zijn gevuld met non-informatie en adviezen die koopgedrag moeten stimuleren. Van de producent had ik diepgaander informatie verwacht, met wellicht zelfs wetenschappelijke onderbouwing.

Er is een virtuele adviseur. Dat betekent niet meer dan dat een programmaatje met keuzes, een algoritme, je naar een uitkomst leidt. Ik voerde drie varianten uit. Daarbij gaven er twee het bijna volledige assortiment als resultaat, sorry advies.

Het assortiment

Philips meldt dat het twintig opzetborstels heeft: A3, W, W2, C2, C3, G3, i, ProResults en Sonicare for Kids. Dat zijn er inderdaad slechts negen. De marketing afdeling vond het leuk de 4 en 8 stuks verpakking als aparte borstels te tellen. Als ze dat ook met de witte en zwart borstels hadden gedaan kwamen ze op vierentwintig borstels.

Ik houd het op A3, W, W2, C2, C3, G3 en de i van Intercare. Die laatste zat op mijn nieuwe Sonicare. Volgens de Philips website heeft het extra lange haren. Daardoor verwijdert het 7 x meer tandplak tussen de tanden dan een gewone tandenborstel. Dat stond al op de verpakking van mijn elektrische tandenborstel.

De borstelkoppen

Alle borstelkoppen van Philips zijn verschillend. Het zichtbare verschil zit vooral in het ontwerp. Of beter in de stand van de haren, de groepering daarvan en de kleuren. Ik neem aan dat de ontwerpers van Philips allerlei voorwaarden meekregen voor elke specifieke borstel.

Ongetwijfeld gaf onderzoek daarbij aan wat bijvoorbeeld de stand van een groepje borstelharen op de borstel moest zijn. Alleen al met die, wellicht wetenschappelijk onderbouwde, informatie had Philips een interessanter verhaal kunnen vertellen op hun site. En alleen zij hadden dat kunnen doen.

Ik moet mijn informatie dus uit allerlei andere bronnen halen.

C2 en C3

De C typen borstelkoppen richten zich op tandplak. De positie van de groepjes haren op de borstel, hun lengte, de plaatsingshoek zorgen voor effectieve reiniging. De punt van de C2 borstel is iets gebogen. Daardoor kun je ook gemakkelijk de tanden en kiezen aan de achterkant van je mond bereiken.

Beide C borstelkoppen zijn ontworpen om optimaal gebruik te maken van de sonische beweging. Die combinatie zorgt ervoor dat de haren strak langs het tandvlees wordt geperst en vloeistof diep tussen de tanden.

De C3 heeft flexibele zacht rubberen zijkanten die zich aan de vorm van de mond aanpast. Het borstelontwerp verwijdert 10x meer tandplak dan een normale tandenborstel.

W en W2, uh W2 en W3

Philips hanteert op hun site W en W2. In de handel zijn dat respectievelijk W2 en W3, waarbij de W staat voor Whitening. Deze borstel hebben een diamantvorm. Ze zijn gericht op vlekverwijdering op het oppervlak van je gebit. Ben je een roker, drink je veel thee of rode wijn dan gebruik je deze borstelkop. De diamantvormige borstelharen helpen je tanden witter te maken, waarbij Philips dit al toezegt na 7 dagen gebruik.

Het verschil tussen W2 en W3 zit vooral in de grootte van de borstel. Die raakt bij de grotere W3 vier keer zoveel van het tandoppervlak. En je tanden zijn al in 3 dagen witter. De W3 borstel selecteert bovendien automatisch de optimale reinigingsmodus voor het beste resultaat (als de tandenborstel daarvoor geschikt is).

G2 en G3

De G2 en G3 of voluit de G2 en G3 Optimal Gum Care zijn bedoeld voor mensen met permanent of tijdelijk gevoelige tanden en/of tandvlees. Bij Gum denken wij Nederlanders wellicht aan een zacht stukje rubber, maar Gum Care betekent tandvleesverzorging.

Een gebit kan door verschillende oorzaken gevoelig zijn. Bijvoorbeeld een infectie, tandbederf, (tand)operatie of slijtage van glazuur. Heb je in het verleden hard gepoetst dan kun je teruggetrokken tandvlees hebben dat poetsen gevoelig maakt.

Het is verstandig bij gevoelige tanden je tandarts te raadplegen. Hij of zij kan meer vertellen over de oorzaak. Wellicht dat met een kleine aanwijzing de gevoeligheid al vermindert.

I van InterCare

De Interclean, vanzelfsprekend met een i, gaat diep tussen de tanden. Het komt daardoor op moeilijk bereikbare plaatsen. Ze hebben daartoe ook extra lange borstelharen. Die staan bovendien dicht op elkaar. Ze kunnen daardoor verborgen tandplak aanpakken.

Het is vooral gericht op goed houden of verbeteren van het tandvlees en de tandvleesrand. De 45 graden stand bij het poetsen, waarover de consumentenbond in hun test bericht, geldt met name voor deze opzetborstel.

A van All-in-One

Het opzetstuk met A is voor alle bovenstaande. Philips noemt het de All-in-One. Met het A opzetstuk zou ik volgens Philips dus kunnen volstaan met één borstelkop.

In de praktijk kun je heel goed meerdere borstels gebruiken. Ik gebruik zelf de C2 en de Intercare. Zoals ik het eerdere bericht meldde blijkt uit onderzoek dat tandwetenschappers 4 minuten poetsen aanbevelen. Mijn Philips doet bij een beurt 4 x 30 minuten, voor de vier kwadranten van een gebit. Met twee beurten en verwisselen van een opzetstuk, kom ik dus op die 4 minuten.

Poetsen en poetstijd

Uit onderzoeken blijkt dat de meeste mensen nog steeds verkeerd poetsen. En bovendien te kort. Dat is niet iets van de laatste tijd, waarin mensen het steeds drukker lijken te hebben. Als begin vorige eeuw schreven onderzoekers dat het slechts was gesteld met het poetsgedrag.

Het voordeel van een elektrische tandenborstel is dan op zijn minst dat meerdere poetszaken zijn ingebouwd. Op zijn minst is er een poetsduur, zoals bij die van mij 4 x 30 seconden. Maar afhankelijk van het type tandenborstel zijn er ook aanwijzingen over poetsdruk en poetsbeweging. En er zijn zelfs tandenborstel die bijhouden op je wel alle plekjes van je gebit hebt gehad.

Poetsbeweging

Onlangs zag ik weer iemand in een film zijn tanden poetsen met een elektrische tandenborstel. Het was een jongen die met het apparaat enorm door zijn mond ragde (= ruw heen en weer bewegen). Dat is niet de bedoeling. De tandenborstel moet het werk doen. Als gebruiker beweeg je het apparaat eenvoudig rustig door je mond. Zoals ik las in een onderzoek, ‘houd de tandenborstel vast alsof het een kleurpotlood is’.

In principe kun je bij elke opzetborstel dezelfde beweging gebruiken. Maar in praktijk kan het handig zijn rekening te houding met de functie. Zoals gezegd zul je dan de Intercare bijvoorbeeld schuiner houden, 45 graden. De C-varianten houd je echter vlakker, omdat de kop de vorm van de tanden volgt.

Enkele onderzoeken naar borstelkoppen

• Een onderzoek als een catalogus met borstelkoppen en hun vormgeving. Het werd in 2013 uitgevoerd door Marsha Voelker en collega’s. Hun verslag verscheen in de Journal of Dental Hygiene (PDF - 3,48 MB).
• Een Indonesisch team was geïnteresseerd in de effectiviteit van borstelkoppen met scherpe en ronde vorm. Ze schreven hun bevindingen in 2010 in een tijdschrift voor tandheelkundigen (PDF - 321,23 KB).
• Een Nederland onderzoeksteam uit Amsterdam bekeek in 2016 in samenwerking met een Amerikaan en Duitser naar teruggetrokken tandvlees. Zij wilden weten of de afrondingen van borsteluiteinden daar effect op hadden. Zoals we zagen heeft Philips daar ook rekening mee gehouden met hun G borstelkop (PDF - 337,49 KB).
• En in 2021 keek ook Ballini met zijn collega’s naar de borstelkop. De Nederlandse titel van hun Engelse rapport: Een vergelijking van handmatige tandenborstels met nylon haren versus thermoplastische elastomeer tandenborstels in termen van reinigingseffectiviteit en de biologische potentiële rol op de gezondheid van het tandvlees (PDF - 2,35 MB).

Nog enkele leuke onderzoeken

Ok, het heeft niets te maken met bovenstaande verhaal over borstelkoppen. Maar ik vond nog een paar leuke artikelen bij onderzoeken. Hieronder vier daarvan.

• In een artikel uit 1917 in het tijdschrift van de National Dental Association schrijft een Crosby: ‘Ik maakte de tanden schoon en adviseerde hem zijn tanden te poetsen met puur zout, en in drie maanden waren de tanden stevig in de kassen en het tandvlees in een perfecte staat.’ En ‘Als een tand enkele jaren, laten we zeggen acht tot tien, na uitbarsting vrij blijft van bederf, is de kans groot dat hij gedurende minstens een langere periode immuun blijft.’ (PDF - 192,66 KB)
• William Charters schrijft in 1922 in het Tijdschrift voor tandheelkundig onderzoek: ‘Ik geloof dat de meeste mensen verkeerd hebben geleerd hoe ze hun tanden moeten poetsen door instructie van het platform (wat dat dan ook is RvM) en in tandenborstellessen, of door het lezen van tandenborstel- en tandpasta-adverstenties. Ik heb veel van dergelijke gevallen genezen met geen ander instrument dan een tandenborstel.’ (PDF - 500,71 KB)
• Van recenter datum is het artikel van Robert Aunger. Hij schrijft in 2007 voor het Internationaal Tandjournaal over tandenpoets routines: ‘Regelmatig tandenpoetsen wordt beschouwd als een uitstekende preventieve maatregel voor de bestrijding van tandplak.’ Vaak is daarbij aanpassen van het poetsgedrag nodig. Daarvoor geeft hij in zijn artikel meerdere strategieën (PDF - 411,26 KB)
• En tenslotte nog het onderzoeksverslag over een 41-jarige vrouw. Ze kreeg epileptische aanvallen, uitsluitend van het tandenpoetsen. Alle aanvallen vonden plaats met een specifiek gevoel van seksuele opwinding en orgasme-achtige euforie, die werd gevolgd door een periode van bewustzijnsverlies. Je kunt het natuurlijk beter zelf even lezen (PDF - 188,17 KB), maar ik parafraseer alvast uit het rapport: ‘De vrouw had op 22-jarige een operatie gehad waarbij haar baarmoeder was verwijderd. Na de operaties kreeg ze geen orgasmes meer tijdens seksuele geslachtsgemeenschap of masturbatie. Twee jaar later voelde ze zich plotseling seksueel opgewonden tijden het tanden poetsen. Etc.’

En tenslotte nog een Engels overzicht van Philips zelf. Ik noemde het de Philips tabel van borstelkoppen (PDF - 411,89 KB).

Veelgestelde vragen

• Hoeveel verschillende opzetborstels biedt Philips voor de Sonicare aan? Philips noemt er twintig, maar dat is inclusief variaties in verpakking en kleur. In feite zijn er zeven hoofdtypen: A3 (All-in-One), W2/W3 (Whitening), C2/C3 (Plaque Control), G2/G3 (Gum Care) en de i (InterCare).
• Wat is het verschil tussen de C2 en C3 borstelkop? De C2 heeft een gebogen punt voor betere bereikbaarheid achterin de mond. De C3 heeft flexibele zijkanten die zich aan de mond aanpassen en verwijdert tot 10x meer tandplak dan een gewone tandenborstel.
• Waarom heeft Philips W en W2 borstelkoppen? De W staat voor Whitening. W2 en W3 zijn in de handel gebruikelijke termen. W3 is groter en reinigt een groter oppervlak, en belooft wittere tanden in slechts 3 dagen.
• Wat is het verschil tussen de G2 en G3? Beide zijn bedoeld voor gevoelige tanden en tandvlees. De G3 past zich beter aan de vorm van je gebit aan en is zachter, geschikt bij teruggetrokken tandvlees of na tandheelkundige ingrepen.
• Waarvoor is de InterCare (i) borstel bedoeld? De InterCare bereikt dankzij langere haren ook moeilijk bereikbare plaatsen tussen tanden. Deze opzetborstel is gericht op tandvleesgezondheid en tandplakverwijdering tussen de tanden.
• Wat doet de A3 All-in-One borstelkop? Deze borstel combineert eigenschappen van andere koppen en is geschikt voor algemeen gebruik. Toch kiezen veel mensen, zoals de auteur, liever voor een combinatie van gespecialiseerde opzetstukken.
• Zijn er wetenschappelijke onderzoeken naar deze borstelkoppen? Ja, er zijn diverse onderzoeken, onder andere over vorm, borsteluiteinden, effect op tandvlees en effectiviteit bij tandplakverwijdering. Philips noemt deze zelden op hun website.
• Wat is de juiste poetstijd met een elektrische tandenborstel? Tandartsen adviseren 4 minuten poetsen. De meeste Sonicare borstels zijn ingesteld op 4 x 30 seconden. Je kunt dit combineren met meerdere opzetstukken.
• Moet je anders poetsen met verschillende borstelkoppen? In principe niet, maar het kan helpen rekening te houden met de functie. De InterCare houd je bijv. schuin onder 45°, terwijl je de C-serie vlakker houdt voor optimale tandoppervlak-reiniging.
• Wat is het nut van een elektrische tandenborstel ten opzichte van handmatig poetsen? Elektrische tandenborstels helpen je automatisch met juiste duur, druk en beweging. Sommige modellen signaleren ook als je plekjes overslaat.
• Hoe betrouwbaar is de productinformatie op de site van Philips? Volgens de auteur valt de website tegen: veel marketing, weinig inhoudelijke uitleg. Informatie over borsteltypes moet je vaak elders zoeken.

Veelgestelde vragen

• Waarom koos ik voor een Philips Sonicare tandenborstel? Ondanks de overname door een Chinees bedrijf en eerdere twijfels over Philips, koos ik toch voor Philips Sonicare vanwege de onderzoeksresultaten en persoonlijke voorkeur.
• Wat is de toegevoegde waarde van onderzoeken bij het kiezen van een elektrische tandenborstel? Onderzoeken geven inzicht in effectiviteit bij tandplakverwijdering, tandvleesontsteking en gebruiksgemak. Ze helpen om merken objectiever te vergelijken dan op basis van reclame of mond-tot-mondreclame.
• Welke tandenborstel kocht ik uiteindelijk? De zwarte Philips Sonicare 4300 HX6800/43, een basismodel met timer en drukwaarschuwing, zonder overbodige extra’s.
• Is Philips of Oral B beter volgens onderzoek? Geen van beide merken scoort consequent beter. Sommige studies geven de voorkeur aan Oral B, andere aan Philips. De keuze hangt af van persoonlijke voorkeur, type tandenborstel en specifieke gebruikssituatie.
• Wat vond ik van de test van de Consumentenbond? Verrassend genuanceerd. Ik had eerder slechte ervaringen met hun tests, maar deze beoordeling (2020) kwam overeen met zijn eigen conclusies op basis van onderzoek.
• Wat zijn belangrijke functies op een elektrische tandenborstel? De belangrijkste extra’s zijn een timer (meestal 4 x 30 seconden) en een waarschuwing bij te veel druk. Andere functies zijn handig, maar maken het poetsen niet noodzakelijk effectiever.
• Wanneer moet je de borstelkop vervangen? Volgens Philips na 3 maanden. Onderzoek wijst echter uit dat de borstelkop nog effectief is zolang de haren niet zichtbaar naar buiten steken voorbij de basis van de kop.
• Wat is de juiste poetstijd voor een elektrisch tandenborstel? De standaardaanbeveling is 2 minuten, 2 à 3 keer per dag. Onderzoeken laten echter zien dat 2 keer 4 minuten betere resultaten geeft bij plakverwijdering.
• Wat is een goede houding tijdens het poetsen? Houd je tandenborstel als een kleurpotlood. Zo behoud je controle en varieer je automatisch de poetsrichting, wat zorgt voor betere dekking.
• Wat is het verschil in poetshouding tussen merken of typen borstels? Voor tandvleesverzorging raden sommige onderzoeken aan om afwisselend onder 45 en 135 graden te poetsen. De vorm van de borstelkop kan daarbij een verschil maken.
• Hoe scoorde de Philips Sonicare 4300 in de test van de Consumentenbond? Als goede tweede, met 4,5 van de 5 sterren. Alleen de Oral B Smart 5 500 W scoorde hoger met een volledige vijfsterrenscore.