Ik kwam mijn collectie Uncle John’s Bathroom Reader boeken tegen. Een leuke hereniging met prachtige verzameling feitjes en verhaaltjes. Ik ben gek op feitjes. Niet eentje, maar veel achter elkaar zoals in deze boeken. Ik zal hieronder vertellen waarom. Maar eerst het mooiste feit. Een feit waarbij je je voorstellingsvermogen moet gebruiken.

Er zit een man op de WC. Hij heet John Javna en hij verveelt zich. Wat kun je doen op dat kleine kamertje als ‘nature calls’, denk hij. Een spelletje voor nummer honderd, is dat wat? De ene keer verblijf ik echter lang in de betreffende ruimte, mijmert hij verder. Een andere keer ben ik al snel klaar.

Uncle John’s Bathroom Reader

John houdt ook gek van feitjes en hij is de bedenker van Uncle John’s Bathroom Reader. Het is 1987. Een jaar later brengt John met zijn broer Gordon het eerste exemplaar uit. Het blijkt het begin van een uitgebreide reeks boeken met trivia-weetjes en korte artikelen. Boeken voor op het toilet of in de badkamer. Die je kunt oppakken en lezen tot je klaar bent met het legen van je lichaam of voor even genoeg feitjes hebt gelezen.

Boeken die je niet van het begin tot eind hoeft te lezen. Waar je ook middenin kunt begin of op een willekeurige pagina. Want dat is het leuke van feitjes, ze staan op zichzelf. En bij veel achter elkaar, zit er altijd wel eentje bij waarbij je gedachten een eigen richting gaan. Eenzelfde feitje kan daarbij zelfs elke dag een andere gedachte oproepen..

Feitjes 1

• Hoeveel is 111.111.111 x 111.111.111 ? Antwoord: 12345678987654321
• Vince, de oudere broer van Al Capone, was politieman in Nebraska.
• Goudvissen waren oorspronkelijk groen. Chinezen kweekte ze met verschillende kleuren.
• Het woord software is in 1958 bedacht door de wiskundige John W. Tukey.
• De wis- en natuurkundige Isaac Newton bedacht de klapdeuren voor het gemak van zijn katten.
• Het Griekse volkslied heeft 158 coupletten.

Het begin van Uncle John’s Bathroom Reader

Er zijn allerlei verhalen, podcasts en degelijke over het ontstaan van Uncle John’s Bathroom Reader. Dat bekijken, beluisteren en lezen gaat echter van mijn feiten-leestijd af. Dus ik houd het kort en feitelijk.

John kwam uiteindelijk van de WC. Dat weet ik zeker. Hij vertelde zijn idee daarna aan zijn 3 jaar jongere broer Gordon. Die vond het geweldig. Ze gingen daarna direct samen aan de slag. De eerste Uncle John’s Bathroom Reader kwam immers al in 1988 uit. En ze schreven eerder al samen boeken. Bijvoorbeeld in 1983 Sixties over de Amerikaanse popcult van de zestiger jaren.

In het eerste boek staat een lange lijst vrijwilligers. Die hebben ze dus opgetrommeld om het eerste boek te kunnen maken. Het boek werd uitgegeven door het Bathroom Readers Institute. Dat was ondergebracht bij uitgeverij St. Martin’s Press Publishers.

Voortgang

De WC-boeken beleefden een enorm succes. Tot rond het millennium het digitale tijdperk echt doorbrak in de Amerikaanse boekenwereld. Veel boekenwinkels die daar niet snel genoeg op bijstuurden gingen failliet.

Uitgevers moesten omgaan met een nieuw distributiekanaal, boekenclubs en ketens van warenhuizen. Dat vroeg om een andere werkwijze, waar de meeste uitgevers geen ervaring mee hadden. De meeste lieten het over aan Advanced Marketing Services.

Dat bedrijf had min of meer een monopolie in het onderhandelen met warenhuizen en boekenclubs over grote afnames en kortingsboeken. Toen dat distributiebedrijf in 2007 failliet ging trok het veel uitgevers met zich mee, door achterstallige betalingen.

Rechten van het boek

Portable Press, inmiddels de uitgever van Uncle John’s Bathroom Reader boeken, ondervond daardoor ook problemen. Wat het faillissement voor gevolgen had, is onduidelijk. Het Bathroom Readers Institute was waarschijnlijk van de broers Javna, waardoor ze ook de rechten hadden op de boeken. Mogelijk waren zij ook eigenaar van Portable Press.

In 2007 vierden ze het 20 jarig jubileum met een verzamelboek. En in 2008 kwam Uncle John’s Unsinkable Bathroom Reader uit.

Het boekconcept was toen al enkele keren aangepast. Van korte verhaaltjes naar tidbits, combinaties van die twee of een meer encyclopedische vorm. Naast de jaarlijkse uitgave verschenen ook verzamelboeken, omnibussen en specials.

Stoppen en doorgaan

Bathroom Readers Institute is vanaf het begin gevestigd in Ashland. Daar wonen ook de meeste familieleden van de familie Javna. Gordon verhuisde daar in 2000 naar toe om voor zijn ouders te gaan zorgen. In 2015 koopt Readerlink Distribution Services, een grote uitgever en distributeur, uitgeverij Portable Press.

Een jaar later stapt Gordon Javna op als uitgever bij het Bathroom Readers Institute en houdt het bedrijf op te bestaan. De drie vaste medewerkers en de vele vrijwilligers gaan verder. Uitgeverij Portable Press blijft onder de nieuwe eigenaar de Uncle John’s Bathroom Reader boeken uitbrengen.

Feitjes 2

• Tussen 1873 en 1878 sloeg de US Munt zilveren dollars, exclusief voor de handel met China.
• Augurken zijn onderdeel van de komkommerfamilie. Komkommers zijn fruit, eetbare vruchten. Dus in feite is een augurk dat ook.
• In 1987 werd het merk Prozac in de Verenigde Staten van Amerika goedgekeurd als medicijn. Prozac is een product met de stof fluoxetine, een antidepressivum.
• Het eerste boek over onderhoud van een particuliere tuin was ‘The Art of Beautifying Suburban Home Grounds of small extent’ uit 1870. De schrijver was Frank Jesup Scott (1828-1919).
• Na de Oscar-uitreiking van 1989 maakten enkele filmliefhebbers bezwaar tegen de aankondiging ‘And the winner is …’. Dat zou suggereren dat de ander vier verliezers waren. In 1990 werd het ‘And the Oscar goes to …’.

Ik vind feiten leuk

Ik schreef dat ik gek ben op feitjes. Regelmatige lezers weten dat natuurlijk. Eerder schreef ik over titbits, de geschiedenis van quizzen en onlangs nog over David Feldman. Of ik meldde en passant in een tekst dat ik feitjes leuk vind.

Het is ook de reden dat ik naar enkele kwissen op televisie kijk. Enkele, want de meeste gaan me te langzaam; te weinig vragen in een bepaalde tijd. Het zijn vooral ego-strelingen van BN’ers en marginaal bekenden die BN’er willen zijn.

Waarom vind ik feiten leuk?

Zoals ik hierboven schreef lees ik er het liefst een aantal achter elkaar. Dan zit er altijd wel eentje bij die me raakt, aan het denken zet of op andere wijze iets met me doet. Verder heb je niet veel aan feiten op zichzelf.

Door een feitje ga ik op zoek. Ik wil meer weten over het verhaal erachter of omheen. Maar het kan ook zijn dat ik twijfel of het klopt. Zoals ik op deze site vaak schreef, er wordt zoveel overgeschreven en als feit gepresenteerd. Terwijl het feit niet klopt.

Vaste, tijdelijke en twijfel feiten

Dat heb ik een beetje tegen de Uncle John’s Bathroom Reader boeken. Het is een mix van vaste, tijdelijke en twijfel feiten. Dat George Washington de eerste president van de Verenigde Staten van Amerika was is een feit. Een vast feit want het gegeven zal niet veranderen.

Maar dat Ed Kriege recordhouder frankfurter eten is, blijkt een tijdelijk feit. Het was een feit toen het boek uitkwam. Maar Kriege is inmiddels verdrongen van de lijst door Joey Chestnut, die al vanaf 2007 winnaar is van de hotdog-vreetwedstrijd. En in 2021 maar liefst 76 broodjes met worst naar binnen werkte in 10 minuten. Tijdelijke feiten kunnen een boek dus snel gedateerd maken.

En er zijn twijfel feiten. Dat zijn vaste feiten die mogelijk nog worden weerlegd. Het hierboven genoemde boek bijvoorbeeld over tuinonderhoud bij huizen van particulieren. Wie weet vindt een historicus in de toekomst een boek dat nog ouder is.

Statistische feiten

Statistische feiten lijken op tijdelijke feiten (en in feite zijn ze dat ook…). Maar ze hangen altijd aan jaartallen. Ze zijn bedoeld als momentopname. Door de verschillende momenten naast elkaar te leggen kun je er wel feiten uit halen.

Het is dan echter wel handig als je gebruikte bronnen kent. Zoals ik al eens schreef heb ik mijn bedenkingen bij onderzoeksmethoden. Het is leuk voor een wetenschapper om er een nieuwe hypothese aan op te hangen. Maar de resultaten worden te vaak gepresenteerd als vaste feiten. Of in ieder geval door damesbladen en ‘publiek’ zo als vast feit opgepakt.

Feitjes 3

Statistische feitjes uit een Uncle John’s Bathroom Reader uit 2006.

• Noord-Amerikanen gebruiken ruim 18 miljard water per dag om de WC door te spoelen.
• De wereldbevolking is sinds 1850 met 500% toegenomen.
• 76% van de Amerikanen zegt nooit aan illegaal gokken te hebben deelgenomen.
• In 2006 was 25% van de Amerikaanse mannen langer dan 1 meter 82. In 1900 was dat nog 4%.
• Van de verkoop van kaarsen wordt 40% gedaan in de week voor Kerst (in Amerika).
• De kans dat je binnen vier maanden een loterij wint is 1 op 17 biljoen. Het overkwam Evelyn Marie Adams bij de New Jersey lottery in 1985 en 1986.

Aanvullende informatie

• Een feit: er zijn vanaf 1988 ruim 15 miljoen boeken van Uncle John’s verkocht.
• Interview van Dan Skinner met Gordon Javne bij het uitkomen van het nieuwste boek in 2021
• Podcast op de website ‘Products of the Mind’ met Gordon Javne

In de header een Gordon (links) en John met de omslag van het eerste Uncle John’s Bathroom Reader uit 1988.