Raymond Smullyan

Raymond Smullyan, grappen en grollen

Alweer acht jaar geleden plaatste ik op deze site een puzzel. Daarbij staat de opmerking dat ik alle boeken heb van Martin Gardner en veel van zijn collega’s. Een van die collega’s is Raymond Smullyan.

Eind vorige eeuw ontdekte ik hem min of meer toevallig. Ik zocht iets op internet en kwam een filmpje tegen waarin hij werd geïnterviewd. Een markante man met een bijzondere uitstraling. Niet de saaie docenten uitstraling van Gardner, die evengoed kruidenier had kunnen zijn.

Raymond Smullyan viel op met zijn witte baard en lange haren. Vooral echter door zijn ogen. Die straalden pret uit en als hij lachte deed hij dat met zijn gehele gezicht. Ze konden kort daarna ook serieus kijken en zelfs wat verlegenheid tonen.

Raymond Smullyan

Raymond Smullyan, die in 2017 overleed, heeft evenals Gardner en uitgebreide reeks bezigheden achter zijn naam staan. Hij stond bekend als filosoof, logicus, Taoïst en meer. Van alle omschrijvingen trok mijn aandacht vooral naar goochelaar, concertpianist en puzzelaar.

Het filmpje dat ik tegenkwam op internet gaat over het boek ‘Lady of the Tiger’. Zoals voor de meeste non-fictie en puzzelboeken ging ik in die tijd naar tweedehands boekenzaken in Utrecht. Bij Godefroy Boeken vond ik niet het genoemde boek. Maar er lag wel een ander boek van SMullyan, met de vreemde titel ‘What Is the Name of This Book?’.

‘What Is the Name of This Book?

Het boek begint met een verhaaltje over hoe hij geïnteresseerd raakte in logica en puzzels. Ik bladerde na het te hebben gelezen nog even door het boek en besloot het te kopen. Mijn eerste boek van Raymond Smullyan.

Op Wikipedia las ik later over zijn muzikaliteit, die hij erfde van zijn ouders. En over hoe zijn interesse in allerlei onderwerpen ontstond en groeide. Maar zo’n verhaaltje als in mijn eerste boek van Raymond Smullyan lees je er niet.

Zijn kennismaking met logica

Mijn kennismaking met logica was op zesjarige leeftijd. Het gebeurde op deze manier: op 1 april 1925 lag ik ziek in bed met een griepje of zoiets. ’s Morgens kwam mijn broer Emile, die tien jaar ouder is dan ik, mijn slaapkamer binnen en zei: “Nou, Raymond, vandaag is het 1 april, en ik zal je voor de gek houden zoals je nog nooit voor de gek gehouden bent!”

Ik wachtte een hele dag op hem om me voor de gek te houden, maar dat deed hij niet. Laat die avond vroeg mijn moeder me: “Waarom ga je niet slapen?” Ik antwoordde: ‘Ik wacht tot Emile me voor de gek houdt.’ Mijn moeder wendde zich tot Emile en zei: ‘Emile, wil je het kind alsjeblieft voor de gek houden!’ Emile wendde zich toen tot mij en de volgende dialoog volgde:

Emile: Dus je verwachtte dat ik je voor de gek zou houden, nietwaar?
Raymond: Ja.
Emile: Maar dat deed ik niet?
Raymond: Nee.
Emile: Maar je verwachtte het wel van mij, nietwaar?
Raymond: Ja.
Emile: Dus ik heb je voor de gek gehouden, nietwaar?

Lateraal denken bij De Bono

Dat ik het boek kocht kwam overigens vooral door een herkenning. Ik was al jaren geïnteresseerd in het laterale denken van Edward de Bono, nadat ik eind zeventiger jaren in Londen de ‘kleine denkcursus’ bij hem volgde.

In het boek van Raymond Smullyan las ik enkele raadsels die op lateraal denken lijken:
Twee Amerikaanse indianen zitten op een boomstam, een grote en een kleine indiaan. De kleine is de zoon van de grote, maar de grote is niet zijn vader. Wat is hier aan de hand?

Het bekende laterale raadsel van De Bono is:
Een vader en zoon zijn onderweg met de auto en krijgen een ongeluk. De vader overlijdt en de zoon wordt met spoed naar een ziekenhuis gebracht voor een operatie. De chirurg komt de operatiekamer binnen en zegt: ‘hem kan ik niet opereren, het is mijn zoon’.

Korte verhalen en gezond oud worden

Ik lees puzzelboeken als een boek met korte verhalen. In plaats van een kort verhaal, lengte zoals een verhaal van Roald Dahl, lees ik dan een raadsel of meerdere uit het puzzelboek. Het spreekt waarschijnlijk een ander deel van mijn hersenen aan. En dat vind ik leuk. Waarschijnlijk zou ik nu ook kunnen zeggen: ik vind het leuk en het is ook nog goed op weg naar een oude dag.

Want daar zijn wetenschappers het steeds meer over eens … vooral Erik Scherder en Dick Swaab. Je moet je hersenen in beweging houden. Niet zoals veel ouderen nu nog doen, met elke dag dat vaste patroon van kruiswoordpuzzel, een breiwerkje of een leesboek. Maar een mix daarvan. Ga als oudere een taal leren of kunstgeschiedenis studeren.

Raymond Smullyan en de mix met taoïsme

Zo’n mix kun je vinden bij Raymond Smullyan. Hij schreef meerdere boeken over Kurt Gödel en vooral over diens onvolledigheidsstelling. De stelling die de wereld van de wiskunde op zijn kop zette. En waar talrijke wiskundigen hun plasje over deden.

Ik doel met de mix natuurlijk vooral op de logica- en puzzelboeken van Smullyan. En op bijvoorbeeld een van zijn eerste boeken, The Tao is Silence. Daarin legt Raymond Smullyan uit wat de Oosterse filosofie kan betekenen voor Westerlingen.

Het is geen puzzelboek, herinner ik me mijn gedachte bij een later bezoek aan Godefroy Boeken. Maar de tekst op de achterflap nodigde me uit. “Voor mij”, schrijft Smullyan, “betekent taoïsme een staat van innerlijke sereniteit gecombineerd met een intens esthetisch bewustzijn. Geen van beide alleen is voldoende; een puur passieve sereniteit is een beetje saai, en een door angst geteisterd bewustzijn is niet erg aantrekkelijk.”

Als marketeer met veel belangstelling voor creativiteit, fotografie en vormgeving sprak de combinatie sereniteit en esthetiek me waarschijnlijk aan. Ik heb het boek uiteindelijk (nog) niet gelezen.

Raymond Smullyan, een veelzijdig leven

Raymond is het derde kind van de in Antwerpen geboren Rus Isodor Smullyan en de Britse Rosina Freeman. Ze emigreren in 1907 naar de Verenigde Staten. Daar wordt twee jaar later broer Emile geboren, bekend als de econoom Emile Benoit, en vier jaar na hem zus Gladdys. Op 25 mei 1991 ziet Raymond het levenslicht in New York City.

Vijf na zijn overlijden op 6 februari 2017 beginnen zijn familieleden en oud-studenten de Raymond Smullyan Society. De bijbehorende website bevat privé foto’s en een biografie. Met de website willen ze interesse stimuleren in het denken, werk en leven van Raymond Smullyan.

Niet-wiskundige vergelijkingen

Hier iets schrijven als een biografie doe ik daarom niet en er is bovendien een uitgebreide Engelse wiki. Maar ik maak wel vergelijkingen, alleen niet wiskundig. Vergelijkingen eenvoudig omdat het leuk is.

Ga eens naar de foto’s kijken op de website van de Society. Ik vind dat de wat oudere Raymond en Jan Rot op elkaar lijken. Je moet wellicht de baard wegdenken… en ik hoor een voormalig vriendin al zuchten. Want zij kon de overeenkomsten die ik zie bij dit soort vergelijkingen op uiter- en innerlijkheden niet zien.

Waarom niet is mij een raadsel. Maar wellicht had ze gelijk en kun je beter genieten van de raadsels waar Smullyan over schreef.

Aanvullende informatie

  • Het antwoord op de laterale raadsel is: De grote indiaan is moeder van de kleine indiaan. En de chirurg bij het verongelukte zoontje is zijn moeder.
  • Martin Gardner was bekender. Wellicht omdat hij een regelmatig column had in tijdschriften. En zijn raadsels zijn toegankelijker. Die van Smullyan zijn moeilijker, hoewel hij ze doorgaans opbouwt vanaf eenvoudig en ze van uitleg voorziet.
    • Zoals bijvoorbeeld in het boek ‘Logical Labyrinths’ uit 2009, waarin hij het leugen/waarheid vraag van Edgar Abercrombie bespreekt. En ook leuk, het hoofdstuk is getiteld ‘Be Wise, Generalize‘.
  • De boeken van Smullyan zijn nauwelijks verkrijgbaar in Nederland. Bol.com geeft wel een redelijk overzicht. De boeken zelf moet je waarschijnlijk tweedehands zoeken.
  • De familie Smullyan
    • Isodor Smullyan (Antwerpen, 25 mei 1877 – New York, 21 juli 1953)
      Rosina Freeman (Engeland 1875 – New York, 15 juli 1961)
    • Emile (New York City, 14 juli 1909 –
    • Gladys (New York City, 19 januari 1913 –
    • Raymond (New York City, 25 mei 1919 – Hudson (NY), 6 februari 2017)
  • Adhemar François Bultheel schreef na het overlijden van Raymond Smullyan een uitgebreid verhaal over diens leven (PDF - 1,00 MB). En in een andere vorm deed Melvin Fitting dat ook (PDF - 167,13 KB)
  • Grappen en grollen? Dat is toch wel het beeld dat in de verhalen rond Raymond naar voren komt. Hij vond het leuk te entertainen. Dat deed hij met een recital op de piano tijdens een feestje. Waar hij de gasten vanzelfsprekend ook onderhield met zijn raadsel en puzzeltjes, of ze iets bijbracht over filosofische vraagstukken.
Print deze pagina
Bovenstaand bericht is geschreven op 2 augustus 2022 door in de categorie 2022, Algemeen, Geschiedenis

Een willekeurig bericht

Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *