Er wordt al lange tijd onderzoek gedaan naar friemelen. Het op de markt komen van de Fidget Spinner vergrootte de interesse bij wetenschappers. Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat friemelen helpt bij diverse activiteiten.

Het levert bij sommige mensen wellicht wat negatieve associaties op. Of ze plaatsen het bij kinderen. Ouderen herinneren zich de vermaningen uit hun jeugd, ze mochten niet friemelen.

Zij denken dan aan de oude uitleg van de Van Dale: peuteren, prutsen, met je vingers ergens aan zitten. Een moderne Nederlandse uitleg is: onrustig en zonder doel (iets) met de vingers en/of handen bewegen.

Friemelen, dat is meer dan je denkt

Bij wetenschappelijk onderzoek is friemelen echter veel concreter en breder gedefinieerd. De voorbeelden zie je dagelijks in grote getale in je omgeving.

friemelen in James Bond film

Het zijn mensen die met hun benen, of één been, continu op en neer bewegen, een pen in hun hand ronddraaien, op de bovenkant van een potlood kauwen, of ondoordacht spelen met een rubberen onderzetter, paperclip of ander voorwerp.

Een mooi voorbeeld vind ik ook de programmeur in de James Bond film Goldeneye uit 1995. Hij moet een programmeertaak oplossen. Terwijl hij dat doet drukt hij een balpen in en uit. Dat het zijn dood wordt, na de iconische uitspraak ‘I am invincible’, is leuk voor het dramatische effect in de film. Wetenschappers beschouwen het klikgedrag met de balpen als friemelen. Maar waarom doen die programmeur en anderen dat?

Wetenschappelijk onderzoek

Onderzoek naar friemelen loopt sterk uiteen door de onderzoeksvraag. Wetenschappers hebben verschillende invalshoeken om er naar te kijken. Velen gebruiken daarbij wel ongeveer dezelfde definitie. Naast bovenstaande komt daarbij dat friemelen vooral een zich herhalende activiteit is.

In plaats van een definitie hanteren veel onderzoekers vooral een of meerdere voorbeelden. Dat zijn vaak dan de producten die ze gebruiken bij hun onderzoek, bijvoorbeeld een stress balletje, een klontje klei of sinds 2017 de fidget spinner.

Wetenschappelijke invalshoeken

Vanwege de verschillen in wetenschappelijke disciplines lijken de onderzoeken divers. De ene onderzoeker kijkt naar verschil in leervermogen van kinderen die al dan niet friemelen. Andere onderzoekers willen weten welke invloed een theaterbezoek heeft op friemelgedrag, of zwaarlijvige mensen het vaker doen en of het wellicht met stress te maken heeft of juist niet.

En zo kan ik nog wel enkele, soms bizar lijkende, voorbeelden geven. Wat te denken bijvoorbeeld van enkele Britse onderzoekers. Zij wilden weten of zittende vrouwen die niet friemelen sneller overlijden. Hun conclusie past in een populair wetenschappelijk rubriek van een damesblad: Friemelen vermindert het risico op overlijden door langdurig zitten.

Friemelen helpt bij zittende activiteiten

Omdat we tegenwoordig vooral veel zitten, kunnen we ons die conclusie al ter harte nemen. Maar er zijn veel interessantere onderzoeksresultaten. Daarbij is het vooral prettig dat de verschillende wetenschappelijke disciplines tot min of meer dezelfde resultaten komen. Resultaten waardoor we kunnen zeggen: friemelen is goed voor je.

En dat kun je zelf eenvoudig ervaren als je friemelt of gaat friemelen. Want dat laatste blijkt ook uit sommige onderzoeken, je kunt je omgeving inrichten op friemelen. Waarom de ene mens meer friemelt dan een ander is nog niet duidelijk. Maar met friemelspullen om je heen kun je jezelf verleiden tot dat herhalend prutsgedrag.

Waarom het helpt bij activiteiten

Onderzoekers zijn het er in het algemeen over eens dat friemelen de aandacht op een activiteit verhoogt. Je verbetert dus je focus op iets dat je aan het doen bent.

Het geeft volgens andere onderzoeken meer energie en het verhoogt je creativiteit. En heb je spanningen door de activiteit, dan helpt friemelen je te kalmeren.

Leg je tijdens de uitvoering van een activiteit je aandacht op het friemelproduct dan leidt dat je vanzelfsprekend af. Je gedachten kunnen dan ook verder afdwalen, tot zelfs iets dat je dagdromen zou kunnen noemen. De mate waarin dat gebeurt verschilt per persoon.

Meer voordelen van friemelen

Zijn er meer voordelen? Ja, uit enkele onderzoeken blijkt dat je korte termijngeheugen verbetert wanneer je friemelt tijdens een activiteit. Mensen die friemelden bij het luisteren naar een verhaal of het kijken naar afbeeldingen, konden daarna veel meer voorbeelden opnoemen van wat ze hadden gehoord of gezien.

We noemden al het verminderde risico op overlijden bij langdurige zitten. In dat resultaat van onderzoek zullen de meeste mensen nauwelijks interesse hebben. Maar uit een soortgelijk onderzoek blijkt ook dat mensen die friemelen meer calorieën verbruiken.

Friemel je tijdens een activiteit dan verbrandt je ongeveer 30% meer calorieën dan zonder het ondoordachte gepeuter of gepruts. Dat loopt zelfs op naar 40% als je staat tijdens het uitvoeren van die activiteit. Als je niet gelijker tijd teveel snackt, kun je dus zelfs afvallen.

Waarom friemelen

Wellicht herken je jezelf als friemelaar. Ben je iemand die al snel een paperclip, pen of ander voorwerp pakt om mee te prutsen, op te bijten of iets dergelijks? De onderzoekers zijn er nog niet uit waarom jij dat doet en een ander persoon minder.

Wel weten ze inmiddels dat er uitgesproken friemelaars zijn en anderen die de neiging tot friemelen nauwelijks hebben. En er zijn dus ook onderzoekers die melden dat je het kunt stimuleren door friemelproducten in je omgeving te plaatsen. Daarmee blijken ook de niet-friemelaars aan het friemelen te slaan.

Negatieve associatie in je voordeel

In de inleiding schreef ik over de mogelijk negatieve associaties. Die komen vooral voort uit het verleden en blijken enigszins cultureel bepaald. Ze komen uit een tijd waarin je niets mocht en veel nadruk werd gelegd op etiquette (hoe heurt het?).

Een negatieve associatie is bijvoorbeeld dat je je verveelt. Wanneer je met iemand spreekt en jij friemelt, dan kan de ander denken dat je zijn of haar verhaal saai vindt.

Friemelen leidt een ander af

Uit diverse onderzoeken blijkt echter dat friemelen niets met (jouw) verveling te maken heeft. Maar het leidt een ander wel af.

Wanneer je een activiteit in afzondering uitvoert, heb je dus geen last van de negatieve associatie die een ander eventueel heeft. In andere situaties kun je een ander er wel mee afleiden.

Neurologische kant van friemelen

Vanzelfsprekend zijn er ook bij friemelen onderzoekers die naar de hersenen kijken. Ze zien bij friemelende deelnemers met elektroden op hun hoofd allerlei hersenactiviteit. Die vindt plaats op meerdere plaatsen in de hersenen. Maar vooralsnog zijn daar weinig conclusies aan te verbinden.

In ieder geval niet meer dan dat het hersengebieden zijn die je eetlust beïnvloeden, en dus mogelijk verminderen. Of die je energie regelen en deze wellicht verhogen.

Praktische kant van friemelen

Ik ben er na het lezen van de onderzoeken van overtuigt dat friemelen helpt. Friemelen is goed voor je. De voordelen van friemelen wegen ruimschoots op tegen de nadelen (als die er al zijn).

In de praktijk zijn de voorbeelden van wat friemelen is onuitputtelijk. Volgens sommigen is zelfs neuspeuteren een vorm van friemelen. Maar ik zou het toch liever zoeken bij andere vormen, die bovendien langdurig herhaald kunnen worden.

Jouw persoonlijke friemelomgeving maken

Dus leg wat paperclips, een stressballetje of ander producten losjes naast je toetsenbord. Stop wat prutsspul in je broekzak als je onderweg bent. Pas je friemelproducten aan bij jouw favoriete bezigheden en interesses.

En vindt iemand dat hij of zij iets moet zeggen over jouw friemelen, laat ze…. Het zijn dan ongetwijfeld gestreste personen die de voordelen van dat gepruts niet kennen.

Aanvullende informatie

• Ik heb ruim 2000 onderzoeken gevonden over friemelen. Veel gaan over de wiskundige kant van de Fidget Spinner en aanverwante onderwerpen. Ik heb er drie uitgezocht waarbij het min of meer over zaken gaat die hierboven worden bedoeld:
  • Koepp en zijn collega’s keken ‘Stoelgebaseerd friemelen en energieverbruik’ (PDF - 2,40 MB)
  • Deze gaat over de Spinner, maar Vandana Kaushik keek ook naar de fysieke kant (PDF - 1,04 MB)
  • Katherine Isbister deed heel veel onderzoek naar alles rondom friemelen. Dit is er eentje met collega Chen Ji naar Kunstmatige Intelligentie om emoties ter beïnvloeden (PDF - 1,81 MB)
• zie ook het bericht ‘Roller Ball voor training van polsen‘