Gisteren las ik dat King pepermunt in 1922 als merk is geregistreerd. Daarnaast ken ik Wilhelmina pepermunt. In je jeugd ontwikkel je een voorkeur voor merken, mijmerde ik gisteren bij het bericht.

Ik heb altijd een voorkeur gehad voor King. Komt dat omdat hun merk bekender was in mijn jeugd en beter verkrijgbaar. Of kwam het door mijn moeder. Ze had altijd een rolletje King in haar handtas. Pas veel later ontdekte ik Wilhelmina pepermunt.

King pepermunt

Na het bericht over de merkregistratie van King kijk ik even naar de geschiedenis van het bedrijf. Die begint met Nico de Vries. Hij is meesterknecht bij de Friese Suikerwerk-, Kandij- en Pepermuntfabriek in Sneek. Als hij in 1902 voor zichzelf wil beginnen krijgt hij financiële hulp van Gerrit Tonnema. Het bedrijf van De Vries wordt mede daarom Tonnema genoemd.

In 1922 registreren en zijn twee compagnons de merknaam KING. Dat heeft niets met het koninklijk huis te maken. Het staat voor ‘Kwaliteit In Niets Geëvenaard’. De Vries zou het hebben bedacht bij een bezoek aan Engeland. Ik denk nu dat KING vooral een reactie is op Wilhelmina pepermunt; ik kom daar zo op terug.

Vreemde merk- en bedrijfsnamen

Om op deze manier een merk- of bedrijfsnaam te bedenken komt nu wellicht vreemd over. Maar het is gebruikelijk rond die eeuwwisseling. Denk bijvoorbeeld aan de HEMA, wat staat voor ‘Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam’, opgericht in 1926. Of aan Pope. Oh nee, dat staat in de volksmond voor ‘Productie Overschot Philips Eindhoven’, maar is genoemd naar de ingenieur die het bedrijf begon.

Nou ETOS dan, opgericht in 1918. Dat staat voor ‘Eendracht, Toewijding, Overleg en Samenwerking’. Zo zijn er meer bedrijven waar de naam is gevormd door een abbreviatie of acroniem.

Het Wilhelmina pepermuntje

Na de geschiedenis van King kijk ik ook naar die van Wilhelmina pepermunt. Wow, dat voor mij zo lang onbekende merk bestaat niet alleen langer, maar is ook veel interessanter en leuker.

Om met dat laatste te beginnen. Tonnema, de fabrikant van King pepermunt, is vanaf 1988 door meerdere bedrijven overgenomen. En nu eigendom van Cloetta, een Zweedse snoepgigant.

Familiebedrijf Hellema

Terwijl Wilhelmina pepermunt al vanaf 1892 wordt gemaakt door de firma Fortuin. Banketbakker Willem Hendrik Fortuin richt dat bedrijf op in 1842 in Lemmer. Kort daarna verhuist hij het bedrijf naar Dokkum. Tot ongeveer 1880 maakt hij zogenaamde Engelse pepermunt. In 1888 gaat het bedrijf over op industriële productie van suikerwerk.

Het blijft ruim honderd jaar in de familie Fortuin.

In 1982 neemt de familie Hellema uit het nabij gelegen Hallum het over. Het is nog steeds in dat familiebedrijf, dat bovendien de naam Fortuin in ere houdt. Dat is toch veel leuker dan dat gegoochel met aandelen en dividenden voor aandelen bij multinationals. Andele Hellema begon overigens in 1861 ook als banketbakker.

Wilhelmina pepermunt

In tegenstelling tot Tonnema maken Fortuin en Hellema voornamelijk merkloos snoepgoed. Snoep dat we echter wel herkennen. Als ik het goed heb uitgezocht blijft het Wilhelmina pepermunt lange tijd het enige merk.

Pas in 2016 brengt Fortuin, zoals gezegd blijft die naam behouden, salmiak- en zwartwit producten uit. Het krijgt de merknaam Sil, met daarbij een cartoon gezichtje van een kapitein. Ik zie in dat gezicht echter vooral een verwijzing naar de bekende strandjutter uit het boek van Cor Bruijn.

Aanleiding voor de Wilhelmina pepermunt

In 1892, bij het 50-jarig bestaan, wil de familie wat promotie maken. Hoe doe je zoiets leuk. Hans Ferree schrijft het jaren later: wil je aandacht, mensen over de vloer of zoiets, dan vier je een jubileum of andere gedenkwaardige gebeurtenis.

Gurbe Jan Fortuin, zoon van de oprichter, combineert het jubileum met de twaalfde verjaardag van prinses Wilhelmina. Hij vraagt koningin Emma of het een pepermuntje naar haar dochter mag noemen. ‘Je doet maar, wat je niet laten kan’, luidt ongeveer het antwoord.

Het pepermuntje krijgt een afbeelding van Wilhelmina in reliëf. En vier jaar later krijgt de firma Fortuin het predicaat Hofleverancier.

Het pepermuntje van Wilhelmina in tabletvorm

In een verhaal over de geschiedenis van KING pepermunt las ik over het muntje. Nico de Vries, de oprichter dus, zou het tegen 1920 hebben bedacht. En het was een van de redenen om KING als merk te deponeren. Tot zijn ‘creatieve vondst’ wordt pepermunt in brokken geleverd. Hij maakt er een tabletje van volgens het verhaal. Maar dat is onjuist natuurlijk. Hooguit is hij degene die het als eerste in een rol doet.

Wilhelmina pepermunt is al in 1892 een tablet. Maar ook zij zijn niet de bedenkers daarvan. Want al in 1780 komt het Londense bedrijf Smith & Company met het merk Altoids. Het brengt als eerste pepermunt tabletten, die het bedrijf verpakt in een blikje.

Pepermunt begint als medicijn

Wanneer je naar de geschiedenis van pepermunt kijkt zie je dat het lange tijd als medicijn wordt gebruikt. Dat begint al in rond 1500 voor Christus in het Oude Egypte,. Daar zijn sporen van dat gebruik teruggevonden. Vandaaruit komt het naar Europa.

Het gaat bij medicinaal gebruik voornamelijk om de pepermuntolie, dat de basis vormt van het uiteindelijke pepermuntje. Zelfs Altoids en latere toepassingen worden nog tot ver in de 19de eeuw verkocht met medische argumenten. Altoids gooit het daarbij op darmklachten, maar richt zich geleidelijk ook op de verfrissende adem.

En dat is, zo blijkt als je kijkt naar de schaaltjes pepermunt bij restaurants, nog steeds een reden zijn dat mensen naar pepermunt grijpen. In Nederland is dat in veel gevallen een Wilhelmientje of King. Oh ja, denk je ook niet dat KING in 1920 een reactie was op het succes van Wilhelmientje?

Aanvullende informatie

• Over pepermunt in het algemeen is nog veel interessants te vertellen. Het heeft een rijke geschiedenis rond het pepermuntplantje. Er zijn ook veel onderzoeken naar gedaan, met allerlei invalshoeken. Wellicht dat ik er nog eens op terugkom.
• Nico de Vries wordt op 18 februari 1860 geboren in Sneek en overlijdt daar op 7 februari 1947. Hij trouwt op 24 mei 1885 met Hester Rienstra. Ze krijgen vier zoons: Gerben (1886 – 1968), Theo (1887 -1963), Nico jr (1895 – 1972) en Piet (1904 – 1985).
  • De 42-jarige Nico de Vries begint de snoepfabriek Tonnema in 1902 met twee compagnons. Dat zijn de dan 35-jarige suikerwerker Hillebrand Wip en de 25-jarige boekhouder Anne Zandstra. In 1919 verlaat Wip het bedrijf en in 1924 laat Zandstra zich uitkopen. Dan zitten al drie zoons van de oude Nico in de zaak, die dan vooral wordt geleid door Nico jr., de derde zoon. Met Gerben, de oudste zoon en als enige niet in de zaak, bedenkt Nico jr. de merknaam KING.
• Willem Hendriks Fortuin is geboren op 3 oktober 1816 in Lemsterland en overlijdt op 12 juni 1883 in Dokkum. Hij trouwt in 1841 met Trijntje Gilberts Reitsma. Ze krijgen zeven kinderen. Op 19 augustus 1855 ziet Gurbe Jan, de jongste zoon, het levenslicht. Daarna volgt nog een dochter.
  • Gurbe Jan Fortuin gaat in de zaak werken. Hij trouwt in 1878 met Zwaantina Johanna Aalfs. Zij krijgen vijf kinderen. Daarvan neemt Dirk, de middelste, de zaak over als Gurbe Jan op 1 juli 1914 overlijdt.
• De websites van Fortuin en Hellema. Er is ook een aparte website over Wilhelmina pepermunt. Lees daar bijv. hoe ze de verpakking steeds milieuvriendelijker maakt en hoeveel plastic ze daarmee besparen.
  • Er is ook al eens onderzoek gedaan naar het zwerfafval van Wilhelmina pepermunt ( Overzicht-Wilhelmina-Pepermunt-Zwerfafvalkompas-2020 (2 downloads ) ).
• Van de voedingswaarde van een pepermuntje moet je je niet te veel voorstellen. Het is bijna voor 100% suiker. Nou vooruit, laten we zeggen 98,5% suiker. De rest is voor tweederde water en eenderde eiwit. Een pepermuntje weegt ongeveer 2 gram.
  • De bijna 100% suiker maakt het interessant hoe Fortuin toch een suikervrije pepermunt kan aanbieden.
• Het Wilhelmina pepermunt is tegenwoordig in meerdere smaken verkrijgbaar, waaronder