
Beslissingsmoeheid – een rode en blauwe polo
Je hebt vast weleens van beslissingsmoeheid gehoord. Het lijkt een beetje op keuzestress. Vaak vertellen teksten over beslissingsmoeheid over de successen van Steve Jobs, Mark Zuckenberg en anderen. Het gaat daarbij altijd over hun kleding, zoals de grijze T-shirts van de Facebook-eigenaar.
Hij staat ’s ochtends voor zijn kledingkast met grijze hemdjes, wat het T-shirt oorspronkelijk was. Daar kan hij bijna gedachteloos zo’n shirtje pakken. Daardoor verspilt hij geen kostbare energie aan besluitvorming (het kiezen uit meerdere mogelijkheden) en hoeft zelfs niet te beslissen (knoop doorhakken).
Zwarte kleding
Steve Jobs droeg vrijwel altijd een zwarte coltrui en denim spijkerbroek. Een collega die ik lang geleden wekelijks ontmoette droeg altijd een zwart overhemd en zwarte broek. Ik vroeg hem eens ‘waarom?’. Zijn antwoord had niets te doen met beslissingsmoeheid. Hij vertelde iets over wassen.
Het klonk zo onwerkelijk dat ik vergeten ben wat hij precies zei. Met beslissingsmoeheid in gedachten kan ik er nu wel iets van maken. Als je alleen zwarte kleding hebt hoef je niet na te denken over het wasmiddel. En wellicht zelfs niet over de stand van de wasmachine.
Beslissingsmoeheid – een rode en blauwe polo
Ik schreef al eens dat ik truien met V-hals in allerlei kleuren heb. Het zijn ongeveer veertig truien, waarvan meerdere in blauw- en roodtinten. In het begin kocht ik verschillende merken. Op een gegeven moment hield ik het bij één merk. Ongemerkt speelde daar beslissingsmoeheid wellicht al een rol. Want elk merk rommelt weer anders met maten, pasvorm en dergelijke. Dat is een uitzoekerij.
Mijn verzameling poloshirts is even talrijk en divers. Ik heb ze in allerlei kleuren. Maar rood- en blauwtinten zijn ook hier het sterkst vertegenwoordigd. En al ruim twee jaar zijn dat de enige kleuren die ik draag.
Een rode en blauwe polo
Dat ik een rode of blauwe polo draag, kun je verklaren uit mijn kennis van beslissingsmoeheid. Maar ik houd het op gemakzucht. Zelfs als ik constateer dat de keuze tussen blauw en rood slechts een stapje verder gaat dan de zwarte coltrui van Steve Jobs.
Er ligt namelijk nauwelijks een beslissing aan ten grondslag. Het gaat bijna gedachteloos. Ik pak gewoon op gevoel een rode of blauwe polo van de stapel.
Yin en Yang, rood en blauw
Dat je iets doet vanuit voorkomen van beslissingsmoeheid kun je pas zeggen als je met dat fenomeen bekend bent. Of als je het hebt gekoppeld aan een activiteit. Ik kende vanzelfsprekend de onderzoeken rond besluitvorming, keuzestress en dergelijke. Maar pas veel later koppelde ik die aan mijn dragen van een rode of blauwe polo.
Veel eerder zag ik dat de vrijwel onbewuste keuze samenhing met mijn stemming. Het was een yin-yang greep in de kast, waar alleen achteraf iets over te zeggen viel. Als ik me sloom voelde greep ik wellicht een rode polo, was ik overactief dan koos ik het koelere blauw. Maar ongemerkt koos ik ook voor rood als ik naar een informeel feestje ging. En had ik een blauwe in mijn hand wanneer ik naar een formelere bijeenkomsten moest.
Terugkijkend kon ik ook bij een rustige enigszins slome gemoedstoestand in een blauwe polo lopen. Laat anderen maar bekijken hoe zoiets werkt; wanneer je zonder of bijna zonder beslissing een gekleurde polo uit je kast haalt.
Beslissingsmoeheid
Veel onderzoekers naar beslissingsmoeheid koppelen het aan wilskracht. Ik las ooit een onderzoek waarin wilskracht als een spier werd voorgesteld. Evenals spieren in je lichaam kan wilskracht vermoeid raken. Een volgende stap is beslissingsmoeheid zien als wilskrachtspijn, zoals spierpijn, dacht ik toen ik dat las.
Bij elke beslissing doe je volgens de betreffende onderzoekers een kleine workout. Op een gegeven moment begint de wilskrachtspier moe te worden. Dan ga je minder goede of zelfs domme beslissingen nemen. Je komt dan in de fase dat beslissingsmoeheid is ingetreden.
Om dat te voorkomen hebben genoemde en andere directeuren een gelijkvormig gekleurde kledingkast. Hoeven ze voor hun kledingkeuze hun wilskrachtspier niet te vermoeien. Voor mezelf houd ik het bij de rode en blauwe polo nog steeds op gemakzucht.
Optelsom van grote en kleine beslissingen
Wanneer ik serieus iets wil zeggen over beslissingsmoeheid, dan zie ik het als een optelsom. Je hebt om te beginnen grote en kleine beslissingen. Dus moet je een waarde toekennen aan soorten beslissingen. Bij een neuropsycholoog zou die eenheid van die waarde wellicht hersenactiviteit zijn of verbruikte (denk)energie.
Maar als leek zou ik gewoon kiezen voor cijfers tussen 1 en 10 of 100. Het kiezen van kleding krijgt dan bijvoorbeeld 4 punten. Een besluit van Steve Jobs over het glas van een iphone krijgt dan 50 punten en zijn beslissing over de aan- of verkoop van een bedrijf wellicht 100 punten.
Totaal aantal beslissingspunten
De conditie van mensen zal verschillen. Maar stel dat iedereen elke ochtend 2000 beslissingspunten krijgt, dan begrijp je dat een kapitein van de industrie spaarzaam met zijn beslissingen wil omgaan. En zich ’s ochtends niet met kleine beslissingen wil bezighouden. Als de wilskrachtspier nog niet moe is, neemt hij het liefst de grote beslissingen.
Dat is overigens bekend. De Zuckenbergs doen in hun jobs de grote besluiten het liefst ’s ochtends. Dan kunnen ze ’s middags gaan golfen, zouden wij zeggen. Maar het is dus vooral vanwege die beslissingsmoeheid. Dat ze ’s middags een balletje het bos in slaan door de verkeerde golfstok te gebruiken is immers minder rampzalig dan een foute beslissing op het werk.
Bslissingsmoeheid en tijdsduur
Grote besluiten worden door captains of industry over meerdere dagen genomen. Eerst verzamelen hun ondergeschikten allerlei materiaal, cijfers etc. Die worden besproken, er wordt meer informatie gezocht en dan uiteindelijk hakt hij of zij de knoop door.
De punten voor een bepaalde beslissingsactiviteit, zoals hierboven besproken, zou je dan eigenlijk over de gehele besluitvorming moeten verdelen. De beslissing kost uiteindelijk wellicht de minste energie; helemaal als het eenvoudig de uitkomst is van plussen en minnen van alle voor- en nadelen.
Er zijn onderzoeken die dat hebben bekeken. Die bevestigen het uitsmeren over meerdere dagen van besluitvorming en het uiteindelijke besluit. Maar soms vindt besluitvorming plaats in een vergadering. Daar gaat dan op een gegeven moment toch beslissingsmoeheid een rol spelen. Aan het eind van zo’n vergadering een belangrijke beslissing nemen zou dan eigenlijk afgeraden moeten worden.
Beslissingsmoeheid in beroepen
Er is ook veel onderzoek gedaan naar beslissingsmoeheid in beroepen. De interessantste vind ik die waarbij de beslissingen verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Zoals bij chirurgen, rechters en dergelijke.
Bij een onderzoek onder rechters bleek dat ze ’s ochtends overwegend gunstige uitspraken deden. Geleidelijk sloop echter de moeheid erin. Tegen lunchtijd waren de meeste uitspraken negatief voor de ‘crimineel’. Na de lunch namen ze weer een tijd positieve beslissingen. Bijzonder is daarbij dat het niet uitmaakte om wat voor zaak het ging, moord, diefstal, fraude of een inbraak.
Beslissingsmoeheid speelt dus wel degelijk een rol in ons leven. Ik houd het, maar niet te rigide, voorlopig bij mijn rode en blauwe polo. Dan houd ik punten over voor de rest van de dag.
Aanvullende informatie
Helemaal gemakkelijk heb ik het nog niet met mijn rode en blauwe polo. De rood- en blauwtinten verschillen. De kleuren rood liggen daarbij weliswaar niet zo ver uit elkaar als bordeaux, aubergine en koraal. Maar genoeg om uitdrukkingsverschil te maken tussen netjes en energiek. Gelukkig heb ik ook meerdere rode polo’s in één koop gekocht van dezelfde kleur. Enige risico daarbij is dat een vriendin zegt ‘heb je die rode polo nu nog steeds aan’.
Zie ook het bericht ‘Rode trui of oranje en verwassen trui‘
Enkele onderzoeken
- Het onderzoek onder rechters is getiteld ‘Extraneous factors in judicial decisions’ uit 2011 van Danzinger en collega’s (pdf)
Vorige en volgende berichten
« Ouder: Een Intex zwembad, terecht populairNieuwer: iMazing, mijn alternatief voor iTunes »Een willekeurig bericht
Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.