- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Air Up, water met een geurtje voor smaak

Air Up - oprichters en flesje

Bij een drukker krijg ik een paar weken terug een gesprek met een medewerker. Af en toe lurkt hij tijdens het gesprek aan een flacon. Ik vraag ernaar. ‘Air Up’, antwoordt hij, ‘dat zorgt ervoor dat ik dagelijks voldoende water drink’.

De volgende dag bij mijn broer hanteert zijn dochter eenzelfde flacon. Voor mij dan vooral herkenbaar aan de oranje lus. ‘Ja, zo handig, ik drink nu veel makkelijker en genoeg water’, zegt mijn nichtje als ik vraag of het een Air Up is.

Air Up is om verschillende redenen interessant, vermoed ik. Ik denk daarbij aan het retronasale concept van geur als smaakmaker. Maar ook aan de marketing van het product, dat in korte tijd een markt veroverde. Kort na de kennismaking met Air Up, krijg ik van een vriendin mijn eigen Air Up. ‘Een mooi alternatief voor bier en ander alcohol, water met een geurtje voor smaak’, zegt ze.

Air Up, de vroege geschiedenis

Het verhaal achter Air Up is eind 2020 al uitgebreid in de media geweest bij de introductie van het product in Nederland. Maar zelden met de juiste geschiedenis.

Het begin van Air Up

Lena Jüngst studeert productontwerpen aan de hoge school van Schäbisch Gmünd, een plaats ongeveer 50 km rechts van Stuttgart. In 2016 heeft de dan 24-jarige Lena een idee voor haar bachelorscriptie. Samen met mede-student Tim Jäger gaat ze het uitwerken.

Ze willen een product dat gezondheid en duurzaamheid vertegenwoordigt. Daarbij leggen de twee studenten de nadruk op ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten. Die worden vaak veroorzaakt door ongezonde eet- en drinkgewoonten. Daarbij is een boosdoener vaak het verborgen suikergehalte in dranken, waarvan consumenten zich niet bewust zijn.

Tijdens gesprekken met artsen ontdekken Jüngst en Jäger dat veel mensen de smaak van water niet lekker vinden. Daarom stappen mensen over op gezoete dranken met meer smaak, zoals frisdranken.

Ze gaan op zoek naar een manier om water als drank aantrekkelijker te maken. Daarbij stuiten ze op oude kennis dat geur voor een belangrijk deel (tot wel 80%) onze smaak bepaalt. De neus blijkt dus belangrijker dan de mond of tong bij het ervaren van smaak. Dat komt door het retronasale effect (zie hieronder bij werking).

Die invalshoek leidt tot de eerste ideeën voor een fles met een geurelement. Ze ontwerpen een prototype van de uiteindelijke Air Up fles met een 3D printer. De fles wordt onderdeel van hun bachelorscriptie ‘Neuroscience meets Design’.

Vervolgstap ontwikkeling Air Up

Na hun afstuderen in de zomer van 2016 patenteren Jäger en Jüngst in 2017 hun prototype van de fles. De reacties zijn enthousiast. Maar Jüngst en Jäger durven een vervolgstap niet te maken.

In diezelfde tijd hoort Fabian Schlang van een zus van Lena Jüngst over de scriptie en het idee erachter. Fabian studeerde levensmiddelentechnologie aan de Technische Universiteit van München. Hij legt contact met Lena en Tim. En raakt min of meer geobsedeerd.

Hij werkt van februari tot midden september aan zijn masterscriptie ‘Onderzoek naar de ontwikkeling van een retronasaal drinksysteem’. In die tijd ontwikkelt hij meerdere van de uiteindelijk 200 ontwerpen die tot de huidige fles leidde. En de geur pads, waarvoor hij onder andere kennis van aroma’s en smaken, die hij opdeed tijdens werkzaamheden in een sterrenrestaurant.

Een bedrijf beginnen

Product- en smaakontwerp zijn geregeld. Om een serieus te starten halen ze bedrijfseconoom Jannis Koppitz erbij, een kennis uit hun studentenkring. Met zijn vieren voegen ze documenten toe aan de eerdere patentaanvraag. En ze richten op 16 februari 2018 het bedrijf Ten-Ace GMBH op, dat ze vestigen aan de Breisacher Strasse 15b bij een onderdeel van de Universiteit van München.

Vrij kort daarna voegt ook Simon Nüesch zich bij het viertal. Ze ontmoeten hem als ze, evenals Simon, een pitch doen bij investeerders. Simon is bezig met een eigen drank. Maar dat loopt niet helemaal naar wens, waarna hij zich aansluit bij Lena, Tim, Fabian en Jannis.

Financiering

Ze krijgen subsidies en winnen een prijs. Bij de oprichting van Ten-Ace GMBH stapt ook een ervaren ondernemer in, Markus Müller. Hij was algemeen directeur Europa bij Blackberry. Een half jaar later stappen twee investeerders in, Frank Thelen en Ralf Dümmel.

Medewerkers van Freigeist, het investeringsbedrijf van Frank Thelen zien Air up op een congres. Ze tonen het Frank, die direct de innovatieve kracht van het product ziet. Freigeist helpt het vijftal met het verder ontwikkelen van de fles tot een prototype van het uiteindelijke product.

Frank overtuigt daarna Ralf Dümmel mee te doen en te helpen met de productie. Ralf is ook degene die toegang tot de markt helpt creëren.

Verhuizing en oprichting Air Up

Kort na de komst van Frank en Ralf verhuizen de inmiddels vijftien medewerkers van Ten-Ace naar Schillerstrasse 40b. Een deel van die straat wordt sinds de negentiger jaren gekscherend Schillicon Valley genoemd, vanwege de vele computer- en elektronicawinkels.

In maart 2019 wordt daar Air Up GMBH opgericht als 100% dochter van Ten-Ace GMBH. Het oorspronkelijke viertal neemt gezamenlijk zitting vanuit de Air Up Group GMBH. Simon Nüesch neemt deel vanuit zijn Desio GMBH. En er komen twee bestuurders bij, Patric Fornasier en Christian Hauth.

Op 13 november 2019 verhuist het bedrijf van de Schillerstrasse naar het huidige adres: Bayerstrasse 69, 80335 München. Twee maanden eerder is dan de marketing gestart met de product lancering van Air Up in Duitsland en Oostenrijk.

Werking Air Up

Bij Air Up drink je water. Daarbij wordt met een geur/smaak dop een smaakbeleving in geur meegegeven. Dat gebeurt via het retronasale effect.

Air Up smaakbeleving met het retronasale effect

Het retronasale effect van Air Up

Het retronasale effect.

Via de ‘smaak’ dop op het mondstuk stijgen tijdens het drinken geur-luchtbellen in de mondholte. Via de keelholte komen die luchtbellen bij de ongeveer 400 verschillende reukreceptoren in de neusholte. Deze receptoren brengen de geur naar de hersenen. Die herkennen de geur, omdat die via de keel komt, maar ervaren het als een smaak.

In feite neem je Air Up de hersenen enigszins in de maling. Maar uiteindelijk is het complexer. En wetenschappers zijn er ook nog niet helemaal achter hoe de reukreceptoren informatie van een geurmolecuul vertalen naar de hersenen.

Naast retronasaal bestaat er ook het waarschijnlijk meer bekende orthonasaal. Dat is de geur die via je neus bij de reukreceptoren komt. Geurmoleculen kunnen dus via twee kanten bij de receptoren komen. Daarna volgen ze dezelfde weg naar de hersenen.

Het geursignaal gaat naar de eerste hersenzenuw (de nervus olfactorius = reukzenuw). Vandaaruit via de reukbol (bulbus olfactorius) naar andere (reuk)gebieden in de hersenen.

Air Up, geur via een dop

Vrijwel alle voedsel die je eet geeft geurmoleculen af die via het retronasale effect bij de reukreceptoren komen. Bij Air Up komen die moleculen uit een dop met een aroma die op de fles wordt geplaatst.

Die dop heeft twee standen. Is de dop helemaal ingedrukt dan drink je eenvoudig de vloeistof uit de fles. De drinktuit werkt dan als een rietje. Ik zal hieronder bij het kopje ‘alleen water?’ vertellen waarom ik vloeistof schrijf en niet water.

Is de dop uitgetrokken naar boven dan gaat komt een gaatje in de geurdop tegenover een gaatje in de dophouder (of drinktuit). Bij het drinken gaat er dan lucht door de geurdop. Geurmoleculen komen met die lucht via je mond in de mondholte. Vandaaruit gaat het naar de neusholte met de geurreceptoren. Daar geeft het geur en smaakbeleving aan de vloeistof die via je slokdarm naar je maag gaat.

Werkt het? Water met een smaak geurtje

Wanneer je reacties leest op forums en beoordelingssites dan zou je denken dat Air Up niet werkt. Maar het werkt wel. Er zijn echter meerdere mogelijkheden waarom het voor een bepaald persoon niet werkt.

Ten eerste werkt het retronasale effect niet voor iedereen even goed. Met name omdat de geurreceptoren per persoon verschillen. Niet alleen in geuronderscheid, maar ook in kwaliteit. Daardoor heeft de ene persoon een betere reuk dan een ander. Denk aan de parfumeur en andere beroepen waarvoor je een goed ontwikkeld reukzintuig moet hebben (koffiebrander, theesamensteller, somelier).

Het werkt ook niet als de dop niet goed is geplaatst. Dat bijvoorbeeld de dop scheef zit. Of in ieder geval het gaatje van de dop niet voor het gaatje van de dophouder ligt. Er zijn waarschijnlijk meer redenen waardoor het niet werkt.

Smaken verschillen

Verder is er het verschil in smaak. Bepaalde aroma’s in de doppen van Air Up zijn sterker dan andere. Sommige lijken nauwelijks geur af te geven, terwijl andere een sterke smaakbeleving geven. Je zou denken dat Air Up juist de sterke mee verpakt bij aanschaf van een fles. Maar het zijn vooral de wat ‘laffe’ smaken.

Smaken verschillen niet alleen bij de makers van Air Up. Zoals gezegd verschilt ook de smaak- en geurbeleving bij personen. Denk daarbij ook aan invloeden van buitenaf. Tijdens corona, en daarna, verloren veel mensen hun smaak- en geurvermogen.

Op forums lees je al over het grote verschil in favoriete smaken. De medewerker bij de drukkerij is enthousiast over ijstheesmaak. Mijn nichtje kiest vooral passievruchten. Beiden hebben echter altijd een cola-dop onder handbereik. En dat is ook een van mijn voorkeuren, naast kersensmaak… uh geur.

Genen bepalen geur

Het belangrijkste verschil in smaak- en geurbeleving bij de doppen van Air Up komt echter door de geurreceptoren. Daarin zit los van Air Up de reden dat van een bepaalde geur de een zegt, ‘wow, dat ruikt lekker’. Terwijl een ander van diezelfde geur zegt, ‘gadver, haal die stank snel weg’.

Zoals gezegd zijn wetenschappers er nog niet helemaal achter hoe het allemaal werkt bovenin de neusholte. Maar het is wel duidelijk dat je genen bepalen welk signaal door de geurreceptoren wordt doorgestuurd naar de hersenen.

De genen zorgen voor de vele variaties en daarmee geurverschillen bij mensen. Dat werkt als volgt. Een gen bestaat uit DNA, een macromolecuul dat de belangrijkste drager is van erfelijke informatie. Erfelijk wijst al op een verschil tussen personen. Het zijn uiteindelijk aminozuren die, na een biochemisch proces van nucleobasen en eiwitten, zorgen voor de bijna oneindige variaties. De variaties die zorgen dat we allemaal een verschillende geurbeleving hebben. Oftewel waardoor niemand eenzelfde geur- en smaakbeleving heeft bij eenzelfde geurdop van Air Up.

Alleen water? Nee, experimenteren mag

De geurdoppen zorgen bij Air Up voor de smaakbeleving. Bij smaakbeleving met het neutrale water zijn ze het enige onderdeel. Maar kun je Air Up alleen voor water gebruiken? Nee, natuurlijk niet. Het principe van retronasaal en de methode die Air Up GMBH patenteerde is niet alleen bruikbaar voor water. Het uitgangspunt van Jüngst en Jäger was water, omdat ze vanuit gezondheid en diabetici dachten.

Op hun website schrijven de ontwikkelaars dat je alleen plat en koolzuurhoudend water. Je kunt dus bruisend water gebruiken, daarvoor heeft Air Up zelfs een soort ventiel aangebracht. Maar je kunt evengoed melk gebruiken of een alcoholische drank. Het zijn niet mijn voorbeelden.

Ze komen van Lena Jüngst in een interview. Jüngst vertelde daarin dat ze zelf de combinatie melk met een appelsmaak dop heerlijk vindt. En de combinatie gin-tonic en een dop komkommersmaak vindt ze ook heel smakelijk. Je kunt dus best experimenteren. Ik vermoed dat je daarbij het best vloeistoffen kunt gebruiken met een enigszins neutrale of monotone geur.

En experimenteren doe je op eigen risico. De fles is ontwikkeld voor water en dat blijft vooralsnog uitgangspunt bij Air Up. Het zou dus kunnen dat een stof waarmee je experimenteert de fles aantast , zelfs als je die goed schoonmaakt.

Schoonmaken van de Air Up

De verpakking en inhoud waarop Air Up de flessen thuis bezorgd is volgens mij in de loop van de tijd veranderd. Ik kreeg mijn fles volledig gemonteerd binnen. En ik denk dat het goed is de fles dan eerst te demonteren om de losse onderdelen te onderscheiden. Dat is handig bij het schoonmaken.

Air Up heeft een filmpje over het schoonmaken en een summiere tekst: Daarom raden we aan om de fles met de hand schoon te maken, met lauw water en een beetje afwasmiddel. En bij de stalen versie: We raden aan om de fles met de hand schoon te maken met een zachte spons, lauw water en een mild schoonmaakmiddel. De fles is niet vaatwasmachinebestendig.

Dat laatste staat er bij de Tritan-fles niet bij. Maar het geldt waarschijnlijk voor beide typen fles. Bovendien adviseert Air Up de onderdelen goed te drogen voor gebruik. En ervoor te zorgen dat resten van het schoonmaakmiddel achterblijven.

Waarom je Air Up schoonmaken? Of juist niet!

Je kunt je afvragen waarom je de Air Up moet schoonmaken. Je gebruikt immers schoon drinkwater. Daarin zitten geen producten waar bijvoorbeeld bacteriën en schimmels trek in hebben. En de geurdoppen bevatten minimale ingrediënten die bovendien via de lucht verdwijnen naar je neusholte.

Wanneer je de dop er op houdt wanneer je niet drinkt, kunnen er geen schimmels, bacteriën en andere verontreinigingen in de fles komen. Je water zal dan dus niet bederven. Vaak schoonmaken is dan niet nodig.

Waarschijnlijk is de vraag over schoonmaken een algemene vraag die mensen nu eenmaal hebben. En geeft Air Up antwoord omdat de vraag er nu eenmaal ligt. Natuurlijk is het wellicht goed de fles met toebehoren af en toe te reinigen. Wellicht drink je met speeksel of ben je een vieze drinker. Dan bestaat er een kans op een vuile fles. Maar vaak schoonmaken is onzin.

Het onnodig gebruik van water en de chemicaliën van afwasmiddelen druist juist in tegen het duurzame karakter van Air Up, lijkt mij.

De Air Up is duurzaam

Het eerste idee achter de Air Up is het bevorderen van water drinken. Dat was het uitgangspunt bij de bachelorscriptie van Lena Jüngst en Tim Jäger. Die doelstelling blijkt te zijn bereikt. Dat zagen de twee al als studenten. Maar ook op forums en bij mezelf merk ik een toename van water drinken.

Duurzaamheid speelde echter bij de ontwikkeling van de fles ook een rol. Dat begint al met het hervullen van de fles met eenzelfde geurdop. Die gaat volgens de oprichters van Air Up ongeveer 5 liter mee. Maar in de praktijk beleven gebruikers de smaak-/geurbeleving kortere en langere tijd, waarschijnlijk ook enigszins afhankelijk van de gekozen smaak/geur.

Koop je voor die 5 liter water geen frisdrankflessen van water met een ‘smaakje’, dan verminder je de uitstoot van CO2. Niet alleen bij de productie van de frisdrankflessen. Maar ook bij het transport van die flessen van fabrikant via winkels naar jouw huis.

Plastic Dop?

Mijn eerste reactie bij de drukker was de plastic dop. Die gaat weliswaar 5 liter mee, maar de geur is ook na een week vervluchtigd. Tenzij je het wellicht telkens na gebruik luchtdicht bewaart, wat natuurlijk niet de bedoeling is en bovendien omslachtig.

De plastic dop is volgens Air Up gemaakt van recyclebaar plastic. Het Air Up systeem zou 25 tot 30 keer minder plastic gebruiken, dan vergelijkbare benodigde frisdrankflessen.

Hergebruik van de dop?

Het plastic is herbruikbaar. Dat betekent in dit geval dat de doppen na gebruik in het afval komen. Bij gescheiden inzameling bij het PMD-afval (Plastic, Metaal en Drankkartons) of andere een scheiding. Uiteindelijk komt het bij een afvalcentrale en moet het door een proces. Daar blijkt dat zelfs recyclebaar plastic niet altijd geschikt wordt gemaakt voor hergebruik. Het verhaal daarbij is te uitgebreid.

Feit is dat momenteel in Nederland hooguit 15% van het recyclebare plastic wordt hergebruikt. Het argument van Air Up staat dus leuk duurzaam in de folder, maar in de praktijk heb je er niets aan.

Statiegeld

Ik denk dat ze beter een andere dop kunnen ontwikkelen. Bijvoorbeeld eentje die herbruikbaar is in de fabrieken van Air Up. Je moet immers telkens nieuwe geurdoppen kopen, dat zou best met een retoursysteem kunnen met statiegeld. Enige reden om dat niet te doen is geld. Voor een bedrijf dat duurzaam wil zijn mag dat niet het probleem zijn.

Geheim van de geurdop

Ok, een andere reden om het niet te doen is mogelijk het geheim van de geurdop. Een ontwerp van een in de fabriek herbruikbare dop zal wellicht tonen hoe Air Up de geur in de dop voortbrengt. Dat zou best eens eenvoudiger kunnen zijn dan we denken.

Air Up -dop opengezaagd

Een opengezaagde Air Up dop, met erachter een losse sticker (het transparante afdekvel ernaast)

Ik heb de bovenkant, een geursticker, van de geurdop verwijderd. Daarbij blijkt dat orthonasaal beslist een rol speelt bij het geur/smaak effect van Air Up. Bij een nieuwe dop is de geur van de verwijderde sticker ongeveer even sterk als de geur bij gaatje van dop. Gebruik je een gebruikte dop, waarvan de geur nauwelijks nog effect heeft, dan blijkt de verwijderde sticker nog behoorlijk geurig.

Hervullen van de dop

Ik heb ook een dop open laten openzagen. Dat toont hoe je mogelijk zelf een refill kunt doen. Ik schrijf expres refill, omdat we dat echt als hervullen kennen van bijvoorbeeld inktcartridges. Bij intypen van hervullen van Air Up geurdoppen bij een zoekprogramma krijg je bij de eerste resultaten links naar nieuwe geurdoppen van Air Up. Dat is geen hervullen.

In de dop zit een rondje dat lijkt op in elkaar gedrukte watten. In mijn open gezaagde dop zat daar nog nauwelijks geur aan. Maar met een paar druppels Slimpie of zoiets, moet daar toch weer geur in te brengen zijn.

Mijn ervaring

Tot slot nog even mijn eigen ervaring. Ik kreeg van de vriendin de stalen Air Up. Inmiddels probeerde ik meerder smaken. De bij de fles meegeleverde smaken vond ik niet bijzonder. De makers zullen inmiddels wel weten welke smaken gemiddeld het best worden ervaren. Als ik in hun schoenen stond zou ik die erbij doen. Maar ik heb geen inzicht in de kosten van de geurdoppen. Het kan best zijn dat de productiekosten uiteenlopen, maar dat ze een eenheidsprijs willen blijven hanteren.

Mijn ervaring is dat je de fles tijdens het drinken het beste zoveel mogelijk rechtop houdt. Ik zie mensen het gebruiken als een gewone frisdrankfles, waarbij je je hoofd achterover gooit bij het drinken. Dan is het smaak-/geureffect veel minder waarneembaar en wellicht ook een oorzaak dat klagers hun ongenoegen uiten op forums.

Persoonlijk vond ik, zoals al gemeld, cola en kersen lekkere smaken/geuren. Vooral cola is uitgesproken, maar natuurlijk niet vergelijkbaar met echte cola. Ik zou het nog eens met koolzuur kunnen proberen. Voor het overige is smaak vooral persoonlijk.

En ja, ik drink (en plas) veel meer water dan voor de aanschaf van Air Up. Of dat de nieuwigheid is en het komt door het willen uitproberen, weet ik (nog) niet.

Aanvullende informatie

Ik heb diverse documenten, bronnen en informatie gebruikt bij bovenstaand verhaal. Hieronder enkele documenten daarvan.

Tritan fles, hoeveel water drinken en meer info

Documenten rond Air Up

Documenten rond reuk, geur en smaak

Onderzoek