‘Maar ik wil een eenvoudig plan’, zegt Karel, een vriend. We zitten in zijn kantoor waar ik spontaan binnenliep om bij te praten. Karel wil allerlei activiteiten stoppen, deelde hij me kort voor zijn uitspraak mee. Meerdere ooit lucratieve activiteiten werken niet meer in deze veranderde tijd. Voor het aanpassen heeft hij geen energie, zegt hij. Overigens ook nauwelijks voor het bedenken van nieuwe activiteiten.

Dat merk ik als ik enkele suggesties doe voor aanpassen en nieuwe activiteiten. Die suggesties zijn vanzelfsprekend gebaseerd op de huidige mogelijkheden en ontwikkelingen. Karel kan er nauwelijks aandacht voor opbrengen. Tot er samen over denken komt het daardoor sowieso niet.

Bij elke suggestie die ik doe reageert hij met een negatief antwoord waarom volgens hem iets niet kan. Terwijl ik dat negatieve antwoord oppak om er een draai aan te geven. Dan valt ergens zijn opmerking, ‘maar ik wil een eenvoudig plan’.

Een eenvoudig plan na ruim denken

‘Een eenvoudig plan bestaat. Maar daarvoor moet je toch eerst ruim denken.’, zeg ik. ‘Kijk om je heen. Noem maar een activiteit dat op een eenvoudig plan lijkt gebaseerd. Het maakt niet uit hoe eenvoudig het lijkt, er gaat flink denkwerk aan vooraf.’

Wanneer Karel het plan van Picnic noemt weet ik dat hij niet serieus is. ‘Picnic is een online supermarkt, dat uitsluitend aan huis bezorgt en geen eigen winkels heeft’, zegt hij.

Een idee is geen eenvoudig plan

Karel weet ook dat het slechts een idee is en nu wellicht de gemakkelijke omschrijving. Een barpraat brainstorm zoals mannen dat vaker hebben. Joris Beckers en Frederik Nieuwenhuys zaten gewoon een keertje in de kroeg een startup te bedenken. Iets waarmee ze hun kennis van software voor webwinkels en hun overige interesses konden uitbaten.

‘Toen kwam Joris of Frederick met die uitspraak’, vertel ik Karel. ‘Laten we een online supermarkt beginnen, een bezorgdienst zonder winkels. Daarna begon het echte denkwerk. Door groot denken en het bekijken van allerlei mogelijkheden lag er uiteindelijk wellicht een eenvoudig plan. Een eenvoudig plan, maar met een uitgebreide appendix van toekomstige mogelijkheden, eventuele beren die op de weg kunnen verschijnen, de reactie daarop en meer.’

Ideeën opzuigen

Ik ga verder met suggesties op de activiteiten van Karel en zijn opmerkingen daarbij. Dan realiseer ik me dat ik inmiddels meerdere ideeën en strategische invalshoeken heb geopperd. Het zijn al meer dan genoeg aanknopingspunten voor Karel om mee verder te denken. Ik stop abrupt.

Karel was jaren geleden een van de drie ‘vrienden’ die onafhankelijk van elkaar zeiden dat ik mijn ideeën te gemakkelijk weggeef. Hij zei dat en vulde het aan met ‘je bent enthousiast, een abstracte denker en belezen’. Het was volgens hem een gevaarlijke combinatie, vooral voor mezelf.

Door zijn eigen uitspraak van jaren geleden, stop ik dus abrupt. Karel is wellicht ideeën aan het opzuigen. Hoewel hij daarvoor volgens hemzelf tegenwoordig de energie niet meer heeft. Karel was bovendien ook degene die lang geleden tegen een andere vriend zei, ‘René is goud en gaat me rijk maken’. Dat was ook vanwege mijn ideeën en meedenken.

Groot denken tot het onmogelijke

Ik verbaas me zittend aan het bureau van Karel over diens gebrek aan enthousiasme voor zijn eigen activiteiten. Dat hij minder energie heeft wijt ik aan zijn leeftijd. En het opzuigen van ideeën negeer ik.

Ik doe nog een poging. Want ik weet waarom en wanneer ik ideeën weggeef. Dus zeg ik ‘door groot te denken tot in het onmogelijke, kun je tot een goed eenvoudig plan komen’. Het eerste deel van die zin zeg ik vaak tegen klanten. Voor Karel plak ik het tweede deel er aan vast.

Verschillende redenen

In het bericht over mais en winstmaximalisatie heb ik al eens een reden gegeven, waarom je groot moet denken tot in het onmogelijke.

Snoepende samenwerkingen

Daar gaat het over de partijen waarmee je moet samenwerken. Die snoepen allemaal zaken uit je oorspronkelijke plan. In het geval van Picnic zagen Frederick en Joris bijvoorbeeld al snel dat ze hulp nodig hadden. Ze haalden Michiel Muller erbij. Die zag enkele hiaten in hun plan of had andere redenen om veranderingen in het plan te maken.

Bij alleen een eenvoudig plan heb je geen referentie. Maar heb je voor dat plan breed onderzoek gedaan, dan kun je de nieuwe ideeën en voorstellen snel toetsen aan je opgebouwde achtergrondkennis.

Onverwachte zaken

Je kunt bij de uitvoering van je plan ook tegen onverwachte zaken aanlopen. Zelfs zaken die je niet in je uitgebreide onderzoek niet tegenkwam. Groot denken voor een eenvoudig plan heeft je dan uitwijkmogelijkheden opgeleverd.

Het zijn aanpassingen van je plan door ideeën waarmee je verder kunt na bijvoorbeeld een afgewezen vergunning, een tegenvallende prognose et cetera.

Ideeën

Maar vooral, in het geval van Karel, geeft groot denken ideeën. Die tonen nieuwe mogelijkheden, waarvoor je soms inderdaad externe zaken moet uitzoeken. Nagaan of iets is toegestaan of niet. Dat uitzoeken geeft vrijwel altijd weer nieuwe ideeën. Uiteindelijk leidt het tot een logische strategie in een eenvoudig plan.

Mijn verbazing

Ik heb me er vaak over verbaasd met hoe weinig voorwerk ‘ondernemers’ aan het werk gaan. Verbazingwekkend is ook hun antwoord als ik, bij uitzondering, vraag waarom ze zich niet beter voorbereiden. Ze wijzen dan vrijwel altijd naar bekende voorbeelden van succesvolle bedrijven.

Daarbij is duidelijk dat ze de geschiedenis van die bedrijven niet kennen. Er is altijd een uitgebreid plan. Dat hoeft natuurlijk niet per se in een mooi, gestructureerde vorm schriftelijk te zijn vastgelegd. Wanneer iemand het zelf gaat uitvoeren kan dat ook in enkele notities of gebaseerd op opgebouwde kennis en ervaringen.

Gewoon beginnen ?

Er zijn tegenwoordig mensen die zeggen dat je gewoon moet beginnen. Dat klinkt leuk en handig. Maar in de praktijk werkt het niet heb ik al meerdere keren geconstateerd. Het gaat te ver om dat hier te verduidelijken en voorbeelden te geven. Ik houd het bij enkele opmerkingen:

Ik weet zeker dat er vaak geen optimaal resultaat wordt behaald. Bijvoorbeeld doordat te vaak ad hoc aanpassingen nodig zijn op iets dat vooraf bekend had kunnen zijn.

Zonder plan kun je een noodzakelijke verandering op allerlei manieren verklaren of verzachten (‘dat was het plan’). Dan is er altijd succes achteraf, maar succes is er alleen als er vooraf een doel is gedefinieerd.

Hogere kosten door steeds te moeten aanpassen. Ik had het laatst nog bij de hand bij een klant. Met een vaag plan begonnen aan een online activiteit. En nu al minstens drie keer meer geld kwijt dat hij had gebudgetteerd en vijf keer meer dan nodig zou zijn geweest.

Willem Wagenaar

Ik moet bij alle drogredeneringen vaak aan Willem Wagenaar denken. Deze experimenteel psycholoog waarschuwde in zijn onderhoudende boeken en onderzoeksrapporten onder andere voor slechte beslissingen en het gebrekkige geheugen.

Hij deed dat vaak vanuit kansberekening. Maar daarbij kon hij ook opmerkingen maken die leuk zijn. Wagenaar zou bijvoorbeeld kunnen zeggen, ‘als je iets zoekt, vind je het altijd op de laatste plaats waar je keek’. Eenvoudig, maar wel waar en logisch.

Dat geldt ook voor zijn uitleg bij de kans op het winnen van de hoofdprijs in een loterij. Mensen kennen vaak de winstkans. Die is bij de staatsloterij 1 op het aantal verkochte loten (bijv. 7 miljoen). De kans dat je wordt getroffen door de bliksem is vele malen groter. Maar het in het zonnetje zetten van die ene winnaar lokt elke keer weer miljoenen mensen naar de volgende loterij.

Succesvol eenvoudig plan

Evenals een loterij is de kans op succes met een eenvoudig plan klein. Tenzij je er eerst uitgebreid over nadenkt. En daarna moet je nog steeds creatief en ondernemend zijn.

Kort na het gesprek met Karel sprak ik een ‘ondernemer’. Hij had een plan uitgewerkt en inmiddels een flink bedrag uitgegeven aan de uitvoering. Toen bleek dat hij niet verder kon omdat hij bij een onderdeel van zijn plan niet ouder mocht zijn dan vijftig. Dat had hij natuurlijk al lang tevoren moeten weten. Wellicht had hij dan ook de oplossing al bedacht die ik heb gaf: ‘vraag je buurman, een vriend of familielid om te participeren’. Een echte ondernemer laat zich door zo’n leeftijdsdiscriminatie natuurlijk niet te laten tegenhouden. Maar punt blijft dat hij het had al veel eerder had kunnen/moeten weten.

Ik kreeg nog wel wat voorbeelden. Maar die liggen niet helemaal in de lijn van bovenstaande, het uitgebreider en groot denken voor een eenvoudig plan. Vaak is het een onverwacht, onvoorziene zaak die moet worden opgelost. Maar zelfs dan helpt goed voorwerk doordat er al een basis ligt waaruit oplossingen kunnen voortkomen. Op zijn minst is er al een breder kader rondom het eenvoudig plan.